Εἶναι ψυχές πού ἀγαποῦν τά γήινα μά ἡ ἀγάπη τους, μιά ἀγά­πη πήλινη, εἶναι εὔ­θραυστη· καί ὅταν «σπάσει», τά κομμάτια της εἶναι αἰχμηρά• πονοῦν ὅ­σους ἀγά­πη­σαν καί ἀγαπήθηκαν γήινα. Κι εἶναι ψυχές πού ἀγαποῦν τά οὐράνια, γι’ αὐτό ἡ ἀγάπη τους εἶναι πύρινη, δέν σπάει, δέν πληγώ­νει, ἀλλά θερα­πεύ­ει, παρηγορεῖ καί δεί­χνει οὐρανό, ἐ­κεῖ πού ὑπάρχει ἡ ὄντως Ἀγάπη.
  Τέτοιες ψυχές, ψυχές πού ἀγά­πησαν τά οὐράνια, ὑπῆρξαν οἱ τρεῖς τῆς Τριάδος ἐρα­στές Ἅγιοι, αὐτοί πού ἡ Ἐκκλησία μας τούς στε­φάνω­σε μέ τό ἐπίθετο «Θεο­λό­γος». Ὁ ἅ­γιος Ἰωά­ννης ὁ Θεολόγος, πού βίωσε ὡς  ἀγάπη τόν Θεό. Ὁ ἅγιος Γρη­γό­ρι­ος ὁ Θε­ολόγος, πού «ἔφευγε» ἀνα­ζη­τώντας τήν Ἀ­γάπη, καί ὁ ἅ­γιος Συμεών ὁ νέος Θεολό­γος, πού κα­λοῦσε τή μόνη Ἀγάπη νά συν­τρο­φεύσει τή μόνη ψυχή του. Καί κλείστηκε ὁ θεῖος ἔρωτας μέσα στήν ἁπλότητα τοῦ Ἰω­άννη, στήν εὐφυῆ εὐαισθη­σία τοῦ Γρηγορίου καί στήν ποιητική ἔκφραση τοῦ Συ­με­ών.
  Ἰωάννης, ὁ ἠγαπημένος τοῦ Ἰη­σοῦ, ὁ μαθητής «ὃν ἠγάπα ὁ Ἰη­σοῦς»· ἕνας τίτλος πού ἀποτε­λοῦσε τό κρυ­φό καύχημά του, πί­σω ἀπό τό ὁποῖο σεμνά κρυβόταν ἡ δική του ἀγάπη γιά τόν μόνο ἠγα­πη­μένο του Κύ­ριο. Σάν ἀνταπόδομα αὐτῆς του τῆς ἀγά­πης τοῦ ᾽δωσε ὁ Θεός τήν ἀετήσια τή ματιά κι ἀ­γνάντεψε ὄχι ἀπό ψηλά ἀλλά τά ὑψη­λά. Εἶδε καί λούστηκε στό φῶς τοῦ ἁ­γίου Πνεύ­μα­τος, ἀποτυ­πώ­νον­τας μέ τό ἀπέριττο τῆς πέ­νας του τά λόγια τοῦ «Υἱοῦ τοῦ ἀν­θρώ­που».
  Γρηγόριος, ὁ ἅγιος τῆς φυ­γῆς… Ἐκεῖ­νος πού ἔφευγε ἀπ’ τά γήινα γιά νά λου­φά­­ξει ἡ σκέψη, ὁ νοῦς κι ἡ εὐαίσθητη καρδιά του στά θεϊκά σκηνώματα. Καί κεῖ, στό ἅ­γιο κατα­φύγιο, ἀγνάντεψε τά τοῦ Θεοῦ, λούστη­κε στό φῶς Του καί ἔ­γραψε γιά τήν Τριάδα, τήν «ἠγα­πημένη του Τριάδα». Ἀπέθεσε τήν ἀνθρώ­πι­νη εὐαισθησία στό κατώ­φλι τοῦ Οὐ­ρανοῦ καί προχώρησε… καί συνάντησε τόν Θεό καί ἡ Τριάδα ἡ «ἠ­γα­πημένη» ἀποδεί­χθηκε «ὁ μέγας πλοῦ­τος» τῆς ζωῆς του.
  Αἰῶνες μετά, ἕνας τρί­τος ἐρα­στής τῆς Τρι­άδος, ὁ Συ­μεών ὁ νέος Θεολόγος, ὕ­φα­νε τήν ποίησή του μέ τά θεϊ­­κά του βι­ώ­μα­τα, μετα­ποι­­­ών­τας τή μυ­στική του ἀ­γά­πη γιά τόν Θεό σέ στί­χους. Βυθι­σμέ­νος στήν ἁ­γία σιωπή του, κα­λοῦσε τό Πνεῦμα τό ἅγιον, τό «ἀνεκ­φώ­νη­τον πρᾶ­γμα», νά συν­τρο­­φεύ­σει τή μο­­ναξιά του, κι ἀνα­φωνοῦσε σιω­πών­τας: «ἐλ­­θὲ ὁ μόνος πρὸς μό­νον, ὅτι μό­νος εἰμί». Ἔ­βρισκε τόν Θεό στήν ἀ­που­σία τῶν πά­ντων. Ἡ μο­να­­ξιά του ἦ­ταν τόπος συνάν­τη­σης μέ τόν Θεό καί ἡ σιω­πή του ἡ μόνη γλῶσ­­­σα νά μι­λήσει γιά τά θεῖα.
  Τά βιώματα τῶν ἐρα­στῶν τῆς Ἀγά­πης ἐξιστο­ροῦν τά θαυ­μά­σια τοῦ Θε­οῦ. Ὁ κα­θένας ἀπό αὐτούς μέ τά δικά του ἰδιαίτερα χρώ­ματα ζωγράφισαν λές μιά βυζαντινή εἰ­κόνα τῆς Τρι­ά­δος λουσμένη στό ἱ­λαρό φῶς τῆς ἁγιότη­τας. Συνάν­τησαν τήν Τρι­άδα στήν ἁ­πλότητα, στή φυγή ἀπό τά ἀνθρώ­πι­να, στή μό­νωση, στή σιωπή, στήν ἀ­φθο­νία τῶν πνευμα­τικῶν βιω­μά­των... ἐ­κεῖ πού βρί­σκει ὁ ἁ­πλός καί τα­­πεινός τήν οὐρά­νια πλη­ρό­τητα, ὁ εὐ­αί­σθη­τος καί ἐσω­στρεφής τό ἅ­πλω­μα στόν ἀδελφό καί ὁ μόνος τή συν­τρο­φιά τῆς Τρι­άδος, πού εἶ­ναι «ὁ ἕνας, τά πάντα καί κανείς».

