Οἱ πολλές θεραπεῖες δαιμονιζομένων στά εὐαγγέλια ἀποτελοῦν ἕνα ἰδιάζον στοιχεῖο, πού γίνεται «πέτρα σκανδάλου» γιά ὁρισμένους μελετητές τῆς Γραφῆς. Τό πρόβλημα ἐπικεντρώνεται σέ δύο σημεῖα. Πρῶτο, στό μεγάλο ἀριθμό τῶν περιπτώσεων αὐτῶν καί, δεύτερον, στή δυσκολία ἀκριβοῦς διακρίσεως μεταξύ καθαρῶς δαιμονιζομένων καί ἀσθενῶν πού πάσχουν ἀπο ψυχικά νοσήματα. Καί τό μέν πρῶτο σημεῖο ἀποτέλεσε θέμα τῆς στήλης αὐτῆς σέ προηγούμενο φύλλο τοῦ περιοδικοῦ μας, ἐνῶ τό δεύτερο θά μᾶς ἀπασχολήσει ἐδῶ.

Ὑπάρχουν δαιμόνια

  Τό θέμα ἀποκτᾶ ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον, διότι πολλές ἐκδηλώσεις δαιμονιζομένων, πού ἀναφέρονται στά εὐαγγέλια, ὅπως κραυγές, ἀπώλεια αἰσθήσεων, ἐπιληψία, μανία, συμπίπτουν μέ τά συμπτώματα ὁρισμένων συγχρόνων ψυχικῶν ἤ νευρικῶν νοσημάτων. Εὔλογα, λοιπόν, πολλοί ρωτοῦν· τά νοσήματα αὐτά ὀφείλονται σέ δαιμόνιο; Καί, ἀνάλογα μέ τίς πεποιθήσεις τους, ἄλλοι πανικοβάλλονται ἤ ἀπελπίζονται, ἐνῶ ἄλλοι καγχάζουν καί περιφρονοῦν τήν ἁγία Γραφή.
  Οἱ τελευταῖοι, ἐπειδή δέν παραδέχονται τήν ὕπαρξη τοῦ πνευματικοῦ κόσμου, ἰσχυρίζονται ὅτι δέν ὑπάρχει διάβολος καί ὅτι τά δαιμόνια εἶναι ἁπλῶς ὁρισμένες ψυχολογικές ἀντιθέσεις, ἀποκυήματα κάποιας ἄρρωστης ἤ καταπιεσμένης προσωπικότητας, πού θά ξεπερασθοῦν μόλις ὁ ἄνθρωπος γίνει ὑγιής καί ἐλεύθερος. Σ' αὐτούς ἔχουμε νά ἀντιτάξουμε τόν αἰώνιο καί ἀληθινό λόγο τοῦ Θεοῦ, τό Εὐαγγέλιο, ὅπου ὁ Κύριος ξεκάθαρα μιλᾶ γιά δαιμόνια καί ἀπαλλάσσει ἀπό τήν κυριαρχία τους πολλούς «κατεχομένους ὑπό πνευμάτων ἀκαθάρτων». Εἶναι ἀσέβεια καί βλασφημία γιά ἕναν χριστιανό νά ἀμφισβητεῖ τήν εἰλικρίνεια τοῦ Χριστοῦ ἤ τήν ἀξιοπιστία τῶν εὐαγγελικῶν διηγήσεων.

Μία διευκρίνιση

  Ξεκινώντας ἀπό τήν εὐαγγελική ἀλήθεια ὅτι ὑπάρχει σατανᾶς κι εἶναι αὐτός ὁ αἰώνιος ἐχθρός τοῦ ἀνθρώπου, πού ἔχει τή δύναμη νά ἐπιδρᾶ πάνω στόν ἄνθρωπο καί νά τοῦ δημιουργεῖ προβλήματα μέσα στήν ἴδια τήν προσωπικότητά του, θέλω κατ' ἀρχήν νά κάνω μία διευκρίνιση. Ὑπάρχουν ἄνθρωποι πού δέν εἶναι καθόλου σκλάβοι τοῦ σατανᾶ, δέν ἐνεργοῦνται ἀπό τίς δαιμονικές δυνάμεις, ἀλλά ἀντίθετα εἶναι εὐλογημένοι καί ἅγιοι ἄνθρωποι τοῦ Θεοῦ, πού τυχαίνει νά πάσχουν ἀπό ψυχικά ἤ νευρικά νοσήματα (ψυχοπάθειες, ψυχώσεις, νευροπάθειες κτλ.). Στίς περιπτώσεις αὐτές δέν ἔχει καμμία ἀνάμειξη τό πονηρό πνεῦμα. Δέν πρέπει νά φοβοῦνται αὐτοί οἱ ἄνθρωποι ὅτι εἶναι δαιμονισμένοι. Ὁ Θεός ἐπιτρέπει νά πάσχουν οἱ δοῦλοι του ἀπό τέτοιου εἴδους ἀσθένειες ὅπως κάποιοι ἄλλοι πάσχουν ἀπό καρδιοπάθειες ἤ καρκίνο ἤ ὁποιοδήποτε ἄλλο νόσημα. Ἡ ἀσθένεια γίνεται ὁ σταυρός τοῦ πιστοῦ, πού ὅταν τόν σηκώσει ἀγόγγυστα καί μέ πίστη στόν Θεό ἀποβαίνει ἡ εὐλογία καί ἡ δόξα του, τόν ὁδηγεῖ στόν ἁγιασμό καί στή χαρά τοῦ παραδείσου.
  Στούς ἀνθρώπους πού ἀναμφισβήτητα ὑφίστανται τήν ἐπήρεια τοῦ πονηροῦ πνεύματος καί ἐνεργοῦνται ἀπό αὐτό, διακρίνουμε τρεῖς περιπτώσεις, πού θά ἐκτεθοῦν στή συνέχεια.

Πάθηση δαιμονική

  Στήν πρώτη περίπτωση, ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὑγιής ψυχικά καί σωματικά, ἀλλά μέσα του βρῆκε τόπο ὁ σατανᾶς καί τά δαιμόνια. Συχνά οἱ σατανικές δυνάμεις δέν περιορίζουν τήν ἐνέργειά τους μόνο στήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου τόν ὁποῖο κατέκτησαν. Ἁπλώνουν τήν κυριαρχία τους καί στό σῶμα του. Προσβάλλουν τό νευρικό του σύστημα, σαλεύουν τό μυαλό του ἤ καταστρέφουν κάποιο ἄλλο ὄργανο τοῦ σώματός του.
  Τά εὐαγγέλια παρουσιάζουν πολλούς ἀνθρώπους μέ δαιμονικές παθήσεις. Ἐκτός ἀπό τίς περιπτώσεις ὅπου ἀνάμεσα στίς ἄλλες θεραπεῖες ἀσθενῶν ἀναφέρεται ὅτι ὁ Κύριος ἔβγαζε καί τά ἀκάθαρτα πνεύματα ἀπό πάσχοντες ἀνθρώπους, τούς δαιμονιζομένους (Μθ 4,24· 8,16· Μρ 1,32), μνημονεύονται καί ἐκτενέστερα ὁρισμένα περιστατικά. Ὁ Ματθαῖος καί ὁ Λουκᾶς, παραδείγματος χάριν, ἀναφέρουν γιά ἕναν ἄνθρωπο πού τόν βασάνιζε «δαιμόνιον κωφόν» (=κωφάλαλο) (Μθ 9,32· Λκ 11,14).
  Ὁ Ματθαῖος σημειώνει τή θεραπεία τοῦ δαιμονιζομένου τυφλοῦ καί κωφοῦ, «ὥστε τόν τυφλόν καί κωφόν λαλεῖν καί βλέπειν» (Μθ 12,22).
Ἐπίσης, οἱ τρεῖς συνοπτικοί, ἀμέσως μετά τή μεταμόρφωση τοῦ Κυρίου, ἱστοροῦν τή θεραπεία τοῦ νέου ὁ ὁποῖος βασνίζεται ἀπό «πνεῦα ἄλαλον», πού «ρήσσει αὐτόν καί ἀφρίζει καί τρίζει τούς ὀδόντας αὐτοῦ, καί ξηραινεται» (Μρ 9,18· Μθ 17,14-18· Λκ 9,37-42).
  Ἄμεση καί ἐντυπωσιακή εἶναι ἡ θεραπεία ὅλων αὐτῶν τῶν περιπτώσεων. Φθάνει νά ἐπιτάξει ὁ Κύριος τό πονηρό πνεῦμα «ἔξελθε ἀπ' αὐτοῦ» καί ἀμέσως ὁ δαιμονισμένος γίνεται καλά, διότι ἡ ἀσθένειά του ὀφείλονταν στό δαιμόνιο. Πολλές φορές ἕνας τέτοιος δαιμονισμένος ἔχει τίς ἐκδηλώσεις τοῦ παράφρονα ἤ παρανοϊκοῦ καί μπορεῖ νά ἀσκεῖ ὑπεράνθρωπες δυνάμεις, π.χ. νά σπάει ἁλυσίδες ἤ νά κατακομματιάζει τίς σάρκες του. Αὐτό βλέπουμε στήν περίπτωση τῶν δαιμονισμένων ἀπό τή χώρα τῶν Γαδαρηνῶν (Μρ 5,3-5· Μθ 8,28· Λκ 8,27).

