Ὁ ἑορτασμός τῆς μνήμης τοῦ προφήτη Ἠλία δεσπόζει μέσα στό λειτουργικό πρόγραμμα τῆς θερινῆς περιόδου. Ὑπῆρξε ἀναμφισβήτητα μία ἀπό τίς σημαντικότερες θρησκευτικές προσωπικότητες τοῦ σχεδίου τῆς θείας Οἰκονομίας. Ἄσκησε ἰσχυρή διαχρονική ἐπίδραση ὄχι μόνο στήν ἰουδαϊκή ἀλλά καί στή χριστιανική παράδοση. Ἀψευδής μάρτυς ἕως σήμερα στέκουν τά πολυάριθμα ξωκκλήσια τά ἀφιερωμένα στόν πυρφόρο προφήτη τοῦ θείου λόγου, πού κατακλύζουν τούς λόφους καί τά βουνά τῆς πατρίδας μας.
  Ὁ προφήτης Ἠλίας ἔζησε καί ἔδρασε σέ μία δύσκολη ἐποχή κατά τήν ὁποία ἡ ἀπομάκρυνση τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ ἀπό τίς ἀρχαῖες παραδόσεις τῆς πίστεως στόν Γιαχβέ ἐπιταχύνθηκε ἐπικίνδυνα. Τό ἔναυσμα δόθηκε ἀμέσως μετά τόν θάνατο τοῦ Σολομώντα, τοῦ τελευταίου βασιλιᾶ τοῦ ἑνιαίου βασιλείου τοῦ Ἰσραήλ. Ὁ Ἰεροβοάμ Α΄ ἀνακήρυξε τό δικό του ἀνεξάρτητο βασίλειο στόν βορρά μέ πρωτεύουσα τή Σαμάρεια. Μέ τή θρησκευτική πολιτική του προσπάθησε νά δημιουργήσει ἰσχυρά θρησκευτικά καί πολιτικά ἀντίβαρα πρός τήν Ἰερουσαλήμ. Ὁ Ἰεροβοάμ Α΄ υἱοθέτησε στοιχεῖα ἀπό διάφορες χαναανιτικές λατρεῖες καί τά ἀνέμειξε μέ ἰσραηλιτικά. Ἐκμεταλλεύτηκε τή φήμη τοῦ ἀρχαίου καί σημαντικοῦ λατρευτικοῦ ἱεροῦ τῆς Βαιθήλ, γιά νά ἐγκαθιδρύσει ἐκεῖ τή λατρεία τοῦ χρυσοῦ μόσχου, πού ἦταν σύμβολο τῆς λατρείας τοῦ χαναανιτικοῦ θεοῦ Βάαλ. Κατασκεύασε δύο χρυσά ὁμοιώματά του, τά παρουσίασε στόν λαό καί εἶπε: «οἱ θεοί σου, Ἰσραήλ, οἱ ἀναγαγόντες σε ἐκ γῆς Αἰγύπτου» (Γ´ Βα 12,28). Ἀνακήρυξε τή Βαιθήλ βασιλικό ἱερό, οἰκοδόμησε ναό, ἐγκατέστησε ἱερατεῖο ἀπό τόν λαό καί ὄχι τή λευϊτική φυλή, ὅρισε θυσίες, προσφορές καί ἑορτές. Ἀνέλαβε μάλιστα ὁ ἴδιος νά προσφέρει τίς πρῶτες θυσίες, μιμούμενος τούς ἱδρυτές τῆς ἰεροσολυμιτικῆς λατρείας Δαβίδ καί Σολομώντα. Ὅλα αὐτά συνέβησαν γύρω στό 920 π.Χ.
Τήν πολιτική τοῦ Ἰεροβοάμ ἀκολούθησαν καί οἱ διάδοχοί του ἐπιδεινώνοντας τά προβλήματα. Περί τό 875 π.Χ. ἀνέβηκε στόν θρόνο ὁ Ἀχαάβ, ὁ ὁποῖος βασίλευσε γιά 20 χρόνια. Παντρεύτηκε τήν πριγκίπισσα τῆς Σιδώνας Ἰεζάβελ, ἡ ὁποία προώθησε τή χαναανιτική λατρεία μέ ὅλη τή δύναμη πού τῆς παρεῖχε ἡ βασιλική της θέση. Πολλές φορές υἱοθέτησε βίαιες μεθόδους ἐξολόθρευσης τῶν ἑστιῶν καί τῶν ἐκπροσώπων τῆς θρησκείας τοῦ Γιαχβέ.
  Αὐτή ἀκριβῶς εἶναι ἡ ἐποχή τῆς ἐμφάνισης τοῦ προφήτη Ἠλία. Ἀποστέλλεται ἀπό τόν Γιαχβέ, γιά νά ὑπερασπίσει τήν πατρώα πίστη καί νά ἀνακόψει τό ρεῦμα τῆς διολίσθησης πρός τή χαναανιτική λατρεία. Τό ὄνομά του ἐκφράζει ἀκριβῶς τήν ὁμολογία, τήν ὁποία χρησιμοποίησε ὡς πύρινη ρομφαία γιά νά ἐκπληρώσει τήν ἱερή ἀποστολή του: elijahu, ὁ Θεός μου εἶναι ὁ Γιαχβέ.