Δ. Καλογεράκη

Δρ Θεολογίας

Μάης μήνας κι ἡ σκέψη ἀτίθαση ξεστρατίζει ἀπ’ τά λουλουδιασμένα μονοπάτια, μέ τά μύρια χρώματα καί ἀρώματα, σέ μνῆμες θλιβερές, μέ δάκρυ ποτισμένες. 29 Μαΐου1453. Ἐκείνη ἡ ἀποφράδα Τρίτη μένει σημάδι πυρωμένο στήν καρδιά ἐδῶ καί 562 χρόνια. Ὄχι, δέν εἶναι ὁπωσδήποτε ἀφορμή ἀπελπισίας ἤ ἀπόγνωσης. Μπορεῖ νά λειτουργήσει θετικά. Νά γίνει ἀφορμή σκέψης, κρίσης καί ἀποφάσεων ὁδηγητικῶν γιά τή συνέχεια. Νά γίνει δάσκαλος καί ἐμπνευστής τρόπων δράσης γιά τό ξεπέ­ρασμα τῶν δυσκολιῶν τοῦ καιροῦ μας.
 Δέν σταματᾶ ἡ ἱστορία. Λέχθηκε ὅτι τά ἔθνη περνοῦν μέσα ἀπό τίς σελίδες της ὅπως κυλοῦν στή γῆ τά ποτάμια∙ ἄλλοτε λάμπουν στήν ἐπιφάνεια καί στολίζουν τή γῆ μέ τά δῶρα τους κι ἄλλοτε κατεβαίνουν στό βάθος. Νομίζεις τότε πώς χά­νονται, μά δέν εἶναι ἔτσι. Σάν προέρχεται ἀπό φλέβες γερές τό ποτάμι, σάν ἔχει πηγές βαθειές καί πλούσια νερά, ξαναβγαίνει στοῦ ἥλιου τό φῶς κι εὐεργετεῖ τό περιβάλλον. Χιλιετίες μετρᾶ ἡ ἱστορία τῆς φυλῆς μας, πού ἀρδεύει μέ τά νάματα τοῦ πολιτισμοῦ της τή γῆ. Κι ἄς θόλωσαν πολλές φορές τά νερά της βάρβαροι κι ἄ­ξεστοι πολιτισμοί πού ἀνακατεύθηκαν στήν κοίτη της, κι ἄς σύλησαν τούς θησαυ­ρούς της χέρια βέβηλα, πού γκρέμισαν ἐκκλησιές κι ὄρθωσαν μιναρέδες δίπλα στήν Ἁγια-Σοφιά.
 Δέν χάνει τή φωτιστική δύναμή του ὁ Ἑλληνισμός, διότι αὐτή δέν πηγάζει ἀπό τήν ἀνθρώπινη εὐφυΐα καί ἱκανότητα. Ἔχει μπολιασθεῖ μέ τή θεϊκή ἀλήθεια, ὅπως τήν ἀποκάλυψε ὁ Θεός μέ τόν μονογενῆ Υἱό του, πού ἔγινε ἄνθρωπος γιά νά σώσει τόν κόσμο. Αὐτό τό παναρμόνιο τραγούδι παιανίζει μές στούς αἰῶνες ἡ Ρωμιοσύνη ἀπ’ τόν καιρό πού τό ταίριαξε στόν αὐλό της ἡ Ὀρθοδοξία. Κι εἶναι αὐτό πού κρατᾶ ὄρθια κι ἀπροσκύνητη τήν ἑλληνική ψυχή, αὐτό πού τήν καθιστᾶ ἄγγελο ἐλπίδας σ’ ὅλη τήν οἰκουμένη.
 Εἶναι αὐτή ἡ ἑλληνορθόδοξη ψυχή, πού καί ὅταν «ἡ πόλις ἑάλω», δέν ἔχασε τήν πίστη καί τό ὅραμά της. Δέν γονάτισε οὔτε μαράθηκε μέσα στό «πικρῆς σκλαβιᾶς χειροπιαστό σκοτάδι», πού τέσσερις αἰῶνες τήν ἔπνιγε, ἀλλά ἔμεινε ζωντανή∙ ἀ­γωνίσθηκε μέ κάθε τρόπο, κάποτε ὑπεράνθρωπα, γιά νά ἑτοιμάσει καί νά πρα­γμα­τώ­σει τό θαῦμα τῆς παλιγγενεσίας τοῦ 1821. Καί στή συνέχεια, ἔγραψε τόσο λαμ­πρές σελίδες στούς Βαλκανικούς πολέμους, στόν πρῶτο καί στόν δεύτερο Παγκόσμιο, στήν Κύπρο, παντοῦ.
 Κι εἶχε πάντα τό φρόνημα, πού τόσο λιτά καί σεμνά ἀλλά σαφέστατα διατύπωσε ὁ θρυλικός Μακρυγιάννης, ὅταν ὁ γάλλος ναύαρχος Δεριγνύ παρατήρησε πώς εἶναι πολύ ἀνίσχυρη ἡ ὀχύρωση τῶν Ἑλλήνων στούς Μύλους. «Οἱ θέσεις μας εἶναι ἀδύναμες, ἀλλά εἶναι δυνατός ὁ Θεός μας». Εἶναι ὄντως δυνατός ὁ Θεός μας, ἀρκεῖ νά μήν ἀπορρίπτουμε τή συμμαχία του. Νά, ἕνα μήνυμα πού ἰδιαίτερα μᾶς χρειάζεται σήμερα.

