Οἱ ἐργασίες καί οἱ ἀποφάσεις της

  Στή μεγάλη αἴθουσα τοῦ αὐτοκρατορικοῦ ἀνακτόρου στή Νίκαια τῆς Βιθυνίας ἄρχισε τίς ἐργασίες της ἡ Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδος τόν Μάιο τοῦ 325 μ.Χ.¹.
  Κατά τήν παράδοση, συμμετεῖχαν 318 Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἀπό Ἀνατολή καί Δύση, πολλοί ἀπό τούς ὁποίους ἀναγνωρίζονται σήμερα ὡς κορυφαῖοι ἅγιοι τῆς χριστιανοσύνης: Νικόλαος Μύρων, Σπυρίδων Τριμυθοῦντος, Εὐστάθιος Ἀντιοχείας, Ἀλέξανδρος Ἀλεξανδρείας, Παφνούτιος, Ὅσιος Κορδούης, διάκονος Ἀθανάσιος. Ἄν καί πιθανός πρόεδρος τῆς Συνόδου θεωρεῖται ὁ Ὅσιος Κορδούης, ἡ παρουσία τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὑπῆρξε ἐνεργός καί ἐπιδραστική.
  Δυστυχῶς -εἴτε δέν τηρήθηκαν ἐξαρχῆς εἴτε δέν διασώθηκαν δέν ὑπάρχουν ἐπίσημα πρακτικά τῆς Συνόδου· τοῦτο καθιστᾶ ἀδύνατη τή λεπτομερῆ ἀποτύπωση τῶν γεγονότων, σέ ἀντίθεση μέ ὅ,τι συμβαίνει γιά τήν Γ´ Οἰκουμενική Σύνοδο καί ἐφεξῆς. Παρ᾽ ὅλα αὐτά, ἐκκλησιαστικοί ἱστορικοί, Πατέρες πού ἔλαβαν μέρος, καθώς καί μεταγενέστεροι συγγραφεῖς μᾶς διέσωσαν ἀξιόλογα καί διδακτικά περιστατικά, στά ὁποῖα θά ἀναφερθοῦμε σέ ἑπόμενο ἄρθρο.
  Κατά τόν Μέγα Ἀθανάσιο, ἡ Α´ Οἰκουμενική Σύνοδος συνεκλήθη «διὰ τὴν Ἀρειανὴν αἵρεσιν καὶ διὰ τὸ Πάσχα»². 
  Ἀναλυτικότερα, πρώτιστη καί πλέον καίρια ἀπόφασή της ὑπῆρξε ἡ καταδίκη τοῦ Ἀρειανισμοῦ, τῆς αἵρεσης πού ἔσεισε συθέμελα τήν Ἐκκλησία. Ὁ Ἄρειος, πρεσβύτερος τῆς ἀλεξανδρινῆς ἐκκλησίας, ὑποστήριζε ὅτι ὁ Υἱός δέν εἶναι ὁμοούσιος μέ τόν Πατέρα, ἀλλά δημιούργημα καί ἑπομένως κατώτερός του. Ἡ Σύνοδος, ἀπορρίπτοντας τήν κακοδοξία, ἀπεφάνθη μέ σαφήνεια ὑπέρ τῆς θεότητας τοῦ Χριστοῦ καί καθαίρεσε τόν Ἄρειο καί τούς συνοδοιπόρους του. Καθιέρωσε τόν ὅρο «ὁμοούσιος» ὡς ἔκφραση τῆς θείας φύσεως τοῦ Υἱοῦ, ἐνισχύοντας τό χριστολογικό δόγμα. Στό πλαίσιο τοῦτο, διατυπώθηκε καί τό πρῶτο Σύμβολο τῆς Πίστεως, τό ὁποῖο περιέλαβε τά κύρια δόγματα τῆς χριστιανικῆς διδασκαλίας. Τό Σύμβολο τῆς Νικαίας, ὁμολογώντας τόν Υἱό ὡς «Θεὸν ἀληθινὸν ἐκ Θεοῦ ἀληθινοῦ, γεννηθέντα οὐ ποιηθέντα, ὁμοούσιον τῷ Πατρί», ἔγινε ὁ κανόνας τῆς ὀρθοδοξίας. Ἡ ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας ἑδραιώθηκε πλέον σέ κοινό δογματικό θεμέλιο.