Πάθος δαιμονικό

  Στή δεύτερη περίπτωση δαιμονισμοῦ, ὁ ἄνθρωπος εἶναι καί πάλη ἀπόλυτα ὑγιής σωματικά καί ψυχικά, ἀλλά κατέχεται ἀπό πονηρό πνεῦμα. Σύμφωνα μέ τήν ἀνθρωπολογία τῆς ἁγίας Γραφῆς μόνος του ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά φθάσει σ' ἕνα ὁρισμένο ὕψος ἀγαθότητος ἤ νά καταβαραθρωθεῖ σ' ἕνα βάθος κακίας καί ἀθλιότητος. Γιά νά ξεπεράσει τά ὅρια αὐτά πρέπει νά ἐνισχυθεῖ ἀπό πνευματικές δυνάμεις. «Οὐδείς ἐν Πνεύματι Θεοῦ λαλῶν λέγει ἀνάθεμα Ἰησοῦ, καί οὐδείς δύναται εἰπεῖν Κύριον Ἰησοῦν εἰ μή ἐν Πνεύματι Ἁγίῳ» (Α΄Κο 12,3). Τόν αἱμομίκτη τῆς Κορίνθου γιά τήν ἀνόσια πράξη του τόν παραδίδει ἡ Ἐκκλησία στό σατανᾶ «εἰς ὄλεθρον τῆς σαρκός (Α΄Κο 5,5), ἐνῶ ὁ ἱερουργός εὐλογώντας τά μέλη τῆς Ἐκκλησίας εὔχεται νά ἔχουν τήν «κοινωνία τοῦ ἁγίου Πνεύματος» (Πρβλ. Β΄Κο 13,13), διότι τό ἅγιο Πνεῦμα ἐξασφαλίζει τήν πνευματική ἀτμόσφαιρα τῆς χάριτος. Τό Πνεῦμα τό ἅγιο ἀνεβάζει τόν ἄνθρωπο στά ὕψη τῆς ἁγιότητος. Ἀντίθετα, τό πονηρό πνεῦμα, οἱ σατανιές δυνάμεις τόν καταποντίζουν στά βάθη τῆς κακίας καί τῆς πονηρίας.
  Στήν περίπτωση αὐτή ἡ κυριαρχία τοῦ σατανᾶ δέν εἶναι ἀπόλυτη πάνω στόν ἄνθρωπο. Ἐδῶ δέν ἔχουμε ἀσθενῆ δαιμονισμένο, ἀλλά ὑγιῆ, πού ἀπό τήν ἐπήρεια τοῦ δαιμονίου χάνει τόν ἔλεγχο τοῦ ἑαυτοῦ του καί παρουσιάζται ἄθλιος καί ἐλεεινός σέ ὑπερβολικό βαθμό.
  Τήν εἰκόνα τῶν δαιμονιζομένων αὐτοῦτοῦ εἴδους μᾶς δίνει πολύ παραστατικά ὁ ἱερός Χριστόστομος στήν ἑρμηνεία του στό κατά Ματθαῖον εὐαγγέλιον. Ἀναφερόμενος στούς δαιμονιζομένους τῶν Γαδαρηνῶν ὁ ἱερός πατήρ παρατηρεῖ· «Καί σήμερα μπορεῖ κανείς νά δεῖ στά μνήματα πολλούς δαιμονισμένους τῶν ὁποίων τή μανία τίποτε δέν συγκρατεῖ· οὔτε σίδερα, οὔτε ἁλυσίδες, οὔτε πλῆθος ἀνθρώπων, οὔτε συμβολή, οὔτε νουθεσία, οὔτε φόβος, οὔτε ἀπειλή, οὔτε τίποτε ἄλλο ἀπο τά παρόμοια». Ποιοί εἶναι αὐτοί οἱ δαιμονισμένοι μᾶς ἀποκαλύπτει στή συνέχεια. Ὅταν κάποιος εἶναι ἀκόλαστος, λέει, δέν διαφέρει καθόλου ἀπό τό δαιμονισμένο, ἀλλά γυρνᾶ γυμνός ὅπως ἐκεῖνος. Καί φορᾶ μέν ροῦχα, τοῦ λείπει ὅμως ἡ ἀληθινή περιβολή κι εἶναι γυμνός ἀπό τήν εὐπρέπει πού ταιριάζει στόν ἄνθρωπο. Κατακόπτει τόν ἑαυτό του ὄχι μέ πέτρες, ἀλλά μέ ἁμαρτήματα πολύ χειρότερα ἀπό τίς πέτρες. Ποιός λοιπον θά μπορέσει νά δέσει ἕναν τέτοιο ἄνθρωπο; Ποιός θά τόν σταματήσει ἀπό τήν ἀσχημοσύνη καί τόν οἶστρο τῆς ἀκολασίας, πού ποτέ δέν εἶναι στά συγκαλά του καί πάντοτε συχνάζει στά μνήματα; Διότι τά μνήματα εἶναι τά καταγώγια τῶν πορνῶν, γεμάτα μέ πολλή βρωμιά καί πολλή σαπίλα.
  Παρόμοια, δαιμονισμένος εἶναι κατά τόν Χρυσόστομο καί ὁ φιλάργυρος. Ποιός θά μπορέσει ποτέ νά τόν δέσει; Μήπως καθημερινά δέ τοῦ προβάλλονται φόβοι καί ἀπειλές καί προτροπές καί συμβουλές; Ἀλλά αὐτός σπάζει ὅλα αὐτά τά δεσμά. Ὅπως ἀποδεικνύει ὁ ἱερός πατήρ, ὁ φιλάργυρος εἶναι χειρότερος καί ἀπό τούς δαιμονισμένους, διότι ἐκεῖνοι μέν ὅταν κάνουν τό κακό βρίσκονται σέ κατάσταση ἀναισθησίας, ἐνῶ αὐτός μέ περίσκεψη ἐνεργεῖ παράφρονα… ὁρμᾶ ἐναντίον ὅλων σάν ἅδης, ὅλους τούς καταπίνει καί περιφέρεται σάν κοινός ἐχθρός τοῦ ἀνθρωπίνου γένους.
  Στήν ἐπήρεια δαιμονίου ὀφείλεται καί ἡ ὑπερβολική ὀργή, πού κατά τόν ὁρισμό τοῦ Μεγάλου Βασιλείου «μανία τίς ἐστιν ὀλιγοχρόνιος». Τό νά συγκρατήσεις τήν ὀργισμένη ψυχή, διδάσκει ὁ φωστήρ τῆς Καισαρείας, δέν εἶναι εὐκολώτερο ἀπό τό νά συγκρατήσεις ἕνα δαιμονισμό, διότι αὐτοί πού ὀργίζονται δέν διαφέρουν σέ τίπτε ἀπο τούς δαιμονισμένους, οὔτε στή συμπεριφορά, οὔτε στή διάθεση. Ἀλλά καί ἡ μέθη, λέει ὁ Μέγας Βασίλειος, εἶναι «αὐθαίρετος δαίμων», δηλαδή δαίμονας στόν ὁποῖο θεληματικά παραδίδεται ὁ ἄνθρωπος.
  Ὁ ἄνθρωπος πού σκλαβώθηκε σέ δαιμονικό πάθος εἶναι χειρότερος ἀπό ἐκεῖνον πού πάσχει ἀπό δαιμονική πάθηση, τονίζει ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. «Τόν ἐνοχλούμενο ἀπό τόν δαίμονα στό σῶμα, λέει, φανερά ὅλοι ἄνθρωποι συνήθως τόν λυποῦνται, ἐνῶ τόν φονέα καί τόν φιλάργυρο, τόν ὑπερήφανο καί τόν ἀναίσχυντο δέν τούς λυποῦνται, ἀλλά καί τούς μισοῦν. Διότι ὁ πρῶτος πέφτει στό πάθος ἀκούσια, ἐνῶ ἐκεῖνος πού ἀγαπᾶ τήν ἁμαρτία προσελκύει τό κακό ἐλεύθερα καί μάλιστα μερικές φορές ἔχει κρυμμένη τή βλαπτικότητα καί κακοήθεια τῆς νόσου».

Ἀσθενής δαιμονισμένος

  Στήν τρίτη περίπτωση δαιμονισμένου ἀνθρώπου ἀνήκει ὁ ψυχικά ἄρρωστος πού συγχρόνως δέν ἔχει κανένα σύνδεσμο καί σχέση μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ. Ζῆ μακριά ἀπό τόν Θεό καταπατώντας τό θέλημά του. Στήν περίπτωση αὐτή ἡ ψυχική ἀσθένεια ἐκθέτει σοβαρά τόν ἄνθρωπο στήν ἐπήρεια τοῦ πονηροῦ. Μοιάζει, θά λέγαμε, μέ μία ρωγμή τοῦ ψυχικοῦ κόσμου ἀπ' ὅπου εἰσδύει μέσα του τό πονηρό πνεῦμα καί τόν κάνει ὄργανό του. Στήν ὀργανική βλάβη τοῦ ἀνθρώπου (ψυχικές ἤ νευρικές διαταραχές) προστίθεται ἡ βλάβη τήν ὁποία προκαλεῖ ὁ σατανᾶς. Ἡ κατάσταση τοῦ ἀρρώστου χειροτερεύει καί συνεχῶς ἐπιδεινώνεται, χωρίς νά μποροῦμε νά διακρίνουμε τί ὀφείλεται στό νευροψυχικό παράγονται καί τί στόν πνευματικό.