Ἰω Χρυσοστόμου, ὁμ. στό κατά Ματθαῖον εὐαγγέλιο

  Πολλοί ἀπ’ αὐτούς πού νομίζουν ὅτι ζοῦν δέν διαφέρουν καθόλου ἀπό τούς νεκρούς, ὅταν ζοῦν μέσα στήν κακία. Μᾶλλον βρίσκονται σέ χειρότερη κατάσταση ἀπό τούς νεκρούς, «διότι ὅποιος ἀπέθανε», λέγει, «ἔχει παύσει πλέον νά ἁμαρτάνει» (Ρω 6,7), ἐνῶ ὁ ζωντανός δουλεύει ἀκόμη στήν ἁμαρτία.
  Μή μοῦ πεῖς βέβαια σάν ἐπιχείρημα τό γεγονός ὅτι δέν κατατρώγεται ἀπό τά σκουλήκια καί δέν βρίσκεται σέ τάφο, οὔτε ἔκλεισε τά μάτια του, οὔτε ἔχει τυλιχθεῖ μέ τό σάβανο. Διότι παθαίνει χειρότερα ἀπό τόν πεθαμένο, ἐπειδή δέν τόν κατατρώγουν τά σκουλήκια, ἀλλά τόν κατασπαράσσουν χειρότερα ἀπό τά θηρία τά πάθη τῆς ψυχῆς. Τό ὅτι ἔχει ἀνοικτά τά μάτια του εἶναι χειρότερο ἀπό τό νά εἶχαν κλείσει. Διότι τά μάτια τοῦ νεκροῦ δέν βλέπουν τίποτε τό πονηρό, ἐνῶ αὐτός συγκεντρώνει ἀνυπολόγιστα κακά στόν ἑαυτό του, μέ τό νά ἔχει ἀνοικτά τά μάτια του. Καί ὁ μέν νεκρός βρίσκεται στόν τάφο ἀκίνητος γιά τό κάθε τι, ἐνῶ ὁ ζωντανός ἔχει καταχωθεῖ στόν τάφο τῶν ἀμετρήτων νοσημάτων.
  Ἀλλά δέν βλέπεις τό σῶμα του νά σαπίζει; Καί ποιά σημασία ἔχει αὐτό; Διότι πρίν ἀπό τό σῶμα του ἡ ψυχή του ἔχει διαφθαρεῖ καί ἔχει χαθεῖ, καί αὐτή παθαίνει τή μεγαλύτερη καταστροφή. Ὁ μέν νεκρός μυρίζει γιά δέκα ἡμέρες, ἐνῶ αὐτός σ’ ὅλη του τή ζωή ἀποπνέει δυσωδία, ἀφοῦ τό στόμα του εἶναι πιό ἀκάθαρτο ἀπό τόν ὀχετό. Συνεπῶς τόσο διαφέρει ὁ ζωντανός ἀπό τό νεκρό, ὅσο ὅτι ὁ ἕνας παθαίνει μόνο τή φυσική φθορά, ἐνῶ ὁ ἄλλος πάνω σ’ αὐτή τή φθορά προσθέτει καί τή φθορά πού προέρχεται ἀπό τήν ἀσωτεία, ἐπειδή καθημερινά ἐφευρίσκει διάφορες ἀφορμές διαφθορᾶς.
  Μά περιφέρεται ἔφιππος; Καί τί σημασία ἔχει αὐτό; Καί ὁ νεκρός μεταφέρεται πάνω στή νεκρική κλίνη, καί τό ἀκόμη χειρότερο εἶναι ὅτι, ἐνῶ αὐτός λειώνει καί σαπίζει, δέν τό βλέπει κανένας, ἐπειδή ἔχει σάν παραπέτασμα τό φέρετρο καί τόν τάφο. Ἀντίθετα ὁ ζωντανός γυρίζει παντοῦ καί μυρίζει κουβαλώντας στό σῶμα του, σάν σέ τάφο, μιά νεκρή ψυχή.
  Ἄν μποροῦσε κανείς νά δεῖ τήν ψυχή τοῦ ἀνθρώπου πού ζῆ στήν τρυφή καί τήν κακία, θά ἔβλεπε ὅτι εἶναι πολύ καλύτερα νά βρίσκεται δεμένος στόν τάφο, παρά νά εἶναι δεμένος μέ τά δεσμά τῆς ἁμαρτίας, πέτρα νά εἶχε πάνω του, παρά τό βαρύ σκέπασμα τῆς ἁμαρτίας.
  Κι ἄν θέλετε, ἄς πάρουμε ἕναν ἀπό τούς μεγάλους καί τρανούς. Ἀλλά μή φοβᾶστε, θ’ ἀναφέρω ἀνώνυμα τό παράδειγμα… Ἄς δοῦμε, λοιπόν, τό κεφάλι τους δεμένο. Διότι, ὅταν συνεχῶς εἶναι μεθυσμένοι, ὅπως ἀκριβῶς οἱ νεκροί μέ τά καλύμματα καί τό σάβανο, ἔτσι καί αὐτῶν παραλύουν καί δεσμεύονται ὅλα τά αἰσθητήρια ὄργανα. Ἄν θέλεις νά ἐξετάσεις καί τά χέρια τους, θά ἰδεῖς ὅτι καί αὐτά εἶναι δεμένα στήν κοιλιά τους ὄχι μέ τό σάβανο καί τά λοιπά νεκρικά δεσμά, ἀλλά μέ κάτι πού εἶναι πολύ χειρότερο ἀπό αὐτά, δηλαδή μέ τά δεσμά τῆς πλεονεξίας. Διότι αὐτή δέν ἀφήνει τά χέρια νά ἁπλωθοῦν, γιά νά δώσουν ἐλεημοσύνη, οὔτε γιά νά κάνουν κάποια παρόμοια θεάρεστη πράξη, ἀλλά τά καθιστᾶ πιό ἄχρηστα καί ἀπό τά χέρια τῶν νεκρῶν.
  Θέλεις νά δεῖς καί τά πόδια τους δεμένα; Κοίταξε ὅτι καί αὐτά πάλι δεσμεύονται ἀπό τίς φροντίδες καί δέν εὐκαιροῦν νά πορευθοῦν στόν οἶκο τοῦ Θεοῦ. Εἶδες τόν νεκρό; Κοίταξε τώρα καί τόν νεκροθάφτη. Ποιός εἶναι, λοιπόν, ὁ νεκροθάφτης τους; Μά ὁ διάβολος, πού τούς δεσμεύει τόσο ἔντεχνα καί δέν ἐπιτρέπει στόν ἄνθρωπο νά συμπεριφέρεται σάν πραγματικός ἄνθρωπος, ἀλλά τόν καταντᾶ ξύλο ξηρό.
  Ἐπειδή, λοιπόν, αὐτοί εἶναι κατά κάποιον τρόπον σάν νεκροί χωρίς καμιά αἴσθηση, ἄς πλησιάσουμε γιά χάρη τους τόν Ἰησοῦ καί ἄς τόν παρακαλέσουμε νά τούς ἀναστήσει, ἄς τραβήξουμε τόν λίθο καί ἄς λύσουμε τά νεκρικά δεσμά.
  Ὅσοι, λοιπόν, εἶσθε φίλοι τοῦ Χριστοῦ, ὅσοι εἶσθε μαθηταί του, ὅσοι ἀγαπᾶτε αὐτόν πού πέθανε πνευματικά, πλησιάστε τόν Ἰησοῦ καί παρακαλέστε τον. Διότι κι ὅταν ἀκόμη ἀποπνέει ἀποπνικτική δυσωδία, οὔτε καί τότε πρέπει νά τόν ἐγκαταλείπουν οἱ συγγενεῖς του, ἀλλά περισσότερο πρέπει νά παρακαλοῦν τόν Ἰησοῦ γι’ αὐτόν. Καί δέν πρέπει νά σταματήσουμε τήν παράκληση, τή δέηση καί τήν ἱκεσία παρά μόνο ἀφοῦ λάβουμε αὐτόν ζωντανό.
Πραγματικά, ἐάν μέ αὐτό τόν τρόπο τακτοποιοῦμε καί τά ἰδικά μας πνευματικά ζητήματα καί τά τῶν πλησίον μας, τότε θά ἀποκτήσουμε σύντομα καί τή μέλλουσα ζωή.

