Ὑγιεινή τοῦ ὕπνου

  Ὁ ὑγιεινός ὕπνος, βασικός παράγοντας τῆς εὐεξίας γιά μικρούς καί μεγάλους, καθορίζεται μέ κριτήριο τόσο τήν ποσότητα (οὔτε ἐλάχιστος ὕπνος οὔτε πολύς) ὅσο καί τήν ποιότητά του (γρήγορη ἐπέλευση καί διατήρηση τοῦ ὕπνου κατά τή διάρκεια τῆς νύχτας).

  Ὅλοι μας κατά καιρούς δυσκολευόμαστε νά κοιμηθοῦμε, ὅταν ὅμως ἡ ἀυπνία ἐπιμένει, καθίσταται σοβαρό πρόβλημα. Δυστυχῶς, στόν σύγχρονο κόσμο οἱ διαταραχές τοῦ ὕπνου ἔχουν λάβει διαστάσεις ἐπιδημίας μέ ὅλες τίς συνέπειές της. Ποιές εἶναι οἱ αἰτίες τοῦ φαινομένου;

  Κατ᾽ ἀρχάς πρέπει νά γνωρίζουμε ὅτι μέ τήν αὔξηση τῆς ἡλικίας γιά λόγους βιολογικούς ὁ ἀριθμός τῶν ὡρῶν ὕπνου τείνει νά μειώνεται.

  Στό 10% ἕως 15% τῶν περιπτώσεων ἡ χρόνια ἀυπνία μπορεῖ νά συνδέεται μέ παθολογικές καταστάσεις, ὅπως ὁρμονικές (ἔμμηνος ρύση, ἐμμηνόπαυση), χρόνιες ἀσθένειες (καρκίνος, χρόνιος πόνος) ἤ νευρολογικές διαταραχές (ἄνοια, ἄπνοια ὕπνου, σύνδρομο ἀνήσυχων ποδιῶν). Στρεσογόνοι παράγοντες καί τό ἄγχος τῆς καθημερινῆς ζωῆς, οἱ συνθῆκες ἐργασίας, οἱ δυσκολίες (οἰκονομικές, ἐπαγγελματικές, κοινωνικές) ἀποτελοῦν ἐπίσης παράγοντες ἀυπνίας.

  Ἐπιπλέον, ἡ κατανάλωση καφεΐνης καί ἀλκοόλ πιθανόν τροφοδοτεῖ τήν ἀυπνία. Ἀλλά καί οἱ καθημερινές δραστηριότητες καί συνήθειες, καθώς καί τό περιβάλλον τοῦ δωματίου πού κοιμόμαστε ἐνδέχεται νά ἐπηρεάσουν τόν ὕπνο μας κατά τή νύχτα.

  Πῶς μποροῦμε νά ἀντιμετωπίσουμε τό πρόβλημα τῆς ἀυπνίας;

  Ὑπάρχουν κάποιοι πρακτικοί τρόποι πού βοηθοῦν γιά ἕνα ὑγιεινό, ποιοτικό ὕπνο:

  Ἡ δημιουργία ἑνός εὐχάριστου περιβάλλοντος σέ ἕνα δροσερό, σκοτεινό, ἤρεμο ὑπνοδωμάτιο μπορεῖ νά ἀποτελέσει πρόσκληση γιά χαλάρωση.

  Ἐπειδή ἡ χρήση ὀθόνης (τηλεόραση, κινητά τηλέφωνα, tablet, φορητοί ὑπολογιστές) προκαλεῖ διέγερση τοῦ ἐγκεφάλου, πρέπει νά ἀποφεύγεται 1 ἕως 2 ὧρες πρό τοῦ ὕπνου.

  Νά μήν ἀλλάζουμε συχνά τό βιολογικό μας ρολόι. Θά πρέπει νά ἀκολουθοῦμε καθημερινά -ἀκόμα καί τά Σαββατοκύριακα- σταθερή ὥρα πρωινοῦ ξυπνήματος καί ὕπνου.

  Εἶναι ζωτικῆς σημασίας νά ἀντιμετωπίζεται ὁ ὕπνος ὡς προτεραιότητα καί νά μήν τόν θυσιάζουμε στόν βωμό τῆς ἐργασίας, τῆς κοινωνικότητας, τῆς ἄσκησης, τῶν ἀπολαύσεων. Ἄν χρειάζεται νά γίνουν ἀλλαγές στίς ὧρες τοῦ ὕπνου, αὐτό πρέπει νά γίνει σταδιακά.

