Στόν διπλό αὐτό Χαιρετισμό τοῦ ἑβδόμου Οἴκου (Η), μέ τόν ὁποῖο ἀρχίζει ἡ δεύτερη στάση τῶν Χαιρετισμῶν, ἡ Παναγία μας συνδέεται μέ δύο μεγάλα μεγέθη, τήν πίστη καί τήν χάρη. Ὡς στερρὸν τῆς πίστεως ἔρεισμα, στέρεο καί ἀσάλευτο στήριγμα τῆς πίστεως, τήν χαιρετίζει ὁ πρῶτος στίχος. Ἄς ξεκινήσουμε, λοιπόν, τήν προσέγγιση τοῦ Χαιρετισμοῦ ἀπό τήν σημασία τοῦ ὅρου «πίστις».

Ἡ λέξη «πίστις» χρησιμοποιεῖται στήν Καινή Διαθήκη μέ τίς ἑξῆς τέσσερις σημασίες:
α) Ἀπό πλευρᾶς τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ φερέγγυα ἐπαγγελία, ἡ ἀξιόπιστη πρότασή του πρός τούς ἀνθρώπους. Τό ὅτι π.χ. ὁ Θεός ἀνέστησε τόν Ἰησοῦ, ὅπως κηρύττει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στούς Ἀθηναίους (Πρξ 17, 31), εἶναι ἡ πίστη, ἡ ἐγγύηση τήν ὁποία παρέχει στούς ἀνθρώπους.
β) Ἀπό πλευρᾶς τῶν ἀνθρώπων εἶναι ἡ ἐπίμονη ἀφοσίωση, ἡ ἀταλάντευτη ἐμπιστοσύνη, τό νά πιστεύουν τά μή βλεπόμενα πράγματα καί νά κατέχουν τά ἐλπιζόμενα (βλ. Ἑβ 11,1). Εἶναι ἡ μυστική ἐκείνη φλόγα πού σέ κινητοποιεῖ νά τολμήσεις τά ἀδύνατα, «ὥστε ὄρη μεθιστάνειν» (Α´Κο 13,2· πρβλ. Μθ 17,20· 21,21· Μρ 11,23).
γ) Πίστη ὀνομάζεται, ἀκόμη, ἡ διδαχή τοῦ Χριστοῦ, τό δόγμα τοῦ χριστιανισμοῦ· «τό ῥῆμα τῆς πίστεως ὃ κηρύσσομεν» (Ρω 10,8· πρβλ. Ἐφ 4,5).
δ) Ὁ χριστιανισμός, ἡ Ἐκκλησία (βλ. Γα 6,10· Φι 1,25). Αὐτό πού κακῶς ἐπικράτησε νά λέγεται σήμερα χριστιανική θρησκεία ὁ ἀπόστολος Παῦλος τό ὀνομάζει πίστη ἤ ἐκκλησία, χρησιμοποιώντας τίς δύο λέξεις ὡς συνώνυμες (βλ. Γα 1,13.23).