  Ἐξίσου σπουδαία ὑπῆρξε ἡ ἀπόφαση τῆς Συνόδου γιά τόν καθολικό καθορισμό τῆς ἡμερομηνίας τοῦ Πάσχα. Μέχρι τότε ὑφίσταντο διαφορές μεταξύ τῶν τοπικῶν ἐκκλησιῶν. Ἡ Σύνοδος διασφαλίζοντας τή λειτουργική ἑνότητα ὅρισε ὡς ἡμέρα ἑορτασμοῦ τοῦ Πάσχα τήν πρώτη Κυριακή μετά τήν πανσέληνο πού ἀκολουθεῖ τήν ἐαρινή ἰσημερία³, μέ ἀπαραίτητη προϋπόθεση νά ἔχει προηγηθεῖ ὁ ἑορτασμός    τοῦ ἑβραϊκοῦ Πάσχα. Ἡ ἀπόφαση τῶν Πατέρων τῆς Συνόδου ἀνακοινώθηκε στούς πολίτες τῆς αὐτοκρατορίας μέ ἐγκύκλιο τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου⁴.
  Ἐκτός ἀπό τίς δογματικές καί λειτουργικές ἀποφάσεις, ἡ Σύνοδος ἐξέδωσε εἴκοσι κανόνες μέ σκοπό τή ρύθμιση θεμάτων ἐσωτερικῆς διοίκησης καί ἤθους. Τέλος, ἐπικύρωσε τό μητροπολιτικό σύστημα διοικήσεως, καθιερώνοντας τή διοικητική ὑπεροχή τοῦ μητροπολίτου σέ κάθε ἐπαρχία. Ἡ ἱεραρχική αὐτή δομή συντέλεσε στήν ἀποτελεσματικότερη διοίκηση καί στήν εὔτακτη λειτουργία τῶν τοπικῶν ἐκκλησιῶν μέσα στή Μία Ἁγία Καθολική καί Ἀποστολική Ἐκκλησία.
  Ἔτσι ἡ Α´ Οἰκουμενική Σύνοδος δέν ὑπῆρξε ἁπλῶς ἀπάντηση σέ μία αἵρεση, ἀλλά ὁρόσημο συγκρότησης τῆς ὀρθοδόξου πίστεως, τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὀργανώσεως καί τοῦ αὐτοῦ ἤθους, προσφέροντας στά μέλη τῆς Ἐκκλησίας ὄχι μόνον ὀρθόδοξο δόγμα ἀλλά καί κανονικό πλαίσιο, λειτουργική ἑνότητα καί διοικητική συνοχή.

Κωνσταντῖνος Μεταλλίδης
δρ. Θεολογίας

"Ἀπολύτρωσις",

Τεῡχος Ἰουνίου - Ἰουλίου, 2025

1. Εὐσεβίου, Εἰς τὸν βίον Κωνσταντίνου τοῦ βασιλέως, 3.10.1.
2. Ἐπιστολὴ πρὸς τοὺς ἐπισκόπους τῆς Ἀφρικῆς, 26.1032.42. Σωκράτους, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, Ι,8· Σωζομενοῦ, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, Ι,16.
3. Ἡ στιγμή ἀνάμεσα στό καλοκαίρι καί τόν χειμώνα κατά τήν ὁποία ὁ ἥλιος περνάει τόν ἰσημερινό.
4. Mansi 2,912 CD. Εὐσεβίου, Εἰς τὸν βίον Κωνσταντίνου τοῦ βασιλέως, 3.3.17. Γελασίου, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, 2,33. Σωκράτους, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, 1,9,57. Θεοδωρήτου, Ἐκκλησιαστικὴ Ἱστορία, 41,11.