Ἀπολύτρωσις 45 (1990) 28-29

 Μέγας Κωνσταντῖνος καί ἁγία Ἑλένη. Δύο μεγάλες μορφές ἁγίων πού τιμοῦμε μέσα στόν μήνα Μάιο καί πού ὁ λαός μας ἰδι­αίτερα συνδέεται μαζί τους.

 Ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος, ὁ γιός τοῦ ἑλληνοϊλλυρικῆς καταγωγῆς ρωμαίου ἀ­ξι­ωματούχου καί μετέπειτα Καίσαρος καί Αὐγούστου Κωνστάντιου τοῦ Χλωροῦ καί τῆς ἁγίας Ἑλένης, διακρινόταν γιά τήν ὡραιότητα τοῦ σώματός του, τήν εὐγένεια τῆς ψυχῆς του καί τά ἐξαιρετικά πνευ­ματικά καί φυσικά χαρίσματα. Μετά τόν θάνατο τοῦ πατέρα του (306) ὁ στρατός τόν ἀνακήρυξε αὐτοκράτορα τῆς Δύσης.

 Ἀπό τίς πρῶτες του ἐνέργειες ἦταν νά στα­μα­τήσει τόν φοβερό διωγμό τῶν χριστιανῶν μέ τό περίφημο «Διάταγμα τῶν Μεδιολά­νων» (313). Ἀφοῦ προηγουμέ­νως κατα­τρό­πωσε τόν Λικίνιο, ἔγινε μο­νοκρά­τορας σέ ὅλη τήν ἀπέραντη αὐτο­κρατορία (324) καί προχώρησε στό με­γαλειῶδες μεταρρυθμιστικό του ἔργο. Εἶ­ναι ὁ πρῶ­τος αὐτοκράτορας πού προσ­χωρεῖ στό ἀνακαινιστικό κήρυγμα τοῦ Χριστοῦ, ἀγ­καλιάζει τήν Ἐκλησία του καί δημιουργεῖ μιά νέα προοπτική πολι­τι­σμοῦ.

 Ἔγινε προστάτης ὅλων τῶν πολιτῶν, ἀνεξάρτητα ἀπό τή θρησκευτική τους πί­στη, ἀποφυλάκισε τούς χριστιανούς πού εἶχε φυλακίσει ὁ Λικίνιος, καί ἀπέδωσε στήν Ἐκκλησία τούς ναούς καί τά κατα­σχεθέντα κτήματα. Αὐτός πρῶτος καθιέ­ρωσε τήν Κυριακή ἀργία. Κατήργησε τή δουλεία, τήν ποινή τοῦ σταυρικοῦ θα­νά­του, τίς θηριομαχίες καί τίς μονομαχίες. Καταδίκασε τή μοιχεία, προστάτεψε τά παιδιά ἀπό τήν κατάχρηση τῆς πατρικῆς ἐξουσίας. Ρύθμισε ζητήματα διαζυγίου, κληρονομιᾶς καί προίκας. Ἀπαγόρευσε τόν στιγματισμό (=σημάδεμα) στά πρόσ­ωπα τῶν δού­λων καί τούς ἔδωσε τή δυ­νατότητα νά γί­νουν ἀπελεύθεροι. Ἐγκαινιάζοντας ἕναν νέο τρόπο διακυ­βέρ­νη­σης τῆς Ἐκκλησίας, ἀπόλυτα δημοκρα­τικό καί σύμφωνο μέ τήν ἀποστολική πα­ράδοση, συγκά­λεσε τήν Πρώτη Οἰ­κου­μενική Σύνοδο (325), προκειμένου νά ἠρεμήσει ἡ Ἐκ­κλησία ἀπό τήν αἵρεση τοῦ Ἀρείου. Πρίν ἀπό τήν ἱστορική νίκη του στόν Τίβερη ποταμό κατά τοῦ Μαξεν­τίου, ὁ ἀήττητος στρατηλάτης εἶδε ἐ­κείνη τήν καταπλη­κτι­κή θεοσημία «Τούτῳ νίκα» ἤ «Ἐν τούτῳ νίκα» καί στή συνέχεια κατα­σκεύασε τό λάβαρο τοῦ Σταυροῦ μέ τό χριστόγραμμαγιά τίς ἀσπίδες τῶν στρα­τιωτῶν του. Ἀντι­λαμ­βανόμενος ὅτι τό μέλλον τῆς αὐτοκρατο­ρίας ἦταν στήν Ἀ­νατολή, «ὁ πατέρας τῆς Ρωμιοσύνης» μετέφερε τήν πρωτεύουσά της στό Βυ­ζάντιο, ἔχτισε τή Νέα Ρώμη καί ἔβαλε τά θεμέλια γιά τή νέα χρι­στια­νική αὐτο­κρα­τορία, γε­γονός πού δέν τοῦ τό συγχώ­ρε­σαν ποτέ οἱ Δυτικοί. Τότε ἡ ἁγία Ἑλένη μέ δικά της ἔξοδα πῆγε στήν Ἰε­ρουσαλήμ καί ἀνα­κά­λυψε τόν Τίμιο Σταυρό.