  Ὁ ὕπνος τῆς ἡμέρας, ἄν εἶναι μεγάλης διάρκειας, μπορεῖ νά διαταράσσει τόν βραδινό ὕπνο καί δέν μπορεῖ νά τόν ἀντικαταστήσει. Γιά τόν λόγο αὐτό ὁ μεσημεριανός ὕπνος δέν πρέπει νά ὑπερβαίνει τό ἡμίωρο.

  Ἕνα γρήγορο καθημερινό περπάτημα καί γενικῶς ἡ σωματική ἄσκηση ἐνισχύει τήν ἐπίδραση τῶν φυσικῶν ὁρμονῶν καί τήν καλή διατήρηση τοῦ βιολογικοῦ μας ρολογιοῦ, ἀρκεῖ νά μή γίνεται πολύ κοντά στήν ὥρα τοῦ ὕπνου.

  Ἐπιπλέον, ἡ πρόσληψη βραδινοῦ φαγητοῦ πρέπει νά ἀπέχει 2-3 ὧρες ἀπό τόν ὕπνο. Ἡ ἀποφυγή βαριῶν καί ἐρεθιστικῶν τροφῶν, νικοτίνης, ἀλκοόλ καί καφέ πρίν ἀπό τόν ὕπνο βοηθάει σέ ἕναν καλό ὕπνο.

  Τέλος, ἡ πεποίθηση ὅτι ὁ ἄνθρωπος βρίσκεται κάτω ἀπό τή στοργική πρόνοια καί ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος ποτέ δέν κοιμᾶται καί πάντα ἀγρυπνεῖ γιά μᾶς, ἀποτελεῖ τό καλύτερο καί καταλληλότερο ὑπναγωγό, χωρίς καμιά παρενέργεια.

  Ὁ Θεός εἶναι μαζί μας καί τή νύχτα καί τήν ἡμέρα, κι ὅταν κοιμόμαστε κι ὅταν εἴμαστε ξύπνιοι. Ἔτσι ἀκόμη καί ἡ ἀυπνία, ὅταν δέν εἶναι μόνιμη καί παθολογική (ὁπότε χρειάζεται ἰατρική παρέμβαση), μπορεῖ νά μετατραπεῖ σέ ἀγρυπνία καί σέ ἐντρύφηση στά μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ, παρέχοντας μεγάλη πνευματική ὠφέλεια.

  Ἅγιοι ἄνθρωποι συνήθιζαν νά ἐκμεταλλεύονται τήν ἡσυχία τῆς νύχτας γιά μιά ἀπερίσπαστη ἐπικοινωνία μέ τόν Θεό. «Πόσες φορές σέ θυμήθηκα στό στρῶμα μου», λέει ὁ Δαβίδ, «κι ἀπό τόν ὄρθρο σέ εἶχα στή σκέψη μου, Κύριε!» (βλ. Ψα 62,7). «Κατά τή διάρκεια τῆς ἡμέρας», σημειώνει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, «ἔρχονται στόν νοῦ καί ἄλλες φροντίδες καί θόρυβοι, κι ἀπομακρύνουν τόν Θεό ἀπό τή σκέψη μας. Τή νύχτα ὅμως μποροῦμε νά Τόν θυμόμαστε διαρκῶς, τότε πού ἡ ψυχή γαληνεύει καί ἀναπαύεται σάν σέ ἤρεμο λιμάνι». Τήν ψυχική ὠφέλεια τοῦ πιστοῦ ἀπό τή νυχτερινή προσευχή παρομοιάζει ὁ ἅγιος Παΐσιος μέ τή νυχτερινή σιωπηλή βροχή, πού πολύ ὠφελεῖ στήν ἀνάπτυξη τῶν φυτῶν. Μέ αὐτή τήν ἐμπειρία καί ὁ ἅγιος Πορφύριος ὁ Καυσοκαλυβίτης συνιστοῦσε: «Ἀκόμη καί τυχαῖα νά ξυπνήσεις τή νύχτα, μήν ξανακοιμηθεῖς ἀμέσως. Εἶναι μιά εὐκαιρία πού σοῦ δίνει ὁ Θεός νά προσευχηθεῖς ὅσο μπορεῖς μές στήν ἡσυχία».

Γεωργία Δερετζῆ, Νευρολόγος

"Ἀπολύτρωσις", Νοέμβρ. 2025