* * *

  Μέ τίς τρεῖς παραπάνω περιπτώσεις καλύπτεται, σέ γενικές γραμμές, ἡ ἁγιογραφική καί πατερική διδασκαλία τῆς Ἐκκλησίας μας γιά τούς δαιμονισμένους. Τό πρακτικό συμπέρασμα ὅλων αὐτῶν εἶναι ὅτι ὁ σατανᾶς ἔχει τή δυνατότητα νά ἐπηρεάσει καί νά κυριεύσει τόν ἄνθρωπο, μέ τή δική του συγκατάθεση (περίπτωση ὑγιοῦς πού παραδίδεται στόν πονηρό ἤ στά πάθη του) ἤ καί χωρίς αὐτήν (περίπτωση ἀσθενοῦς ἀπίστου). Μένει ὅμως ἀδρανής ὁ πονηρός καί εἶναι ἀνίκανος νά προκαλέσει ὁποιαδήποτε βλάβη, ὅταν πρόκειται γιά πιστό δοῦλο τοῦ Θεοῦ εἴτε αὐτός εἶναι ὑγιής ψυχικά καί ὀργανικά εἴτε πάσχει ἀπό κάποιο νόσημα.

Στέργιος Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 42 (1987) 172-174

Ἀπρόσμενη ἐπίσκεψη

  Ἀνάμεσα στά πολλά σημεῖα, μέ τά ὁποῖα συμπλήρωσε καί ἐπικύρωσε τή διδασκαλία του ὁ Κύριος, ἰδιαίτερα ἐντυπωσιακά εἶναι ἐκεῖνα πού ἀφοροῦν θεραπεῖες δαιμονισμένων. Καί εἶναι αὐτές ἀκριβῶς οἱ θεραπεῖες πού ἐγείρουν τίς περισσότερες ἀπορίες, καθώς ἀποτελοῦν μία ἔντονη πρόκληση στόν ὀρθολογισμό τοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου. Μία τέτοια εὔλογη ἀπορία εἶναι· Πῶς ἐξηγεῖται ἡ ὕπαρξη τόσο πολλῶν δαιμονισμένων εἰδικά στήν ἐποχή τοῦ Χριστοῦ;
  Τό ἐρώτημα ἀπαιτεῖ προσεκτική μελέτη ὅλης τῆς εὐαγγεικῆς ἱστορίας καί γνώση τοῦ σχεδίου δράσεως τοῦ Κυρίου, μέσα στό ὁποῖο ἐντάσσεται καί ἡ λύτρωση ἀνθρώπων ἀπό τήν ἐπήρεια τῶν δαιμονίων. Εἶναι γεγονός ὅτι στήν ἐποχή τοῦ Κυρίου ἐμφανίζεται στήν Παλαιστίνη ἕνας ἐξαιρετικός αὐξημένος ἀριθμός ἀνθρώπων πού κατατρύχονται ἀπό πονηρά πνεύματα. «Ὁ κοσμοκράτωρ τοῦ αἰῶνος τούτου», ὁ διάβολος μέχρι τότε κρατοῦσε τούς ἀνθρώπους μαζικά δεμένους στήν ἐξουσία του, μέ τήν εἰδωλολατρία τῶν ἐθνικῶν καί μέ τήν τυπολατρεία τῶν ἐθνικῶν καί μέ τήν τυπολατρεία τῶν ἰουδαίων. Τώρα βλέπει τόν Ἰησοῦ νά μπαίνει στό βασίλειό του καί νά τοῦ ἀποσπᾶ ὀπαδούς. Ἡ ταυτότητα αὐτοῦ τοῦ ἀπρόσμενου ἐπισκέπτη εἶναι ἄγνωστη στό σατανᾶ. Τρία πράγματα, σημειώνει ὁ ἅγιος Ἰγνάτιος, ξέφυγαν τήν προσοχή τοῦ διαβόλου· «ἡ παρθενία τῆς Μαρίας καί ὁ τοκετός αὐτῆς, ὁμοίως καί ὁ θάνατος τοῦ Κυρίου· τρία μυστήρια κραυγῆς, ἅτινα ἐν ἡσυχίᾳ Θεοῦ ἐπράχθη» (πρός Ἐφεσίους).

Ἀναμέτρηση

  Ἤδη μέ τή γέννηση τοῦ Χριστοῦ, ἀπό τή στιγμή πού σμήνη ἀγγέλων οὐρανίων ἔψαλλαν τό «δόξα ἐν ὑψίστοις Θεῷ…» ὁ διάβολος ἀντιλήφθηκε ὅτι κάτι τό παράξενο συμβαίνει στή γῆ καί ἐπιστράτευσε σμήνη πονηρῶν πνευμάτων γιά νά ἀνακόψει τή δράση τοῦ Ἰησοῦ. Ἡ θηριώδης σφαγή πού ἐξαπέλυσε ὁ Ἡρώδης κατά τῶν νηπίων τῆς Βηθλεέμ μέ δική του ὑποκίνηση ἔγινε καί ἡ ἀποτυχία του νά ἐξαφανίσει τό θεῖο βρέφος αὔξησε τή μανία του. Καθώς ὁ Ἰησοῦς μεγάλωνε στή Ναζαρέτ ὡς ἕνας ἁπλός ἄνθρωπος, ἀλλά καί ἐντελῶς ἀπαλλαγμένος ἀπό τήν ἀνθρώπινη ἀτέλεια καί ἁμαρτία, μεγάλωνε τό μυστήριο καί τό ἐρωτηματικό γιά τό σατανᾶ. Αὐτός πού καί τούς πιό ἁγίους ἀνθρώπους καί τούς μεγαλυτέρους προφῆτες τούς εἶχε σπρώξει στήν ἁμαρτία δέν μπόρεσε ποτέ νά μπεῖ στόν Ἰησοῦ οὔτε ποτέ τόν ἔπιασε σέ ἀδυναμία. Γι' αὐτό ἐπιχείρησε νά ἀνατρηθεῖ μαζί του στήν ἔρημο ὅπου τόν πείραξε. Ἀλλά ὁ Ἰησοῦς τόν νίκησε καί τόν παραμέρισε «ἄχρι καιροῦ». Μέχρι νά ἔρθει «ὁ καιρός», ἡ ὥρα τοῦ σταυροῦ, ὁ σατανᾶς δέν ἡσυχάζει. Συγκεντρώνει τίς δυνάμεις του στή γῆ τῆς Παλαιστίνης ὅπου δημιουργεῖ πολλά θύματα.

Τά θύματα

  Θύματα τοῦ σατανᾶ εἶναι οἱ ἀρνητές καί δεδηλωμένοι ἐχθροί τοῦ Χριστοῦ, οἱ φαρισαῖοι καί οἱ σαδδουκαῖοι, τούς ὁποίους τύφλωσε πνευματικά ὥστε νά μή μποροῦν νά δοῦν τό συμφέρον τους, νά μήν ἀναγνωρίσουν τόν Μεσσία πού περίμεναν καί νά πολεμοῦν τόν ἴδιο τό λυτρωτή τους. Ἀκόμη καί μέσα στούς ἐκλεκτούς τοῦ Χριστοῦ, στούς ἀφοσιωμένους μαθητές του κατορθώνει νά εἰσδύσει ὁ πονηρός. Δέν μπῆκε μόνο μέσα στόν Ἰούδα, τόν ὁποῖο ἔκανε ὄργανό του γιά τήν ἐξόντωση τοῦ Χριστοῦ. Καί αὐτός ὁ ζηλωτής Πέτρος ἀποκαλεῖται κάποτε ἀπό τόν Κύριο «σατανᾶς», πού ἐδῶ σημαίνει ἀντιρρησίας, διότι ἀντιδρᾶ καί ἀντιστέκεται στό σχέδιό του.

Τραύματα στήν ψυχή καί στό σῶμα

  Ἀλλά δέν εἶναι μόνο ἡ πνευματική τύφλωση ἔργο τοῦ σατανᾶ. Πολλές φορές προκαλεῖ καί σωματική τύφλωση, παραλυσία, κώφωση ἤ ἄλλη σωματική ἀναπηρία. Τά εὐαγγέλια ἀναφέρουν σημαντικό ἀριθμό τέτοιων παθήσεων τίς ὁποῖες θεράπευσε ὁ Ἰησοῦς. Τέλος ὑπάρχουν καί οἱ τραγικές περιπτώσεις τῆς ἀπόλυτης κυριαρχίας τοῦ σατανᾶ πάνω στήν ψυχή καί τό σῶματοῦ ἀνθρώπου. Εἶναι οἱ λεγόμενοι δαιμονιζόμενοι, πού ἐνεργοῦνται καί κατευθύνονται ἀπό τά πονηρά πνεύματα. Ἀπό ἑπτά δαιμόνια βασανιζόταν ἡ Μαρία ἡ Μαγδαληνή, πού μετά τή θεραπεία της ἡγεῖται τοῦ χοροῦ τῶν μαθητριῶν τοῦ Κυρίου. Καί ὁ ἕνας ἀπό τούς δύο δαιμονισμένους τῆς χώρας τῶν Γεργεσηνῶν εἶναι κατοικητήριο λεγεῶνος ὁλόκληρης δαιμονίων, ἀπό τά ὁποῖα τόν ἀπαλλάσει ὁ Χριστός. Αὐτά τά δαιμόνια κατά τήν πληροφορία τοῦ εὐαγγελιστοῦ Μάρκου ἔπνιξαν 2000 γουρούνια (Μρ 5,13).