 Ἄν ἡ Ἐκκλησία ἐγκωμιάζει τήν πανάμωμη Κόρη τῆς Ναζαρέτ γιά τήν ἄσπιλη ἁγνότητά της, ἄν τήν μεγαλύνει γιά τήν ἀπόλυτη ταπεινοφροσύνη της, ἄν τήν θαυμάζει γιά τήν ἄριστη γνώση τῆς ἁγίας Γραφῆς, ὅπως φανερώνεται στόν ὑπέροχο ὕμνο πού ἡ ἴδια συνέθεσε (βλ. Λκ 1,46-55), ἄν μένει ἔκθαμβη μπροστά στήν δυνατή προσευχή της, στήν ἄμετρη ὑπομονή της, στήν ἄκρα ἐχεμύθεια καί στά τόσα ἄλλα χαρίσματά της, πρωτίστως καί κυρίως εἶναι ἀξιοθαύμαστη ἡ ἐξαιρετική πίστη τῆς Παρθένου. Στό πρόσωπο τῆς Κεχαριτωμένης ἀπαντοῦν καί οἱ τέσσερις ἔννοιες τῆς πίστεως πού ἀνέφερα: Ὅ,τι φανέρωσε ὁ Θεός στούς ἀνθρώπους, ὅ,τι δίδαξε ὁ Ἰησοῦς Χριστός, ἡ ἴδια ἡ Ἐκκλησία τήν ὁποία ἵδρυσε ὁ Θεάνθρωπος, ὅλα συνδέονται ἀδιάρρηκτα μέ Ἐκείνην πού ἔγινε ἡ μητέρα του, ὁ χρυσός κρίκος μεταξύ γῆς καί οὐρανοῦ, Ἐκείνην πού χάρισε στόν Θεό τήν ἀνθρώπινη σάρκα της, ὥστε νά περπατήσει ὡς ἄνθρωπος στήν γῆ ὁ Θεός!
 Οὐρανομήκης ἡ πίστη τῆς Παναγίας μας! Ἰλιγγιᾶ ὁ νοῦς, ὅταν προσπαθεῖ νά τήν συλλάβει! Ἄς γονατίσουμε ταπεινά, ἀδελφοί μου, γιά νά μαθητεύσουμε σ᾿ αὐτόν τόν κολοσσό τῆς πίστεως. Ποιά φλόγα, ποιά φωτιά πυρπολοῦσε τήν ὕπαρξή της, ὥστε νά ἐκδηλώσει τήν μέγιστη ἀνταπόκριση στήν ἐπαγγελία τοῦ Θεοῦ, μέ ἀπόλυτη ἀφοσίωση νά θέσει τόν ἑαυτό της στήν ὑπηρεσία τοῦ θείου σχεδίου, νά ἐνστερνισθεῖ τήν διδαχή τοῦ Θεανθρώπου καί νά καταστεῖ ὄχι μόνον τό πρῶτο καί ἐξέχον μέλος τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας του, ἀλλά καί ἡ προτύπωση τῆς Ἐκκλησίας καί τό παντέλειο πρότυπο κάθε πιστοῦ, τό στήριγμα τῆς πίστεως;
 «Χωρὶς δὲ πίστεως ἀδύνατον εὐαρεστῆσαι» (Ἑβ 11,6), κανείς δέν μπορεῖ νά ἀρέσει στόν Θεό χωρίς πίστη. Στήν ἱστορία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης ἐμφανίσθηκαν καί ἄλλοι ἄνθρωποι, ἄνδρες καί γυναῖκες, πού μέ τήν πίστη τους εὐαρέστησαν στόν Θεό. Ἕναν μακρύ κατάλογο ἀναφέρει ὁ ἀπόστολος Παῦλος στήν πρός Ἑβραίους Ἐπιστολή (κεφ. 11). Καί συνεχίζεται ὁ κατάλογος στό διάβα τῶν αἰώνων μέ τά πρόσωπα τῆς Καινῆς Διαθήκης καί μέ τά πιστά μέλη τῆς Ἐκκλησίας, πού σέ τόσες ταλαιπωρίες ὑποβλήθηκαν καί στό μαρτύριο ὁδηγήθηκαν ὁμολογώντας ἔτσι τήν ἀσάλευτη πίστη τους στόν Ἰησοῦ Χριστό. Ἀλλά ἡ πανάσπιλη Παρθένος ξεχωρίζει ἀπό ὅλους αὐτούς -καί ἀπό ὅσους μέχρι τήν συντέλεια τοῦ κόσμου θά ἀναφανοῦν-, ὅσο λαμπρότερη φαντάζει στά μάτια μας ἡ σελήνη ἀπό τά ἄπειρα ἀστέρια πού φωτίζουν τόν οὐρανό. Ἡ μοναδική πίστη της εἵλκυσε τό βλέμμα τοῦ Θεοῦ καί γιά τήν πίστη της δέχθηκε τήν ἀγγελική διαβεβαίωση «εὗρες γὰρ χάριν παρὰ τῷ Θεῷ» (Λκ 1,30).