 Ἐπειδή ποθοῦσε νά λάβει τό βά­πτι­σμα στόν Ἰορδάνη ποταμό, ὁ Κωνσταν­τῖνος καθυστέρησε νά βαπτισθεῖ. Βαπτί­σθηκε λίγο πρίν πεθάνει. Ἔζησε 63 χρό­νια.

 Καί ὅλα αὐτά σέ ἐποχές πού μόνον τό 8-10% τῶν ὑπηκόων ἦταν χριστιανοί. Οἱ ἐπιλογές του ἦταν πράγματι κατάθεση ψυχῆς καί ὄχι προϊόν πολιτικῶν συμφε­ρόντων, γιατί ἡ μεγαλοσύνη του πήγαζε ἀπό τήν καρδιά του. Ἔβαλε τήν Εὐρώπη σέ μία νέα τροχιά πολιτισμοῦ, ἀφοῦ μέ τήν εἰσαγωγή τῆς χριστιανικῆς πίστης εὐεργέτησε τήν ἀνθρωπότητα.

 Ὡστόσο, κάποιοι κατηγοροῦν τόν λαμπρό αὐτό αὐτοκράτορα γιά τόν φόνο τοῦ γιοῦ του Κρίσπου καί τῆς συζύγου του Φαύστας. Τί ἀκριβῶς συνέβη; Ὁ δε­καεπτάχρονος Κρίσπος -γιός ἀπό τόν πρῶτο γάμο τοῦ Κωνσταντίνου μέ τή Μι­νερβίνα- εἶχε περιβληθεῖ ἀνώτατα στρατι­ωτικά ἀξιώ­μα­τα. Λόγῳ μάλιστα τῶν αὐ­ξημένων προ­σόντων του ἦταν καί ἀρχη­γός τοῦ στόλου τῆς αὐτοκρατορίας, μέ ἀ­ποτέλεσμα νά ἐπισύρει τόν φθόνο τῆς Φαύστας, ἐπειδή ὑπερεῖχε τῶν δικῶν της υἱῶν. Χρησιμο­ποιώντας ψευδομάρτυρες ἡ Αὐγούστα τοῦ ἀπέδωσε τήν κατηγορία ὅτι τάχα ὁ Κρίσπος εἶχε «συλλάβει ἔρωτα ἄθεσμον πρός αὐτήν» καί ὅτι συνωμο­τοῦσε κατά τοῦ πατέρα του. Τότε, λοιπόν, ὁ Κωνσταντῖνος φυ­λάκισε τόν Κρίσπο. Ὁ νέος βρέθηκε στή συνέχεια δολοφονη­μένος μέ ἄγνωστο τρόπο, χωρίς ποτέ νά ὑπάρξει καταδι­κα­στικό διάταγμα τοῦ αὐ­τοκράτορα. Οἱ ἱ­στορικοί λένε ὅτι μόνον ἡ γυναίκα τοῦ αὐτοκράτορα μποροῦσε νά χρησιμο­­ποιήσει τή σφρα­γίδα του καί σέ αὐτήν ἀπο­δίδεται ἡ δο­λοφονία. Στό με­ταξύ ἡ μη­τέρα του Ἑλένη πληροφορή­θη­κε τή συνωμοσία τῆς Φαύ­στας καί ἀποκάλυψε τήν ἀλήθεια στόν Κωνσταντῖνο, ὁ ὁποῖος καί διέταξε τή σύλληψή της. Ὁ Ζώσιμος, εἰδωλολάτρης συγγραφέας, ἰ­σχυ­ρίζεται αὐθαίρετα ὅτι ὁ αὐτοκράτορας διέταξε νά πνιγεῖ ἡ Φαύ­στα σέ λουτρό μέ καυτό νερό. Ἀλλά τόν μύθο αὐτόν κα­ταρ­ρίπτει ὁ Ἱερώνυμος, ἐκκλησιαστικός συγ­γραφέας καί ἄριστος ἑλληνιστής, ὁ ὁ­ποῖος μᾶς πληροφορεῖ ὅτι ὁ θάνατος τῆς Φαύστας ἐπῆλθε τρία ἤ τέσσερα ἔτη μετά τόν θάνατο τοῦ Κρί­σπου. Περισσότερο φῶς δέν μπορεῖ νά χυθεῖ στήν ὑπόθεση· ὁ Κωνσταντῖνος, λόγῳ τοῦ ἀνεξίκακου καί τοῦ εὐγενοῦς χαρακτήρα του, θέλησε διά τῆς σιωπῆς νά καλύψει ἀπό τά περί­εργα καί κακεν­τρεχῆ βλέμματα τήν ἐνοχή τῶν ἀγαπη­μέ­νων του προσώπων.         

 Ἀσφαλῶς, ὁ Μέγας Κωνσταντῖνος δέν ἀνήκει στίς τυπικές μορφές τῶν «ἁ­γίων» τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἐρευνώντας, ὅ­μως, τό ἁγιολόγιο τῆς Ἐκκλησίας μας, βλέ­πουμε ὅτι φιλοξενεῖ πολλές μορφές, οἱ ὁποῖες ὁδηγοῦνται στή λυτρωτική με­τά­νοια καί στό βάπτισμα πού καθαρίζει ἀπό κάθε ἁμαρτία: Π.χ. Ὁ εὐγνώμων λη­στής, ὁ ὁποῖος πρῶτος κέρδισε τόν πα­ράδεισο· ὁ ρωμαῖος ἑκατόνταρχος Λογ­­γῖ­νος, ὁ ἐ­πικεφαλῆς τοῦ ἐκτελεστικοῦ ἀπο­σπάσμα­τος, πού σταύρωσε τόν Χρι­στό· ὁ ὅσιος Μωυσῆς ὁ Αἰθίοψ, ὁ ὁποῖος, πρίν βαπτι­σθεῖ, ἦταν ἀρχιληστής· ἡ ὁσία Μα­ρία ἡ Αἰγυπτία, ὁ ἅ­γι­ος Αὐ­γου­στῖ­νος.