Τό ἔργο τοῦ Ἰησοῦ

  Ἡ ἐξόντωση τῶν σατανικῶν δυνάμεων ἀποτελεῖ τό βασικό μεσσιανικό ἔργο τοῦ Ἰησοῦ. Ὁ Χριστός ἦλθε στόν κόσμο γιά νά διδάξει τήν ἀλήθεια, νά ζητήσει καί νά ἐπιστρέψει «τό ἀπολωλός», τόν πεπτωκότα ἄνθρωπο, νά ἀνασυγκροτήσει τήν οἰκογένεια τοῦ Θεοῦ. Γιά τήν ἐπιτυχία τοῦ σκοποῦ του ἀπαραίτητη προϋπόθεση εἶναι ἡ συντριβή τοῦ πατέρα τοῦ ψεύδους, τοῦ σατανᾶ, ὁ ὁποῖος πλάνησε τόν ἄνθρωπο καί τόν παρέσυρε μακριά ἀπό τόν Θεό, στή δυστυχία καί στόν ὄλεθρο. Ὁ Ἰησοῦς ἔχει τή συνείδηση ὅτι ἦλθε «ἵνα λύσῃ τά ἔργα τοῦ διαβόλου» (Α΄ Ἰω 3,8). Κατά τήν πτώση τοῦ σατανᾶ, διηγεῖται τό 12ο κεφ. τῆς Ἀποκαλύψεως, «ὁ Μιχαήλ καί οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ» τόν ἐξεδίωξαν ἀπό τόν οὐρανό καί «ἐβλήθη εἰς τήν γῆν καί οἱ ἄγγελοι αὐτοῦ μετ' αὐτοῦ ἐβλήθησαν». Κατόπιν, ἔρχεται ὁ Χριστός στή γῆ, γιά νά τόν συναντήσει καί νά τόν δέσει. Τοῦτο θά συντελεσθεῖ μέ τό σταρικό θάνατο καί τήν ἀνάσταση τοῦ Κυρίου. Ἀπό τήν ἀρχή ὅμως τῆς ἐπίγειας δράσεώς του ὁ Ἰησοῦς πολεμᾶ τό σατανᾶ, τόν δένει. Ἕνα δέσιμο τοῦ σατανᾶ εἶναι ὅτι ὁ Χριστός ἐκβάλλει τά δαιμόνια ἀπό τούς ἀνθρώπους πού ζοῦσαν κάτω ἀπό τήν κυριαρχία τοῦ σατανᾶ καί δέν ἀφήνει τόν πονηρό νά ἐνεργεῖ δι' αὐτῶν τῶν ἀνθρώπων.
  Τήν ἐποχή, λοιπόν, πού ὁ σατανᾶς συγκεντρώνει τά πονηρά πνεύματα γιά νά  ἐμπροδίσει τή δράση τοῦ Ἰησοῦ, κάνει, θά λέγαμε, ἐπίδειξη τῆς δυνάμεώς του – καί γι' αὐτό εἶναι τόσο πολλοί οἱ δαιμονιζόμενοι στά χρόνια τοῦ Χριστοῦ- ἐκείνη τήν ἐποχή ὁ διάβολος δέχεται καίρια καί συγκλονιστικά χτυπήματα ἀπό τόν Χριστό. Ἀναγκάζεται νά ἀποσυρθεῖ ἀπό «κατακτημένα ἐδάφη» του, νά ἀφήσει ἐλευθέρους ἀνθρώπους πού εἶχε καταλάβει μέ τά δαιμόνιά του. Εἶναι φανερό ὅτι σαλεύεται ἡ κοσμοκρατορία του, τό τέλος του πλησιάζει.

Στέργιος Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 42 (1987) 138-139

  - Δεν το έκανα εγώ! Ο Ελτόν το έκανε.
  - Όχι κυρία, δεν το έκανα εγώ, ο Ραφαήλ το έκανε.    
  Μια σβήστρα που πετάχτηκε στο καλάθι δεν είναι κάτι ασυνήθιστο ούτε και το πιο σοβαρό περιστατικό της σχολικής μας καθημερινότητας. Αυτό μου με ενοχλεί, ωστόσο, είναι η στάση τους και γι’ αυτό κρατάω τους δύο «υπόπτους» για λίγο μέσα στο διάλειμμα. Δεν μπορεί, σκέφτομαι, θα βρω πού βρίσκεται η αλήθεια.
  - Εγώ πήρα τη σβήστρα από κάτω και την έδωσα στο Ραφαήλ, έλεγε με σιγουριά ο Ελτόν. Δεν την πέταξα.
  - Εγώ την πήρα από τον Ελτόν, αλλά δεν την πέταξα, επέμενε με αποφασιστικότητα ο Ραφαήλ.                                    
  - Η σβήστρα δεν μπορεί να «πέταξε» μόνη της, άρα κάποιος από εσάς  μου λέει ψέματα, τους είπα κοφτά.
  Και ενώ ο διάλογος συνεχιζόταν και εγώ καταλάβαινα σταδιακά από τις αντιδράσεις των παιδιών ποιο λέει τελικά ψέματα, αναλογιζόμουν  πόσο δύσκολο είναι να ομολογήσει κάποιος απλά την αλήθεια και να αναλάβει το βάρος της συνέπειας της πράξης του. Τι να γίνει, όμως; Παιδιά είναι, τα δικαιολόγησα, μέσα από την αγωγή σιγά σιγά θα μάθουν…
  Το περιστατικό της τάξης μού ήρθε έντονα και πάλι στη μνήμη, καθώς  δεχόμουν ανελέητα τον βομβαρδισμό των ειδήσεων κατά τις τελευταίες ημέρες. Δεν μπορεί, σκέφτηκα, αν ενημερωθώ καλά, θα βρω πού βρίσκεται η αλήθεια. Διαπραγματεύσεις, προτάσεις και αντιπροτάσεις, συζητήσεις, δημοψήφισμα. Δεν ξέρω αν το νιώσατε κι εσείς, αλλά στην προσπάθεια αυτή μπλέχτηκα περισσότερο. Και όσο άκουγα πληροφορίες τόσο αντιφατικές μεταξύ τους μου ερχόταν αυθόρμητα να φωνάξω αυτό που είχα πει στα παιδιά: «Κάποιος από εσάς  μου λέει ψέματα». Κάποιος ή …όλοι; Ο καθένας για το δικό του συμφέρον. Νιώθω να έχω μπροστά μου τα παιδιά της τάξης μου -παρόλο που έχω να κάνω με ώριμους ανθρώπους- που ενώ έχουν κάνει τη ζημιά προσπαθούν με επιμονή και σταθερότητα να με πείσουν ότι δε φέρουν καμία απολύτως ευθύνη. Και ενώ μπροστά σε παιδιά Δ΄ δημοτικού στέκομαι με κατανόηση, αλλά και ευθύνη – αφού εγώ είμαι αυτή που θα τους διδάξω συμπεριφορές και ήθος – μπροστά στη σύγχρονη πραγματικότητα πώς να σταθώ; Νιώθω πως στόχος των πολιτικών και των δημοσιογράφων που με βομβαρδίζουν καθημερινά είναι να με πάρουν με το μέρος τους μέσα από ασάφειες, καλυμμένα ψέματα, μεγάλα και ωραία λόγια. Ενώ εγώ θέλω απλά να μου πουν την αλήθεια. Τα ψέματά τους νιώθω να τσαλαπατούν την αξιοπρέπειά μου και απογοητευμένη συμπεραίνω πόσο δύσκολο είναι να βρω την αλήθεια από τη σχολική αίθουσα ως τα πάνελ των καναλιών και τις αίθουσες των περιβόητων eurogroup.
  Ξημερώνει 29η Ιουνίου. Γιορτή των πρωτοκορυφαίων Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Με την καρδιά βαριά από τις σκέψεις αυτές καταφεύγω στο ναό να ζητήσω με τις πρεσβείες τους τη δύναμη του μόνου αληθινού Θεού, να με φωτίσει να καταλάβω πού βρίσκεται η αλήθεια. Ξεκινά το αποστολικό ανάγνωσμα και ενώ ξετυλίγεται μπροστά μου η ζωή και το μεγαλείο του αποστόλου Παύλου, τον ακούω να με διαβεβαιώνει πως μου λέει την αλήθεια! «Ο Θεός και πατήρ του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού οίδεν … ότι ου ψεύδομαι» και συνεχίζει «…αλήθειαν γαρ ερώ». Αναθαρρώ. Μέσα στις τόσες φωνές που με βομβαρδίζουν αυτές τις μέρες υπάρχει μία που δε μου λέει ποτέ ψέματα, δεν προσπαθεί να με παρασύρει με το μέρος της, δε θέλει οπαδούς, θέλει απλά να μου πει την αλήθεια. Κι ενώ η λειτουργία προχωράει απλώνεται μέσα μου η βεβαιότητα για την μόνη αμετακίνητη και ασάλευτη αλήθεια που κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει και κανείς δεν μπορεί να βγάλει από μέσα μου. Είναι η φωνή του Αποστόλου των Εθνών Παύλου, δηλαδή η αλήθεια του λόγου του Θεού. Ας είναι ευλογημένο το όνομα του Θεού που στην όμορφη γωνιά αυτής της Γης που μας έδωσε για πατρίδα ακούγεται ακόμη αναλλοίωτη η φωνή Του, αντηχεί ακόμη η αλήθεια!