 Ἀπό τά πρῶτα χρόνια τῆς ζωῆς της ἡ πάνσεπτη Μαριάμ ἄρεσε στόν Θεό καί συνδέθηκε μαζί του. Ἡ εὐσέβεια καί ἡ ἀγάπη της γιά Ἐκεῖνον, ἡ ταπείνωση καί ἡ ἁπλότητα καί ὅλα τά ἄλλα χαρίσματά της ἦταν τῆς πίστεως βλαστοί, ἀπό τήν πίστη της ἀρδεύονταν καί τήν κατέστησαν ἕναν χριστομίμητο ἄνθρωπο. Ἀλλά τό ὕψος καί ἡ ἔνταση τῆς πίστεως ἐκδηλώνεται κυρίως μέ τήν ὑποταγή. Ὤ ἡ ὑποταγή της στό σχέδιο τοῦ Θεοῦ, πού τήν ἀνέδειξε χωρίο τοῦ Ἀχωρήτου, Μητέρα τοῦ Ἀνάρχου!
 Ὅταν ὁ ἀπεσταλμένος ἀπό τόν Θεό ἄγγελος τῆς φανερώνει τήν θεία βουλή, ὁ Θεός περιμένει τήν ἀπάντηση τῆς Μαρίας. Ζητᾶ τήν ἐλεύθερη συγκατάθεση τῆς δούλης του, ὅπως ὁ νυμφίος περιμένει τήν ἀπάντηση τῆς ὑποψήφιας νύμφης. Καί Ἐκείνη ἐλεύθερα, ὑπεύθυνα καί ἑκούσια δέχεται νά συνεργασθεῖ γιά τήν ἐκπλήρωση τοῦ σχεδίου τῆς θείας Οἰκονομίας. Πιστεύει ὅτι ὅσα λέχθηκαν θά πραγματοποιηθοῦν καί ἐμπιστεύεται ὁλοκληρωτικά τόν ἑαυτό της στά χέρια τοῦ Θεοῦ· «ἰδοὺ ἡ δούλη Κυρίου· γένοιτό μοι κατὰ τὸ ῥῆμά σου» (Λκ 1,38). Τήν μακαρίζει γιά τήν γιγάντια πίστη της ἡ συγγενής της Ἐλισάβετ· «μακαρία ἡ πιστεύσασα ὅτι ἔσται τελείωσις τοῖς λελαλημένοις αὐτῇ παρὰ Κυρίου» (Λκ 1,45) καί ὁ διδάσκαλος τοῦ γένους Ἠλίας Μηνιάτης συγκλονισμένος ἀναφωνεῖ: «Ὦ θαυμαστή δύναμις μιᾶς Παρθένου, ὁπού μέ ἕνα γένοιτο κάμνει τόν Θεό νά ἀλλάζει μέ τήν γῆν τούς ἀστέρας»!