 Ἀναντίρρητα, ὁ Μέ­­γας Κων­σταντῖνος ἀ­ποτε­λεῖ τό σύνορο με­ταξύ δύο κόσμων: τοῦ εἰδωλολατρικοῦ, πού πέθαινε, καί τοῦ χριστιανικοῦ, πού γεν­νιόταν. Ἡ Ἐκ­κλησία μας ἀναγνωρί­ζο­ν­τας τίς πολύτιμες ὑπηρε­σί­ες του τόν ἀνακή­ρυ­ξε ἰσαπό­στο­λο καί ἅγι­ο καί ἡ ἱστορία μέγα. Κανείς ἄλ­λος, μετά τούς ἀπο­στό­λους, δέν ἔκανε περισ­σό­τε­ρα γιά τήν ἑδραίωση τῆς πίστης μας. Λέγει σχε­τικῶς ὁ ἱστορικός Πα­παρ­ρη­γόπουλος: «Δι­­καίως ἡ ἡμετέρα Ἐκ­κλη­σία ἀ­πεκάλεσεν αὐτόν ἰσαπόστο­λον καί κατέταξεν μεταξύ τῶν ἁγίων... παραβλέ­ψασα μέν τά ἁ­μαρτήματα, ὧν ἐθεώρη­σεν αὐτόν ἀνεύ­θυνον, δι­ότι ὑπῆρξαν προϊόν ἀλ­­λοτρίας ἀνα­τροφῆς καί ἕξεως, ἀποβλέ­ψα­σα δέ εἰς μόνην τήν ὑπέρ τοῦ χρι­στια­νι­σμοῦ προ­αί­ρε­σιν, ἥτις ὑπῆρξεν ἀναμ­φι­σβή­τητος».

Εὐ. Αὐγουστίνου

Φιλόλογος, Θεολόγος

 Ὅσες καρδιές φυλάγουν μέσα τους μία σπίθα θαυμασμοῦ γιά τό ἀληθινό, στούς ἔσχατους καιρούς μας πού ὅλα τά ἰσοπέδωσε ἡ παγερή ἀδιαφορία, ἀνακαλύπτουν πρότυπα καθοδηγητικά στούς μάρτυρες τῆς πίστεως.
 Γιγαντωμένοι μέ τήν πίστη τοῦ Ἰησοῦ οἱ ἅγιοι μάρτυρες πορεύονται νικηφόρα μέσα στούς αἰῶνες, θριαμβευτές στίς μάχες τῆς ζωῆς καί τοῦ θανάτου. Ἡ βιοτή τους, εὐαγγέλιο ζωντανό, ἐμπνέει τίς ἁ­γνές καλοπροαίρετες ψυχές. Λυσσαλέα τούς πολεμᾶ ὁ μισόκαλος ἐχθρός, μά καταισχύνεται περίτρανα ἀπ᾽ αὐτούς πού ἔκαναν λάβαρό τους τόν σταυρό καί ὁμολογία τους τήν ἀνάσταση.
 Τά ἔργα τοῦ διαβόλου φαρμακερά καί θανατηφόρα. Φαρμάκι ποτίζει τίς καρδιές ὅσων τόν ἀκολουθοῦν. Πικρή ἡ ζωή τους καί φαρμακωμένοι οἱ ἴδιοι ποτίζουν καί τούς γύρω τους μέ δηλητήριο.
 Τέτοιο δηλητήριο ὀξύ καί θανατηφό­ρο πότισαν τά ὄργανα τοῦ διαβόλου τόν σεβάσμιο μάρτυρα Ἑρμεία. Τόν εἶχαν συλ­­λάβει κι ἄς εἶχε μέ τιμιότητα ὑπηρετήσει χρόνια ὁλόκληρα στόν αὐτοκρατορικό στρατό, κι ἄς βρισκόταν σέ γεροντική ἡλικία. Τόν εἶχε συλλάβει ὁ ἡγεμόνας Σεβαστιανός διότι εἶχε διαπράξει τό μεγάλο ἔγκλημα νά εἶναι χριστιανός. Ὁ πολιός ὁμολογητής τοῦ Χριστοῦ ἀρνεῖται νά θυσιάσει στά εἴδωλα καί χαμογελώντας ἀπαντᾶ: «Θά ἦταν πολύ ἀνόητο, ἄρχοντα, νά ἀφήσω τό φῶς καί νά προτιμήσω τό σκοτάδι, νά ἐγκαταλείψω τήν ἀλήθεια καί νά ἀσπασθῶ τό ψέμα, νά χάσω τή ζωή καί νά πέσω στόν θάνατο. Ὁ Κύριός μας καί Θεός μας Ἰησοῦς Χριστός εἶναι τό φῶς πού φωτίζει τόν κόσμο, εἶναι ἡ ἀπόλυτη ἀλήθεια καί ἡ πραγματική πηγή ζωῆς. Λοιπόν, δέν θά ἦταν παράλογο τώρα, στό τέλος τῆς ζωῆς μου, νά χάσω τέτοια πολύτιμα ἀγαθά;».
 Τά φοβερά βασανιστήρια πού ἀκο­λου­θοῦν ἀναδεικνύουν τήν καρτερία τοῦ μάρτυρα καί ἀφοπλίζουν τούς διῶκτες. Στό ἀδιέξοδό τους σπεύδουν στόν ὀνομαστό μάγο τῆς περιοχῆς καί τόν ἐπιστρα­τεύ­ουν στον ἀνίερο πόλεμο. Παρα­σκευάζει ἐκεῖνος σύμφωνα μέ τίς ἐντολές πού εἶχε λάβει τό ἰσχυρότερο μαγικό του φίλτρο. Σίγουρος γιά τό ἀποτέλεσμα στέκεται νά δεῖ ἱκανοποιημένος τόν θάνατο τοῦ ἀθώου θύματος. Ὁ ἡρωικός πρόμαχος τοῦ Ναζωραίου ποτίζεται βίαια τό θανατηφόρο ποτό. Τό παντοδύναμο χέρι τοῦ Κυρίου ὅμως σκεπάζει θαυματουργικά τόν γενναῖο ἀθλητή του καί τόν διαφυλάττει σῶο καί ἀβλαβῆ.
 Ὁ ὀνομαστός μάγος μέ ἔκπληξη ἀνείπωτη παρακολουθεῖ τοῦτο τό θαῦμα. Μέ δέος στέκει μπροστά σ᾽ αὐτό τό πρωτόγνωρο καί ἀνερμήνευτο γεγονός. Ποιοί νά ᾽ναι αὐτοί πού ὄντας θνητοί φοροῦν παν­οπλία ὑπερκόσμια καί ντύνονται μέ δύναμη ἀκατάβλητη; Δέν γνωρίζει ὅτι θαυ­μαστά τό προεῖπε ὁ Ἀρχηγός τους• «σημεῖα δὲ τοῖς πιστεύσασι ταῦτα παρακο­λου­θήσει• ἐν τῷ ὀνόματί μου δαιμόνια ἐκβαλοῦσι• γλώσσαις λαλήσουσι καιναῖς, ὄφεις ἀ­ροῦ­σι• κἂν θανάσιμόν τι πίωσιν, οὐ μὴ αὐτοὺς βλάψει...» (Μρ 16,17-18).
 Ἡ ὕπαρξή του συγκλονίζεται. Παραδίδει τόν ἑαυτό του στόν Ἰσχυρό, πού κατέστησε ἀνίσχυρα τά ὅπλα του. Ὁ αἰώνιος Θριαμβευτής κερδίζει ἕνα λάφυρο ἀπό τό κράτος τοῦ σατανᾶ. Μέ χαρά καί δύναμη ὁμολογεῖ ὁ πρώην μάγος τήν πίστη του στόν Θεό τοῦ Ἑρμεία. Οἱ ἀπειλές καί οἱ ἐκβιασμοί πού δέχεται ἐξοβελίζονται ἀπό τή στέ­ρεα ἀπόφασή του: Γιά αὐτόν τόν Θεό ἀξίζει καί νά πεθάνει κανείς!
 Ὁ μάγος δέν ἔ­λαβε τό ἅγιο βάπτισμα μέ τό νερό τοῦ μυστηρίου. Βαπτίστηκε μέ τό αἷμα τοῦ μαρτυρίου του, ἐκεῖ στά Κόμανα τῆς Καππαδοκίας τόν 2ο αἰώνα μ.Χ ἐπί βασιλέως Μάρκου Αὐρηλίου (περίπου τό 177 μ.Χ.).
 Μαρτυρεῖ διά ἀποκεφαλισμοῦ ὁ πρώ­ην μάγος καί μένει στό συναξάρι τῆς Ἐκ­κλη­σίας μας μέ τόν τίτλο αὐτό πού δια­τρανώνει τίς θαυ­μά­σιες ἀλλοιώσεις πού ἐπιτελεῖ ἡ δεξιά τοῦ Κυρίου Παντοκράτορος.
 «Τῇ 31ῃ Μαΐου μνήμη Ἑρμείου μάρτυρος καί τοῦ κεράσαντος τόν ἅγιον Ἑρ­­μεί­αν φάρμακον Μά­γου Μάρτυρος».
 