Κουπουρτιάδου Μαρία
δασκάλα

Ἡ νομοτέλεια τῶν φυσικῶν νόμων

 Ὁ ἄνθρωπος, πέρα ἀπό τήν ὑλική συνι­στῶ­σα του, εἶναι προικισμένος μέ ψυχή, πού ἀποτελεῖ τήν πιό οὐσιαστι­κή διαφορά του ἀπό ὅλα τά ἄλλα ἔμβια ὄντα τῆς γῆς.  Ἡ ἀνθρώπινη Ἐπιστήμη, πού εἶναι ἐκ θεμελίων ἀγνωστική (δηλαδή ἀγνοεῖ τήν ὕπαρξη ἤ μή-ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ), δέν ἔχει οὔτε τή γνώση οὔ­τε τή μεθοδολογία οὔτε τά ἀπα­ραίτη­τα ἐργαλεῖα γιά νά διερευνήσει καί νά μελετήσει πνευματικά θέματα. Κατά συνέπεια δέν εἶναι σέ θέση νά κατανοήσει καί νά περιγράψει τίς ἰδιότητες καί τή λειτουργία τῆς ψυχῆς, ὅπως τό κάνει μέ τούς νόμους τοῦ φυσικοῦ κόσμου. Μποροῦμε νά βροῦμε μερικές ἐμπειρικές διαπιστώσεις γιά τήν ἐπίδραση τοῦ λεγό­μενου «ψυχισμοῦ», οἱ ὁποῖες μπορεῖ νά εἶναι ταξινομημένες καί μεθοδοποιημένες ἐπιστημονικά, ἀλλά ὅμως τό τί ἀκριβῶς εἶναι ψυχή (πού μᾶλλον ἐπικαλύπτεται ἤ ἐμπερικλείει ἄλλες ἔννοιες, ὅπως συνείδηση, θυμικό, λογική) εἶναι στήν οὐσία ἄγνωστο.
 Οἱ ἐκφράσεις τοῦ ψυχισμοῦ, ἐπει­δή ἐλέγχονται ἀπό τά χαοτικά νευρωνικά δίκτυα τοῦ ἐγκεφάλου καί τά πιθανολογούμενα κβαντικά φαινόμε­να πού λαμβάνουν χώρα στίς συν­­άψεις, εἶναι κατά βάση μή-ντετερμινιστικά φαινόμενα. Ἐπιπλέον, διαπιστώνουμε ὅτι δέν ὑ­­- πάρχει ἕνας σαφής ἐπιστημονικός ὁρισμός τῆς ψυχῆς, ἀ­πο­δε­κτός ἀπό τήν πλειοψηφία τῆς ἐπιστημονικῆς κοινότητας. Στήν Ἐπιστήμη χρησι­μο­ποιεῖται ὁ ὅρος «ψυχή» (ἤ «ψυχισμός») γιά νά ἀναφερθοῦμε κα­τά τρόπο μᾶλλον ἀόριστο καί συχνά ἀρκετά ἀσαφῆ σέ κάτι πού ὑπερβαίνει τήν ἀνθρώπινη λογική. Τό μόνο βέ­βαι­ο, τό ὁποῖο προκύπτει ἀπό πολλαπλές ἐπιστημονικές πειραματικές καί κατά βάση ἐμπειρικές διαπιστώσεις, εἶναι ὅτι ὁ ψυχισμός ἐπιδρᾶ στήν ὑλική συνιστῶσα τοῦ ἀν­θρώπου, καί ἀντίστρο­φα. Ποιοί εἶναι, ὅμως, οἱ θεμελιώδεις νόμοι ἀπό τούς ὁποίους διέπεται αὐτή ἡ ἀλληλεπίδραση; Πῶς μπορεῖ ὁ ἄν­θρωπος νά εἶναι εἰρηνικός καί εὐτυχισμένος μέσα στό (ἀδιαπραγμάτευτα) αὐστηρό φυσικό περιβάλλον στό ὁ­­ποῖο ἔχει καθοριστεῖ νά ζῆ;  Ἡ  Ἐπιστή­μη, ἐνῶ ἀποκαλύπτει τή λειτουργία τοῦ κτιστοῦ κόσμου καί τό γεγονός ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι δέσμιος τῶν φυσι­κῶν νόμων, τόν ἀφήνει ἀκάλυπτο μέ­σα στή νομοτέλεια τοῦ φυσικοῦ κό­σμου.

Ὁ ρόλος τοῦ Εὐαγγελίου
 Ἐκεῖνος, ὅμως, πού δημιούργησε τόν ἄνθρωπο στή βάση τῶν πανάρχαιων φυσι­κῶν νόμων πού καθόρισε, καί τόν προίκισε μέ τήν ψυχή, φρόντισε νά δώσει ἁπλούς κανόνες• τηρώντας τους ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ νά εἶ­ναι εἰρηνικός καί εὐτυχισμένος. Αὐ­τοί οἱ κανόνες περιέχονται στό Εὐαγγέλιο καί παρουσιάζονται μέσα ἀπό ἁ­πλά παραδεί­γματα, παραβολές καί διδαχές πού εἶναι κατανοητά σέ ὅ­λους. Στήν οὐσία, στό Εὐ­αγγέλιο βρίσκουμε σοφά «πορίσματα» πού δείχνουν πῶς μπορεῖ νά πραγματοποιεῖται ἡ ὀρθή ἀλληλεπίδραση τῶν (μερικά γνω­στῶν) φυσικῶν νόμων μέ τούς (ἄγνωστους ἐπι­στημονικά) νόμους τῆς ψυχῆς, γιά τήν ἁρμονική συνύπαρξη τοῦ κτιστοῦ καί τοῦ μή-κτιστοῦ μέσα στό συγκεκριμένο γήινο περιβάλλον.
 Βέβαια, τό Εὐαγγέλιο δέν ἀναφέρεται στούς φυσικούς νόμους, ἐπειδή πρέπει νά ἀποτελεῖ ἕναν ὁδηγό κατανοητό σέ ὅλους καί νά μήν ἐξαρτᾶται ἀπό τή γνώση (ὀρθή ἤ ἐσφαλμένη) καί κατανόηση (μικρή ἤ μεγάλη) τῶν φυ­σι­κῶν νόμων καί τοῦ ρόλου τους. Ἡ ἀνθρώπινη ἐπιστημονική γνώση καί γλῶσ­σα, ἀκόμα καί οἱ ἐπιστημονικές ἔν­νοιες διαρκῶς ἀλλάζουν (βελτιώνονται) καί ὁ τρόπος κατανόησης τῆς φύσεως διαρ­κῶς ἀνανεώνεται. Κατά συνέπεια, κά­θε ἀναφο­ρά σέ φυσικούς νόμους θά ἔδινε στό Εὐαγγέλιο περιορισμένη χρονική καί ποιοτική ἰσχύ.

Ἡ νομοτέλεια τοῦ Εὐαγγελίου
 Λαμβάνοντας ὑπ’ ὄψη ὅτι (α) ὁ ἄν­θρω­πος δημιουργήθηκε ἀπό γήινα ὑ­λι­κά καί ἡ ζωή ἐπάνω στή γῆ ἐξαρτᾶται ἄμεσα ἀπό τούς φυσικούς νόμους, (β) οἱ ἐντολές τοῦ Εὐαγγελίου ἔχουν ὡς σκοπό νά παρουσι­άσουν τήν ὀρθή ἀλληλεπίδραση τῆς κτι­στῆς καί τῆς μή-κτιστῆς συνιστώσης τοῦ ἀνθρώ­που, μποροῦμε νά συμπεράνουμε ὅτι αὐτές οἱ ἐντολές εἶναι πορίσματα πού ἐμπερικλείουν τούς φυσικούς νόμους, καί κατά συν­έπεια τήν αὐστηρή νομοτέλειά τους. Εἶναι διαχρονικές, ἀπαραβίαστες καί ἀπόλυτα καθοριστικές.
 Ἡ νομοτέλεια τῶν ἐντολῶν τοῦ Εὐ­αγ­γελίου δέν προκύπτει ἀπό τήν ἰδι­ορ­ρυθ­μία ἤ αὐστηρότητα ἤ τήν ἰδιοτροπία τοῦ Δημιουργοῦ, ἀλλά ἀπό τό γεγονός ὅτι χωρίς τούς φυσικούς νόμους τοῦ κτιστοῦ κόσμου, ἡ δομή, ἡ ὀργάνωση, ἡ φύση καί ζωή εἶναι ἀ­δια­νόητα, ὅπως αὐτό ὁμολογεῖται ἀπό τήν ἀνθρώπινη καί ἀγνωστική Ἐπιστήμη. Βέβαια, ἐπαφίεται στό αὐτεξούσιο τῆς ἀνθρώπινης ἐλευθερίας νά τηρήσει τίς ἐν­τολές τοῦ Εὐαγγελίου ἤ νά τίς ὑποτιμήσει ἤ νά τίς ἀγνοήσει. Τό νά παραβιάζει κά­ποιος αὐτές τίς ἐντολές, ἐνῶ ταυτόχρονα θέλει νά εἶναι εἰρηνικός καί εὐτυχισμένος, εἶναι σάν νά ἀπαιτεῖ νά διαφορο­ποιήσει κάποιον ἀπό τούς φυσικούς νόμους ἤ ἕναν ἀπό τούς πολύπλοκους συν­δυ­ασμούς τους. Μέ μία τέτοια παραβίαση εἶναι ὡς νά ἀπαιτεῖ π.χ. νά ἀλλάξει τήν κίνηση τῶν δικῶν του ἠλεκτρονίων γιά νά μπορέσει νά μεταβάλει τή φυσικοχημική συμπεριφορά τῶν δικῶν του ἀμινοξέων οὕτως ὥστε τά ἔνζυμά του νά ἔ­χουν μία πιό «λογική» ἤ πιό «συμφέρουσα» συμπεριφορά. Αὐτό ὅμως ἀντιτίθεται (ἐκ θεμελί­ων) στή νομοτελειακή φύση τῶν φυσικῶν νόμων.