 Ἀπό τήν ὥρα ἐκείνη ἡ Θεοτόκος ἐνταφιάζει τόν ἑαυτό της μέσα στήν Θεότητα καί ὁ Θεός ἀνασταίνει ἐν Χριστῷ τήν κεχαριτωμένη ὕπαρξή της στήν ζωή τῆς πίστεως. Αὐτό εἶναι πίστη, ἀδελφοί μου, ἕνας θάνατος καί μία ἀνάσταση: Πεθαίνω γιά τόν κόσμο καί ζῶ γιά τόν Θεό. Πεθαίνει ἡ δική μου λογική, καί ἀνασταίνεται μέσα μου τό ὑπέρλογο τοῦ Θεοῦ. Πεθαίνει τό δικό μου θέλημα καί ζῶ πλέον μία νέα, ἀναστημένη ζωή, ὅπως ὑπαγορεύει τό θέλημα τοῦ Θεοῦ! Αὐτή τήν πίστη στόν ὑπέρτατο καί ὑπερτέλειο βαθμό διέθετε ἡ πανάχραντη Δέσποινα. Μ᾿ αὐτή τήν πίστη παρακολούθησε βῆμα πρός βῆμα, στιγμή πρός στιγμή τήν ἐπίγεια ζωή καί τήν δράση τοῦ Θεανθρώπου Υἱοῦ της· ἀπό τότε πού ὡς βρέφος τόν θήλαζε καί συνοδευόμενη ἀπό τόν μνήστορα Ἰωσήφ, τόν νομιζόμενο πατέρα τοῦ Ἰησοῦ, ἔπαιρνε τόν σκληρό δρόμο τῆς προσφυγιᾶς στήν Αἴγυπτο, γιά νά σώσει τό νεογέννητο ἀπό τήν μανία τοῦ Ἡρώδη, μέχρι τήν ὥρα πού κάτω ἀπό τόν σταυρό ἔνιωθε τήν ρομφαία τοῦ πόνου νά διαπερνᾶ τά μητρικά σπλάγχνα της. Κατανοώντας ὅσο κανείς ἄλλος τό κάθε τι, ἀφοῦ τό ἅγιο Πνεῦμα τήν εἶχε ἐπισκιάσει, ὑποτασσόταν ταπεινά καί σιωπηλά σέ ὅ,τι ὅριζε ὁ Θεός. Νά ἡ «ὑπερβάλλουσα» πίστη τῆς Θεοτόκου, γιά τήν ὁποία ἀναδείχθηκε τό στερρὸν τῆς πίστεως ἔρεισμα. Ἔγινε τό ἀσάλευτο στήριγμα γιά τήν πίστη μας τήν προσωπική, ἀλλά ἐπίσης στήριγμα καί κριτήριο γιά τήν ὀρθόδοξη πίστη τῆς Ἐκκλησίας ἀνά τούς αἰῶνες.
 «Σημεῖον ἀντιλεγόμενον» εἶναι ἀνά τούς αἰῶνες ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός, ἀλλά καί τό Εὐαγγέλιό του καί ἡ ἁγία Ἐκκλησία του. Παρόμοια καί ἡ κεχαριτωμένη Μητέρα του εἶναι «σημεῖον ἀντιλεγόμενον». Σύνοδοι Οἰκουμενικές θέσπισαν μαζί μέ τό Χριστολογικό καί τό Θεομητορικό δόγμα. Ἡ ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας ἀποδεικνύει ὅτι λανθασμένη τοποθέτηση στό δόγμα τῆς Παρθένου σαλεύει ὅλο τό οἰκοδόμημα τῆς πίστεως. Καί σήμερα ἀποτελεῖ σημεῖο καί κριτήριο, βάθρο σταθερό τῆς πίστεως τό πρόσωπο τῆς Θεοτόκου. Οἱ παπικοί τήν ὑπερτιμοῦν. Μέ τό ἀνυπόστατο δόγμα πού ἐπινόησαν ὅτι ἡ Παρθένος συνελήφθη «ἀσπόρως», ὄχι μέ τόν φυσικό τρόπο, καί μέ τήν ἀπέραντη «Μαριολογία» νομίζουν ὅτι τιμοῦν τήν Παναγία μας, ἀλλά στήν πραγματικότητα τήν προσβάλλουν καί τήν ἀδικοῦν, διότι τήν παρουσιάζουν περίπου σάν θεά. Οἱ προτεστάντες ἀπό τήν ἄλλη πλευρά τήν ὑποτιμοῦν καί τήν θεωροῦν σάν μία ἁπλή γυναίκα, πού γέννησε μέν τόν 'Ιησοῦ ἐκ Πνεύματος ἁγίου, ἀλλά στήν συνέχεια γέννησε μέ τόν Ἰωσήφ καί ἄλλα παιδιά. Μόνον ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τιμᾶ καί μεγαλύνει ὅπως πρέπει τήν Μητέρα τοῦ Κυρίου καί τήν προβάλλει ὡς βάση καί στήριγμά της.