Ἰχνηλάτης

 Ἡ χαρά τῆς ἀναστάσεως πού πλημμύρισε τίς καρδιές μας τήν νύχτα τοῦ Πάσχα ὁλο­κλη­ρώνεται μέ τήν δεσποτική ἑορτή τῆς Ἀναλή­ψε­ως. Ὁ Κύριος ἔχοντας συντρίψει τόν θάνατο καί τήν φθορά ἀνυψώνει τήν ἀνθρώπινη φύση πού προσέλαβε ἀπό τά σπλάχνα τῆς παρθένου Μα­ρίας, τῆς μητέρας του, στά δεξιά τοῦ Θεοῦ. Ἔτσι τήν ἀφθαρτίζει καί τήν θεώνει. Πρέπει βέβαια νά τονισθεῖ ἐδῶ ὅτι στήν πραγματικότητα ἡ ἀνά­ληψη ταυτίζεται μέ τήν ἀνάσταση. Ἅμα ἀνά­στα­ση ἅμα ἀνάληψη. Τό ὅτι ἡ ἀνάληψη συνέβη ἱστορικά σαράντα ἡμέρες μετά τήν ἀνάσταση, αὐτό ὀφείλεται σέ λόγους οἰκονομίας: Ἔπρεπε οἱ μαθητές νά βεβαιωθοῦν ὅτι ὁ διδάσκαλός τους ἀνέστη ἀπό τούς νεκρούς. Γι’ αὐτό καί ὁ Ἰησοῦς δέν παύει νά τούς ἐμφανίζεται ἐπί σαράντα ἡμέρες «λέγων τὰ περὶ τῆς βασιλείας τοῦ Θεοῦ» (Πρξ 1,3).