Συμπεράσματα
 Ἡ ἀγνωστική Ἐπιστήμη ἀποδεικνύ­ει  καί ὁμολογεῖ τή διαχρονικότητα, τό ἀπαραβίαστο καί τόν ἀπόλυτα νομοτελειακό ρόλο τῶν φυσικῶν νόμων. Ξεκινώντας, λοιπόν, ἀπό μία ἀγνωστική βάση (αὐτή τῆς Ἐπιστήμης), ἀλλά λαμβάνοντας ὑπ’ ὄψη ὅτι οἱ ἐν­τολές τοῦ Εὐαγγελίου ἐμπερικλείουν ἀ­ναγκα­στικά αὐτούς τούς φυσικούς νόμους (καθώς ἡ ψυχή τοῦ ἀνθρώπου ἀλληλεπιδρᾶ μέ τήν ὑλική συνιστῶσα του πού διέπεται ἀπό αὐτούς τούς νόμους), καταλήγουμε μέ βεβαιότητα στή νομοτελειακή ἰσχύ τοῦ Εὐαγγελίου. Οἱ ἐντολές πού περιέχει εἶναι ἀπαραβίαστες, διαχρονικές καί ἀπόλυτα καθοριστικές γιά τήν ἀνθρώπινη ζωή. Τό αὐ­τεξούσιο τῆς ἀνθρώπινης ἐλευθερίας δίνει τή δυνατότητα στόν ἄν­θρω­πο νά ἀκολουθήσει ἤ ὄχι τόν δρόμο τοῦ Εὐαγγελίου. Μέ­σα σέ αὐτό τό πλαίσιο, μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι τό Εὐαγγέλιο δέν περιέχει ἐντολές ἀλ­λά συμβουλές. Ἡ παραβίαση ὅμως αὐ­τῶν   τῶν συμβουλῶν συνεπάγεται τήν ἀγνόηση ἤ τήν ὑποτίμηση κάποιου γνωστοῦ ἤ ἄγνωστου φυσικοῦ νόμου. Γι’ αὐτό ἡ παραβίαση τοῦ εὐαγγελικοῦ νόμου, ἀργά ἤ γρήγορα, καί μέ νομοτελειακή βεβαιότητα θά ὁδηγήσει σέ κάποια μικρή ἤ μεγάλη ἀνωμαλία.
 Ἡ Οἰκονομία τοῦ Δημιουργοῦ προκαθόρισε πρίν ἀπό ἑκατοντάδες ἑκατομμύρια χρόνια τούς φυσικούς νό­­μους, χωρίς τούς ὁποίους (ὅπως ἀποδεικνύει ἡ Ἐπιστήμη)  δέν εἶναι δυνατό νά ὑπάρξει ὀργάνωση, δο­μή, εὔρυθμη λειτουργία, καί γενικότερα φυσικός κόσμος. Κατά συνέπεια, ὁ Δημι­ουργός δέν τιμωρεῖ, ἀλλά εἶναι ἡ ἀπερισκεψία τῆς παραβίασης τῶν φυσικῶν νόμων (ὅπως συμβαίνει π.χ. μέ τήν παραβίαση τοῦ κατανοητοῦ ἀπό ὅλους νόμου τῆς βαρύτητας) ἐκείνη πού θά δημιουργήσει περιβάλλουσες συνθῆκες, τέτοιες ὥστε τελικά ὁ ἄνθρωπος νά μήν εἶναι εἰρηνικός καί εὐτυχισμένος καί γενικά νά ὑποφέρει.
 Συνεπῶς, ἡ ἀποδοχή καί ἡ ὑπακοή στίς συμβουλές (ἤ ἐντολές) τοῦ Εὐαγγελίου εἶ­ναι θέμα αὐτοσυντήρησης. Η ἔμφυτη ἀν­θρώπινη αὐτοσυντήρηση μᾶς ὑπαγορεύει νά μήν ἀγνοοῦμε καί νά μήν ὑποτιμοῦμε τήν ὕπαρξη τῶν νόμων τῆς φύσεως, καί κατά συν­έ­πεια τῶν σοφῶν πορισμάτων τοῦ Εὐ­αγγελίου πού ἐμπερικλείουν αὐ­τούς τούς νόμους.

Παντ. Καραφίλογλου
Καθηγητής Χημείας Α.Π.Θ.

 1955 - 2015. Κύλησαν ἤδη 60 χρόνια ἀπό τήν κυπριακή ἐποποιΐα 1955-1959, τότε πού ὁ εὐωδιαστός ἀνθός τῆς μαρτυρικῆς Κύπρου, τά λεβέντικα χριστιανικά νιάτα της, ἔ­χυσαν τό ἄλικο αἷμα τους γιά τήν ἀποτίναξη τοῦ ἀγγλικοῦ ζυγοῦ καί τή λευτεριά τῆς πα­τρί­δας τους.
 Σήμερα, πού ἰσχυροί «ἀγέρηδες» στοχεύ­ουν νά γκρεμίσουν διαχρονικές ἀ­ξίες καί ἰδανι­κά, ἡ ἡρωική μορφή τοῦ Κυριάκου Μάτση (1926-1958) ἐμ­πνέει τίς νέες γενιές καί τούς δείχνει τόν δρόμο τῆς τιμῆς καί τοῦ χρέους.
Ἀπό μικρός στό ὀρεινό χωριό του, Παλαι­χώ­ρι τῆς Λευκωσίας, ὀνειρεύεται νά κάνει κάτι γιά τό πολύπαθο νησί του. Τοῦ στοιχίζει πού οἱ ἰσχυροί τῆς γῆς κωφεύ­ουν στά δίκαια αἰτήματά τους καί τούς ἀντιμετωπίζουν μέ ψυχρή ἀδιαφορία. Κι ὅσο μεγαλώνει, τόσο φουντώνει μέσα του ὁ πόθος γιά θυσία, γιά ἡρωισμό. Περνᾶ στή Γεωπονική σχολή τοῦ Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Ἔρχεται στήν πό­λη τοῦ ἁγίου Δημητρίου στίς 28 Ὀκτω­βρίου 1946. Ἀμέσως πηγαίνει στό Πανεπιστήμιο, τήν ὥρα πού οἱ φοιτητές γιορτάζουν λαμπρά τήν ἐθνική ἐπέτειο. Στό τέλος ὁ νεαρός Κύπριος παίρνει τόν λόγο καί χαιρετίζει μέ παλμό τούς Ἕλ­ληνες Μακεδόνες. Τό ἀκροατήριο ἐνθουσιάζεται. Ὁ Πρύτανης συγκινεῖται ἀπό τήν πατριωτική φλόγα του καί τόν ἀγκαλιάζει.
 Σάν φοιτητής γράφει συνεχῶς καί δί­νει διαλέξεις γιά τό ἐθνικό δράμα τῆς Κύπρου. Ἡ ἐφημερίδα τῆς Θεσσαλονίκης «Μακεδονία» δημοσιεύει τά φλογερά του ἄρθρα. Ὅσοι ἀπολαμβάνουν τή ρη­το­ρική του δεινότητα καί τή γλυκειά φωνή του τόν χαρακτηρίζουν «τό ἀηδονάκι τῆς Κύπρου». Μιά μέρα ὁ συγκάτοικός του κύπριος φοι­τη­τής τόν εἰρωνεύεται, γιατί κοιμᾶται μές στίς κουρελοῦδες. Ὁποία ὅμως ἡ ἔκπληξή του, ὅταν πληροφορεῖται ὅτι ὁ Κυριάκος εἶχε χαρίσει τά σκεπάσματά του σ' ἕναν φτωχό ἄρρωστο συμφοιτητή τους!