 Στό σημεῖο αὐτό θά ἐπαναλάβω κάτι πού πρέπει πολύ βαθιά νά χαραχθεῖ στήν σκέψη καί στήν καρδιά μας γιά νά μήν παρασυρθοῦμε σέ πλάνη καί λαθέψουμε στήν πίστη μας: Θεμέλιο μοναδικό καί ἀναντικατάστατο τῆς Ἐκκλησίας εἶναι ὁ Θεάνθρωπος Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός (βλ. Α´ Κο 3,11). Εἶναι δέ αὐτάρκης καί αὐτοδύναμος ὁ μοναδικός Σωτήρας μας. Δέν χρειάζεται βοήθεια ἀπό κανέναν, οὔτε ἄνθρωπο οὔτε ἄγγελο. Θέλει ὅμως καί εὐδοκεῖ ὁ πανάγαθος Κύριος νά δίνει καί στούς δικούς του, στούς ἀγαπητούς του, τήν χαρά νά συμμετέχουν καί αὐτοί στό ψυχοσωτήριο ἔργο του, νά ἀπολαμβάνουν τήν παντοδυναμία του καί νά κοινωνοῦν στήν λαμπρότητα τῆς δόξας του. Ἔτσι χρησιμοποιεῖ τούς ἀγγέλους ὡς «λειτουργικὰ πνεύματα εἰς διακονίαν ἀποστελλόμενα διὰ τοὺς μέλλοντας κληρονομεῖν σωτηρίαν» (Ἑβ 1,14). Παρόμοια καθιστᾶ τούς ἁγίους ἀποστόλους θεμελίους λίθους τῆς Ἐκκλησίας του (βλ. Ἐφ 2,20· Ἀπ 21,14), ἀλλά καί τούς τόσους ἄλλους ἁγίους, πού διακρίθηκαν μέσα στήν Ἐκκλησία, τούς ἐπικαλούμαστε οἱ πιστοί ὡς «στύλους τῆς Ἐκκλησίας» (π.χ. τόν Μ. Ἀθανάσιο, τόν ἅγιο Στυλιανό κ.ἄ.). Ἐξαιρέτως καί πολύ περισσότερο ἰσχύει αὐτή ἡ τιμή γιά τήν παναγία Μητέρα τοῦ Θεανθρώπου. Τήν τιμοῦμε καί τήν προσκυνοῦμε «δουλικῶς ἀλλ᾿ οὐ λατρευτικῶς». Ἡ λατρευτική προσκύνηση ἀνήκει μόνο στόν Θεό.
Στόν δεύτερο στίχο χαιρετίζοντας τήν Παναγία μας τήν χαρακτηρίζουμε ὡς λαμπρὸν τῆς χάριτος γνώρισμα. Εἶναι ἡ «Κεχαριτωμένη» (Λκ 1,28), πού σημαίνει «ὁ ἄνθρωπος τῆς χάριτος». Γιά νά καταλάβουμε, λοιπόν, τό νόημα τοῦ Χαιρετισμοῦ πρέπει νά γνωρίζουμε τί σημαίνει «χάρις».