  Οἱ κύριες πηγές γιά τά ἱστορικά γεγονότα τῆς ζωῆς του εἶναι τά δύο βιβλία Γ´ καί Δ´ Βασιλειῶν (κεφ. 17-20 καί 1-2). Σ᾽ αὐτά διασώζονται διάφορα σημαντικά περιστατικά, ὅπως ἡ νεκρανάσταση τοῦ γιοῦ τῆς χήρας στά Σαρεπτά τῆς Σιδώνας, ἡ σύγκρουση μέ τούς ἱερεῖς τοῦ Βάαλ καί ἡ ἀναστολή τῆς τριετοῦς ἀνομβρίας. Πρόκειται γιά ξεχωριστά, θαυμαστά γεγονότα, πού ἔκαναν βαθιά ἐντύπωση στόν λαό, ὁ ὁποῖος τά διατήρησε ζωντανά στή μνήμη του καί τά μετέφερε ἀπό γενιά σέ γενιά γιά περισσότερα ἀπό τριακόσια χρόνια, ἕως ὅτου καταγραφοῦν στά βιβλία.
  Οἱ συγγραφεῖς τῶν βιβλίων τῶν Βασιλειῶν ἔχουν σκοπό νά διδάξουν ὅτι ὁ περιούσιος λαός τοῦ Θεοῦ ἐξέκλινε στήν εἰδωλολατρία, μέ ἀποτέλεσμα τήν τελική καταστροφή τῆς Ἰουδαίας ἀπό τούς Βαβυλωνίους τό 586 π.Χ. Ἡ ζωή τοῦ προφήτη Ἠλία ἀποτέλεσε ἐξέχοντα σύμμαχο σ᾽ αὐτή τήν προσπάθεια, καθώς διακηρύσσει μέ μοναδικό τρόπο ὅτι ὁ  Γιαχβέ εἶναι ὁ μόνος ἀληθινός Θεός. Αὐτός ἐπένδυσε μέ ἐξαιρετική δύναμη τόν δοῦλο του Ἠλία, ἐπειδή πίστευε ἀκράδαντα σέ Αὐτόν καί μέ ἐξαιρετικό ζῆλο ὑπερμαχοῦσε γιά τήν ἀποκλειστικότητα τῆς λατρείας Του. Δέν τόν παρουσιάζουν ὅμως οἱ συγγραφεῖς τῶν Βασιλειῶν ὡς ἕναν ὑπερφυσικό ἥρωα, ἀλλά σκιαγραφοῦν μία πολύ ρεαλιστική προσωπικότητα, πού ὑπόκειται στήν ἀνθρώπινη ἀδυναμία, ἐπηρεάζεται σοβαρά ἀπό τό ἐχθρικό περιβάλλον του, φοβᾶται, ἀπελπίζεται, κρύβεται καί παραπονεῖται. Τήν ἴδια  στιγμή ὅμως ἐνισχύεται ἀπό τή θεία δύναμη καί συνεχίζει μέ ἀσυμβίβαστο ζῆλο τόν ἀγώνα του. Σφραγίδα τῶν διηγήσεων τοῦ Ἠλία καί σῆμα κατατεθέν τῶν ὑψηλῶν αὐτῶν θεολογικῶν μηνυμάτων, πού οἱ συγγραφεῖς θέλουν νά μεταδώσουν, ἀποτελοῦν ἀσφαλῶς οἱ διηγήσεις γιά τή  θεοφάνεια στό ὄρος Χωρήβ καί γιά τή θαυμαστή ἀνάληψή του στόν οὐρανό ἐπάνω σέ πύρινο ἅρμα χωρίς νά γνωρίσει τόν θάνατο.
  Ἡ παράδοση τοῦ βίου του παρουσιάζει ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον, καθώς δέν ἐξαντλήθηκε στήν ἐποχή του, ἀλλά συνέχισε νά διαποτίζει τή ζωή τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ γιά πολλούς αἰῶνες φθάνοντας μέχρι τήν ἐποχή τοῦ Κυρίου. Ὁ ἴδιος ὁ Κύριος μάλιστα τοῦ προσέδωσε ἰδιαίτερο ρόλο στήν πρώτη παρουσία του καί τοῦ ἀνέθεσε εἰδική ἀποστολή γιά τή δεύτερη στά ἔσχατα τῆς ἱστορίας.

Ἀθανάσιος Παπαρνάκης

"Ἀπολύτρωσις",

Τεῡχος Ἰουνίου - Ἰουλίου, 2025