 Εἶναι ἀπό τά πρῶτα μέλη τῆς «Ἐ­θνι­κῆς Ὀργάνωσης Κυπρίων Ἀγωνι­στῶν» (Ε.Ο.Κ.Α.). Στόν ἐθνικό ξεση­κω­μό τοῦ 1955 εἶναι ἀρχηγός τῶν συνδέσμων καί διαβιβάσεων τῆς Ε.Ο.Κ.Α. «Στρατιώτης τοῦ καθήκοντος, ἁγνός καί τίμιος, ὑπόδει­γμα εἰς τούς ὑφισταμένους του, ἐμ­ψυχω­τής», χαρακτηρίζεται ἀπό τόν ἀρχηγό τῆς Ε.Ο.Κ.Α. Γεώργιο Γρίβα-Διγενῆ. Οἱ Ἄγ­γλοι ἔχουν ἑστιασμένα τά βλέμματά τους πάνω του. Ἔχουν πληροφορίες πώς ἔ­χει ἐπαφή μέ τόν Ἀρχηγό. Ἐπείγονται νά τοῦ ἁρπάξουν μυστικά. Τόν συλ­λαμ­βάνουν καί τόν βασανίζουν στίς φυλακές τῆς Ὀ­μορφίτας. Τό παλληκάρι δέν λυγίζει. Ὁ ἄγ­γλος Κυβερνήτης τῆς Κύπρου, ὁ Τζών Χάρντιγκ, ἔρχεται στή φυλακή νά γνωρίσει αὐτόν τόν θερμό πατριώτη. Προσπαθεῖ νά βρεῖ ἕναν τρόπο νά τοῦ ἀποσπάσει χρήσιμες γιά τόν Ἀγώνα πληροφορίες. Τοῦ προσ­φέρει μισό ἑκατομμύριο κυπριακές λί­ρες, ἀρκεῖ νά τοῦ ἀποκαλύψει τό λημέρι τοῦ Ἀρ­χηγοῦ. Ὁ Κυριάκος ἀηδιάζει τίς βρό­μι­κες διαπραγματεύσεις καί φωνάζει:
- Ἐξοχώτατε, οὐ περὶ χρημάτων τὸν ἀγῶνα ποιούμεθα, ἀλλὰ περὶ ἀρε­τῆς!
 Μαζί μέ ἄλλους ἕξι πετυχαίνει τή δραπέτευσή τους ἀπό τίς φυλακές. Εἶ­ναι πλέον ἐλεύθερος νά βοηθήσει τήν Ε.Ο.Κ.Α. Ὁ Διγενής τοῦ ἀναθέτει τόν τομέα τῆς γραφικῆς Κερύνειας. Περιδιαβαίνει πόλεις καί χωριά, φτιάχνει κρησφύγετα, τοπογραφικούς χάρτες, προσφέρει τίς στρατιωτικές καί γεωπονικές του γνώσεις. Ξεσηκώνει καρ­διές, ἐμπνέει μέ τήν παρουσία του. Σ' ἕνα γράμμα του στούς συγγενεῖς του διακρίνει κανείς τόν σεβασμό του στόν λόγο τοῦ Θεοῦ:
 «Εἴμαστε ἀναγκασμένοι νά κάνου­με πέτρα τήν καρδιά, γιά νά σταθοῦμε ἄξιοι τοῦ χρέους μας. Δοκίμασα πιό ἔν­τονο τόν πειρασμό ὅταν, περαστικός γιά λίγες μέρες ἀπό τό χωριό, ἤμουν ὑ­ποχρεωμένος νά μή πάω νά δῶ τούς δικούς μου. Ἦταν βέβαιο πώς κάποτε θά τούς ρωτοῦσαν ἄν μέ εἶδαν, καί ἔ­πρεπε νά λέν «ὄχι» καί νά μποροῦν νά ὁρκιστοῦν γι᾽ αὐτό. Μά ἔτσι θά εἶ­ναι πιό ἔντονη ἡ χαρά, ὅταν βρεθοῦμε τή μέρα τῆς ΝΙΚΗΣ». Ὑποφέρει μέ τή σκέψη πώς μποροῦν δικά του πρόσω­πα νά ψευδορκήσουν. Τέτοιοι ἱεροί ἀ­γῶνες δέν πρέπει ἐξαιτίας του νά σπιλωθοῦν.
 Κάποτε εἶχε πεῖ στόν ὑπαρχηγό τῆς Ε.Ο.Κ.Α. Γρηγόρη Αὐξεντίου: «Προ­βλέ­πω πώς θά ἔχουμε τήν ἴδια τύχη καί ἴσως τό ἴδιο τέλος». Τά προγνωστικά του βγαίνουν ἀληθινά. Εἶναι 19 Νοεμβρίου 1958. Ἄγγλοι ἐρευνοῦν σπιθαμή πρός σπιθαμή τήν περιοχή τοῦ Δικώμου, χτισμένου στίς νότιες πλαγιές τοῦ Πενταδάκτυλου. Ἐκεῖ βρίσκεται τό κρησφύγετο τοῦ Μάτση καί τῶν συντρόφων του. Φεύγουν οἱ ἀποι­κιο­κράτες, μά πάλι ἐπιστρέφουν. «Εἴ­μα­στε προδομένοι», διαπιστώνει ὁ τομεάρχης.
- Ἔ, Μάτση, παραδώσου!
 Καπνοί βγαίνουν ἀπό τή σπηλιά. Ὁ Μάτσης καίει ἔγγραφα καί διαταγές τῆς Ε.Ο.Κ.Α. Διατάζει τούς δύο ἀγαπημένους του συντρόφους, τόν Κώστα Χριστοδούλου καί τόν Ἀνδρέα Σοφιόπουλο, νά ἐγκαταλείψουν τό κρησφύγετο. Δέν ὑποχωρεῖ στήν ἄρνησή τους. Μέ δάκρυα τόν ἀσπάζονται γιά τελευταία φορά καί βγαίνουν ἔξω.
- Κυριάκο Μάτση, παραδώσου!, ἐ­παναλαμβάνει πολλές φορές ὁ ἐχθρός.
 Κι αὐτός θά τούς πεῖ μέ τόν δικό του τρόπο τό ἀρχαῖο «Μολὼν λαβέ».
- Ἄν βγῶ, θά βγῶ πυροβολώντας! Δέν θά μέ βγάλετε ζωντανό ἀπό δῶ μέσα. Ἐλᾶτε, ἄν τολμᾶτε, νά μέ βγά­λε­­τε!
 Οἱ Βρετανοί δέν κοπιάζουν νά πολεμήσουν κατά μέτωπο μέ τόν γενναῖο ἀντίπαλό τους. Προτιμοῦν τήν εὔκολη λύ­ση. Τοῦ πετοῦν χειροβομβίδες καί σφαῖ­ρες. Ἡ ἐπιθυμία του νά θυσιαστεῖ γιά τήν πατρίδα πραγματοποιεῖται. Τό σῶμα τοῦ ἐθνομάρτυρα μπαρουτοκαπνισμένο, μέ κομμένο τό ἕνα του πόδι, μά ἡ ψυχή του λαμπρή, ἀνάλαφρη πε­τᾶ γιά τούς οὐρανούς. Ὁ δυνάστης καί νε­κρό τόν ἐκδικεῖται. Ἀρνεῖται νά δώ­σει τή σορό στούς δικούς του γιά νά ταφεῖ μέ τιμές στό χωριό του. Τόν θάβουν ἄδοξα στά «Φυλακισμένα Μνή­μα­τα» τῆς Λευκωσίας, πού γίνηκαν πραγματικά μέχρι σήμερα κόσμου προσκυνητάρι.