 Ἐδῶ ἀνακύπτει ἕνα πολύ σημαντικό ἐρώ­τη­μα: Ἡ ἀνάσταση καί ἡ ἀνάληψη τοῦ Χριστοῦ καί οἱ συνέπειές τους, ἡ νίκη πάνω στήν ἁμαρ­τία καί στόν θάνατο καί ἡ μετοχή στήν βασιλεία τοῦ Θεοῦ πῶς ἀληθινά ἀφοροῦν σ’ ἐμένα; Ὅ­λα αὐτά πού ἔχουν σχέση μέ ἕνα συγκεκρι­μένο πρόσωπο, τόν Ἰησοῦ ἀπό τήν Ναζαρέτ, πῶς συνδέονται μ’ ἐμένα καί μέ τόν κάθε ἄν­θρωπο ξεχωριστά; Διότι ἄν δέν μέ ἀφοροῦν μέ κά­ποιον τρόπο οὐσιώδη, τότε εἰς μάτην ἑορ­τά­ζω καί πανηγυρίζω. Παραμένω θνητός, ἁμαρ­τωλός καί ἄγευστος σωτηρίας. Καί ὁ Ἰησοῦς μπορεῖ νά εἶναι ὁτιδήποτε ἄλλο, ἀλλά ὄχι σωτήρας μου.
  Πρέπει στό σημεῖο αὐτό νά ὑπογραμμισθεῖ ὅτι μίλησα γιά «τρόπο οὐσιώδη». Αὐτό σημαί­νει μέ ἁπλά λόγια ὅτι δέν ἀρκεῖ ἡ πίστη μου γιά νά σωθῶ. Δέν εἶναι ἡ σωτηρία μου ὑπόθεση πνευματική ἤ ἠθική μόνο, ἀλλά κυρίως καί προπάντων ὑπαρξιακή. Ἡ πτώση τοῦ ἀνθρώπου στήν Ἐδέμ ὑπῆρξε ἕνα κα­τε­ξ­οχήν ὑπαρξιακό γεγονός. Ἡ ἁ­μαρτία κατέστρεψε τήν ἀνθρώπινη φύση, τήν ὁδήγησε στόν θάνατο, στό μηδέν· δέν τήν σπίλωσε μόνον. Αὐτή δέ ἡ τρα­γική κατάσταση μεταδίδεται στόν κάθε ἄν­θρωπο σάν κληρονομικότητα, σάν ἀ­να­πόδραστη γενετική ἀσθένεια.
  Πῶς λοιπόν θά μποροῦσα νά σω­θῶ; Πῶς θά μποροῦσα νά ξεπεράσω αὐτό τό φοβερό τεῖχος τῆς ὀδύνης; «Τίς με ῥύσεται ἐκ τοῦ σώματος τοῦ θανάτου τούτου;» (Ρω 7,24). Ἐπειδή ἀκριβῶς τό πρόβλημά μου ἦταν ὁ θάνατος, αὐτό πού ἀπαιτοῦνταν ἦταν μέ κάποιο τρόπο νά κοινωνήσω ἀθανασία. Ἀλλά κάτι τέτοιο ἦταν ἀδύνατο στά πλαίσια τοῦ θνητοῦ κόσμου μας· ὅλα γύρω μας μυρίζουν θάνατο καί φθορά.
  Γι’ αὐτό ἀνέλαβε τοῦτο τό ἔργο ὁ μό­νος ἀθάνατος, ὁ ἅγιος Θεός. Ἔγινε ὁ ἴδιος ἄνθρωπος καί ἔκανε τήν φύση μας ἑαυτό του. Κι ὄχι μόνον αὐτό· ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ὁ νικητής τοῦ θανάτου, Αὐτός πού μέ τήν ἀνάσταση καί τήν ἀνάληψή του, ὅπως εἶπα παραπάνω, θέωσε τήν ἀνθρώπινη φύση πού προσέλαβε, μᾶς τήν προσφέρει, ἑνωμένη μέ τήν θεότητά του, νά γίνει τροφή μας. Τό ψωμί καί τό κρασί τῆς θείας Εὐχαριστίας γίνονται σῶμα καί αἷμα Χριστοῦ. Δέν συμβο­λί­ζουν τό σῶμα καί τό αἷμα τοῦ Χριστοῦ, ὅπως ὑ­ποστηρίζουν οἱ ποικιλώνυμοι αἱρετι­κοί. Γίνονται, εἶναι. Ὁ Χριστός ξε­κα­θά­ρισε ὅτι «τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου» καί «τοῦτό ἐστι τὸ αἷμά μου» (Μθ 26,26. 28) καί ὅτι «ἡ σάρξ μου ἀληθῶς ἐστι βρῶσις, καὶ τὸ αἷμά μου ἀληθῶς ἐστι πό­σις» (Ἰω 6,55).  
  Κάθε φορά λοιπόν πού κοινωνοῦ­με, ἑνώνουμε τήν ἄρρωστη ἀνθρωπό­τητά μας μέ τόν ἐσταυρωμένο, ἀναστη­μένο καί ἀναληφθέντα Κύριο. Ἔτσι ἡ νίκη τοῦ Χριστοῦ πάνω στόν θάνατο γί­νεται καί δική μου ὑπόθεση, καί ἡ ζωή Του ζωή μου. Δέν εἶναι πλέον τελικός προορισμός μου ἡ νέκρωση καί τό μνῆ­μα. Δέν μέ τρομάζει ὁ σκοτεινός Ἅδης. Ἀφοῦ ὁ Χριστός, ἡ ζωή μου, πέθανε μέν ἀλλά ἀναστήθηκε καί ἀναλήφθηκε, τό ἴδιο θά συμβεῖ καί μ’ ἐμένα. Θά πεθάνω, ἀλλά θά ἀναστηθῶ καί θά μετάσχω στήν βασιλεία Του. Γι’ αὐτό δίκαια γιορτάζω καί πανηγυρίζω.
  Ὑπάρχει βέβαια μία προϋπόθεση γιά νά γευθῶ αὐτή τήν χαρά: Νά προσ­έρ­χομαι στό μυστήριο τῆς ζωῆς κατόπιν αὑτοεξετάσεως. «Δοκιμαζέτω δὲ ἄνθρω­πος ἑαυτόν, καὶ οὕτως ἐκ τοῦ ἄρτου ἐ­σθιέτω καὶ ἐκ τοῦ ποτηρίου πινέτω» (Α΄ Κο 11,28), ὑπογραμμίζει ὁ ἀπόστολος Παῦλος. Δηλαδή πρῶτα νά σφραγίζω τόν ἑαυτό μου μέ τήν μετάνοια καί ἔ­πει­τα νά πλησιάζω. Διότι ἄν ἡ ἁμαρτία μέ ἀ­ποξένωσε ἀπό τόν Θεό, ἡ μετάνοια -καί μόνον ἡ μετάνοια- μοῦ ἀνοίγει τόν δρό­μο τῆς ἐπιστροφῆς.

Εὐάγγελος Ἀλ. Δάκας

Δρ Θεολογίας, Φιλόλογος