Ἑλληνίς

 Πολλά ἀσφαλῶς εἶναι τά θέματα πού μᾶς ἀπασχολοῦν∙ προσωπικά, οἰκογενειακά, ἐ­παγ­γελματικά, ἐθνικά, κοινωνικά κτλ. Ὡσ­τόσο, δέν θά διαφωνήσετε, νομίζω, ὅτι ἕνα ἀπό τά πιό «καυτά» -ἄν ὄχι τό πρῶτο- πού ἀφορᾶ ἄμεσα στήν ἐπιβίωσή μας μέσα στήν ἀνθρώπινη κοινωνία εἶναι οἱ διαπροσωπικές μας σχέσεις: Πῶς βλέπω τόν ἄλλο, τί σκέπτομαι γι’ αὐτόν, ποιά σχέση ἔχω μαζί του; Ἀπό αὐτό ἐξαρτᾶται τόσο ἡ προσωπική μου ἰσορροπία ὅσο καί ἡ ἁρμονία τοῦ πε­ριβάλλοντός μου, τῆς κοινωνίας γενικότερα.
 Ὅσο κι ἄν φαίνεται ἀληθινή καί ἐπιβε­βαιώνεται καθημερινά ἡ ἄποψη τοῦ Σάρτρ ὅτι «Ὁ ἄλλος εἶναι ἡ κόλασή μου», δέν μπο­ρεῖ νά γίνει καθοδηγητική, ἐκτός ἄν ἐπιθυμοῦμε νά ἐγκαταστήσουμε ὄντως τήν κόλαση στήν γῆ μας. Μία ἁπλή ἀνάγνωση τῆς ἁγίας Γραφῆς ἀρκεῖ γιά νά μᾶς «ἀνοίξει τά μάτια», νά μᾶς πεί­σει ὅτι ὁ ἄλλος δέν εἶναι ἀναγκαστικά ἐχθρός, δέν εἶναι ἀκόμη ἀ­πρόσ­ωπος∙ εἶναι ὄν σάν κι ἐμένα, συνοδοι­πόρος μου∙ εἶναι ὁ πλησίον μου, ὁ ἀδελφός μου.
  Καταρχήν, κάθε ἄνθρωπος εἶναι πλα­σμέ­νος ὅπως κι ἐγώ «κατ’ εἰκόνα Θεοῦ», πού σημαίνει ὅτι εἶναι προικισμένος μέ τά χαρίσματα τοῦ Θεοῦ: σκέπτεται, ἀποφασίζει, ἐ­νεργεῖ, θέλει, εἶναι ἐλεύθερος. Δέν εἶναι, λοιπόν, ἕνα τυχαῖο ὄν, ἀλλά μία προσωπικότητα μέ ἀρετές καί χα­ρίσματα θαυμαστά. Εἶναι μάλιστα προορισμέ­νος νά ἀναπτύξει αὐ­τές τίς θεϊκές δωρεές, γιά νά ἐκπληρώσει τόν σκοπό τῆς ὑπάρξεώς του, τό «καθ’ ὁ­μοί­ωσιν Θεοῦ». Ὅλοι ἔχουμε ἕναν κοινό σκο­πό∙ νά ὁμοιωθοῦμε μέ τόν Θεό.
  Τήν εἰκόνα του βλέπει ὁ Θεός στόν κάθε ἄνθρωπο. Γι’ αὐτό «πάντας ἀνθρώ­πους θέλει σωθῆναι» (Α΄ Τι 2,4), ὅλους νά τούς ἀπαλ­λά­ξει ἀπό τό βάρος τῆς ἁμαρτίας, ἀπό τόν αἰώνιο θά­νατο, πνευματικό καί σωμα­τι­κό, πού μᾶς κληρο­δότησαν οἱ πρωτό­πλαστοι πρόγο­νοί μας. Γιά νά πραγμα­τοποιηθεῖ ὅμως ἡ σωτηρία ὀφείλει ὁ καθένας προσω­πικά νά προσλάβει τήν δωρεά τοῦ Θεοῦ, νά συνεργασθεῖ μαζί του καί πρωτίστως νά τόν μιμηθεῖ στήν ἀγάπη. Νά ἀγαπᾶ ὅ­λους, κατά τό δυνα­τόν ἀδιάκριτα, ἀνυ­πό­κριτα καί ἀπέραντα, ὅπως Ἐκεῖνος, πού «τὸν ἥλιον αὐτοῦ ἀνατέλ­λει ἐπὶ πονηροὺς καὶ ἀγαθοὺς καὶ βρέχει ἐπὶ δικαί­ους καὶ ἀδίκους» (Μθ 5,45).
  Ἐφαρμόζοντας αὐτή τήν ἀλήθεια ὁ ἀπόστολος Παῦλος συνιστᾶ στούς πιστούς· «μὴ τὰ ἑαυτῶν ἕκαστος σκοπεῖτε, ἀλλὰ καὶ τὰ ἑτέρων ἕκαστος» (Φι 2,4). Τεκμηριώνει δέ τό παράγγελμά του ἀναφέροντας τό συγκλονιστικό παράδει­γμα τοῦ Θεανθρώπου. Ὁ Ἰησοῦς Χρι­στός δέν ἐνδιαφέρθηκε μόνο γιά τόν ἑ­αυτό του, νοιάστηκε τούς ἀνθρώπους. Δέν ἀρκέσθηκε στήν θεϊκή του μακα­ριότητα, ἀλλά «ἑαυτὸν ἐκένωσε μορφὴν δούλου λαβών» (Φι 2,7) καί ἔγινε «ὑ­πή­κοος μέχρι θανάτου» καί μάλιστα σταυ­ρικοῦ, γιά μένα, γιά σένα, γιά τόν κάθε ἄνθρωπο.
  Ἐπίμονα ἀναφέρεται στό θέμα τῆς ἀγάπης ἐπίσης ὁ θεολόγος καί μαθητής τῆς ἀγάπης εὐαγγελιστής Ἰωάννης. Ἀ­περίφραστα ἀποφαίνεται ὅτι ὅποιος δέν ἀγαπᾶ τόν ἀδελφό παραμένει στό σκοτάδι τοῦ θανάτου (βλ. Α΄ Ἰω 2,9). Γι’ αὐτόν δέν ἀναστή­θηκε ὁ Χριστός! Ἡ ἔλλειψη ἀγάπης τόν καθιστᾶ ἀνθρω­πο­κτό­νο, δηλαδή φονιά (βλ. Α΄ Ἰω 3,15). Δέν ἔχει σημασία πού δέν θά τόν συλ­λάβει ἡ ἀστυνομία καί κανένα δικαστήριο δέν θά τόν καταδικάσει. Τήν ἡμέρα τῆς Κρίσεως θά καταδικαστεῖ ὡς φονιάς, διότι στά μύχια τῆς ὕπαρξής του ἔμπηξε τό μαχαίρι στήν καρδιά τοῦ ἀ­δελφοῦ του, στοῦ ὁποίου τό πρόσωπο ὄφειλε νά βλέ­πει τόν Θεό. Τί σημασία ἔχει ἡ κρί­ση τοῦ κόσμου ὅταν μᾶς κατα­δικάζει τοῦ Θεοῦ ἡ κρίση;
 Καί γιατί εἶναι τόσο σημαντικό νά ἀ­γαπᾶμε τούς ἀδελφούς; Διότι, λέει πάλι ὁ Ἰωάννης, ὁ Θεός εἶναι ἀγάπη (Α΄ Ἰω 4,8). Θέλεις νά γνωρίσεις τόν Θεό; Πρέ­πει νά μά­θεις νά ἀγαπᾶς ὄχι μόνο τόν Θεό πού δέν βλέπεις, ἀλλά καί τόν ἄνθρωπο, αὐ­τόν πού βλέπεις. Γι’ αὐτό ὁ Κύριος χα­ρακτηρίζει ὡς πρώτη καί με­γάλη ἐν­τολή τό «ἀγαπήσεις Κύριον τὸν Θεόν σου» καί δεύτερη ὅμοια, δηλαδή ἴσης ἀξίας, τό «ἀγαπήσεις τὸν πλη­σίον σου ὡς σεαυτόν» (Μρ 12,30.31). Δέν ξεχω­ρίζεται ἡ ἀγά­πη πρός τόν Θεό ἀπό ἐ­κεί­νη πρός τόν ἄνθρωπο. Ἑπο­μένως, ἀκόμη καί ἄν τη­ρήσουμε ὅλες τίς ἐντο­λές, ἄν εἴμαστε κατά πάντα εὐσε­βεῖς, ἀλλά δέν ἀγαποῦ­με, δέν συγχω­ροῦμε τόν πλησίον, σφάλλουμε ἔναντι τοῦ Θεοῦ καί δέν πρόκειται νά λάβουμε συγχώ­ρεση, προειδοποιεῖ ὁ Κύριος.
  Προσοχή, ὅμως, διότι συνήθως γί­νεται ἕνα λάθος. Ὅταν μιλᾶμε γιά πλησίον, γιά συνάνθρωπο, ἡ σκέψη μας πάει σέ φίλους, γνωστούς, ξένους, σέ διά­φορα πρόσωπα πού ἔχουν ἀνάγκη ἐλε­ημοσύνης. Ὑπάρχουν ὅμως πολύ πιό κοντινοί συνάνθρωποί μας τούς ὁ­ποί­ους ξεχνᾶμε νά ἀγαπήσουμε ἤ τούς ἀ­γαποῦμε μέ ἕναν τρόπο ἄρρωστο, ἰδι­οτελῆ, στόν ὁποῖο καθόλου δέν ἀνα­παύ­εται ὁ Θεός. Νά, μερικές περι­πτώ­σεις παρεξηγημένων πλησίον:
Οἱ γονεῖς, ἔναντι τῶν ὁποίων ὡς παιδιά μόνο ἀπαιτήσεις προβάλλουμε συνήθως, εἶναι καί αὐτοί εἰκόνες Θεοῦ, πολῖτες τῆς βασιλείας του. Ξεχνᾶμε ὅτι ὁ πατέρας, ἡ μάνα μας, δέν εἶναι μόνο ὁ γονιός μας, τόν ὁποῖο ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ συνιστᾶ νά τιμοῦμε (Ἔξ 20,12). Εἶναι ἐπίσης ἕνας ἄνθρωπος πού ἔχει προ­­οπτική νά βασιλεύσει στόν οὐρανό μαζί μέ τόν Θεό. Τοῦ ὀφείλουμε σεβασμό, σάν νά πρόκειται γιά τόν ἴδιο τόν Θεό, ἀφοῦ ὁ ἴδιος ὁ Κύριος βεβαιώνει ὅτι «ἐφ’ ὅσον ἐποιήσατε ἑνὶ τούτων τῶν ἀ­δελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοὶ ἐ­ποι­ήσατε» (Μθ 25,40).
  Τά παιδιά μας, πού συνήθως τά ὑ­πολογίζουμε ὡς κτῆμα καί προέκταση τοῦ ἑαυτοῦ μας, εἶναι καί αὐτά ὁ πλη­σί­ον, ὁ Χριστός δίπλα μας. Ἔχουμε εὐθύ­νη οἱ γονεῖς νά μήν τά ἀποκλείσουμε ἀπό τό αἰώνιο μέλλον, τήν βασιλεία τοῦ Θεοῦ, γιά τήν ὁποία Ἐκεῖνος τά ἔπλασε. «Οἱ πατέρες μὴ παροργίζετε τὰ τέκνα ὑ­μῶν, ἀλλ’ ἐκτρέφετε αὐτὰ ἐν παιδείᾳ καὶ νουθεσίᾳ Κυρίου» (Ἐφ 6,4), συνι­στᾶ ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Μήν τούς ἐμ­πνέετε τό δικό σας θέλημα, ἀλλά τό θέ­λημα τοῦ Θεοῦ. Δικά του εἶναι καί ἔχετε εὐθύνη κοντά του νά τά ὁδηγή­σε­τε. Τότε θά τά ἔχετε καί κοντά σας πραγμα­τικά, συγκοι­νωνούς καί συμμετόχους στήν βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
 Πλησίον ἐπίσης εἶναι ὁ ἤ ἡ σύζυ­γος: Τό κάθε μέλος τῆς συζυγίας στόν χρι­στιανικό γάμο δέν εἶναι ἀνταγωνιστής οὔτε ἁπλῶς συνεταῖρος σέ μία σύμβαση πού ἔκανε μέ τό ἄλλο μέλος. Εἶναι συνάνθρωπος, πνευματικός ἀδελφός. Εἶναι ἀστεῖο νά συμπονᾶς τόν φτωχό τῆς γειτονιᾶς καί νά μήν πονᾶς γιά τόν ἤ τήν σύζυγό σου.
  Καί γιά νά παραλείψω ὅλες τίς ἄλλες περιπτώσεις ἔρχομαι στήν πιό δύσκολη περίπτωση συνανθρώπου. Εἶναι ὁ ἐ­χθρός μας. Βρίσκεται ἀπέναντί μας, μᾶς ἀδίκησε, μᾶς ἔβλαψε. Ὡστόσο, ἔχουμε εὐθύνη καί γι’ αὐτόν, νά μπεῖ στή βασι­λεία τοῦ Θεοῦ. Τό παράδειγμα μᾶς τό δίνει ὁ ἴδιος ὁ Κύριος. Ἡ τελευταία προσευχή του, λίγο πρίν παραδώσει τό πνεῦμα του ἐπάνω στόν σταυρό, ἦταν γιά τούς σταυρωτές του! Ἄν δέν μά­θου­με ὄχι ἁπλῶς νά συγχωροῦμε, ὅ­πως ὑποσχόμαστε ἀπαγγέλλοντας τήν Κυρια­- κή προσευχή, ἀλλά νά ἀγαποῦμε καί τούς ἐχθρούς μας, δέν ξέρουμε τί θά πεῖ Θεός, δέν ἔχουμε σχέση μαζί του!
  Τό θέμα εἶναι καυτό, ἀλλά καί πολύ ἁπλό: Αὐτούς πού εἶναι δίπλα μας ἤ στέ­κουν ἀπέναντί μας, πρέπει νά μάθου­με νά τούς ἀγαποῦμε. Αὐτό προάγει τίς δια­προσωπικές μας σχέσεις, μᾶς καθι­στᾶ εὐάρεστους στόν Θεό καί μᾶς ἀπο­δει­κνύει γνήσια παιδιά του.

Εὐάγγελος Ἀλ. Δάκας