Χρησιμοποιοῦμε καί σήμερα τήν λέξη χάρη. Λέμε π.χ. «κάνε μου μιά χάρη», «γιά χάρη μου...» ἤ «ἔδωσε χάρη, ἀμνηστεία». Μέσα στήν θεόπνευστη Γραφή, ὡστόσο, ἡ ἔννοια «χάρις» εἶναι ἀσύγκριτα πλουσιώτερη καί βαθύτερη. Ἔχει τόσο θεολογικό πλοῦτο καί βάθος, ὥστε δύσκολα μπορεῖ κανείς νά τήν περιγράψει καί νά τήν ἐκφράσει. Εἶναι ὅ,τι διαθέτει ὁ Θεός γιά τήν σωτηρία μας. Ἕνα μόνον μᾶς σώζει, ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ· «χάριτί ἐστε σεσωσμένοι» (Ἐφ 2,5), «ἐπεφάνη γὰρ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ ἡ σωτήριος πᾶσιν ἀνθρώποις» (Ττ 2,11), διδάσκει ὁ ἀπόστολος Παῦλος.
«Χάρις» στήν γλῶσσα τῆς ἁγίας Γραφῆς ὀνομάζεται ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, καί συγκεκριμένα ἡ ἀγάπη του πρός τούς ἁμαρτωλούς. ῾Ο Θεός, ὁ πλάστης μας καί δημιουργός τοῦ κόσμου, θά μπορούσαμε νά ποῦμε ὅτι εἶχε ἀρχικά τήν ὑποχρέωση νά ἀγαπάει τά πλάσματά του. ᾿Από τότε ὅμως πού ἐμεῖς γίναμε ἀντάρτες, ἀναρχικοί, ἀποστάτες, ἀφοῦ καταπατήσαμε τήν ἐντολή του καί συμμαχήσαμε μέ τόν ἐχθρό, ὁ Θεός εἶχε κάθε δικαίωμα νά μᾶς ἀποβάλει ἀπό τήν ἀγάπη του, νά μᾶς ἀποπαιδώσει. Καί ὅμως, καί μετά τήν πτώση μας ἐξακολουθεῖ νά μᾶς ἀγαπάει. Αὐτή ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πρός τόν πεπτωκότα ἄνθρωπο ὀνομάζεται «χάρις».
Ἔκφραση τῆς θείας χάριτος ἀποτελεῖ τό θαυμαστό σχέδιο τῆς θείας Οἰκονομίας, τό σχέδιο τῆς σωτηρίας μας. Ἔτσι ἐκδηλώθηκε ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ἦρθε νά ἀναζητήσει καί νά ἀγκαλιάσει τόν παραστρατημένο ἄνθρωπο, νά τόν σηκώσει καί νά τόν καθαρίσει ἀπό τόν βοῦρκο τῆς ἁμαρτίας, νά τόν σώσει καί νά τόν ἀνεβάσει στόν οὐρανό. Κατέβηκε στήν γῆ ὁ Θεός, ὑπέμεινε σταυρό καί θάνατο, ἔφθασε ὥς τόν ᾅδη, γιά νά χαρίσει σέ μᾶς τήν λύτρωση ἀπό τήν ἁμαρτία. Καί δέν ἀρκέσθηκε μόνο σ᾽ αὐτήν τήν δωρεά. Ἡ ἀγάπη του μᾶς χάρισε, ἐπιπλέον, τήν υἱοθεσία, καί μᾶς κατέστησε κληρονόμους τῆς βασιλείας του, συγκληρονόμους τοῦ Υἱοῦ του (βλ. Ρω 8,17· Γα 4,7)! Ποιό ἀνθρώπινο παράδειγμα θά μποροῦσε νά ἐκφράσει μιά τέτοια ἀγάπη;
῎Αν ἤμουν ζωγράφος, θά ζωγράφιζα ἕναν κόκκινο οὐρανό μ᾽ ἕνα λευκό σύννεφο πού θά ἔπεφτε στήν ἄγονη γῆ ὡς εὐεργετική βροχή καί θά τήν μετέβαλλε σέ παράδεισο. ῾Η εἰκόνα αὐτή θά ἦταν μία συμβολική ἀναπαράσταση τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ. ῾Ο κόκκινος οὐρανός συμβολίζει τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ· τό λευκό σύννεφο τήν χάρη του, τήν ἀγάπη του εἰδικά γιά μᾶς τούς ἁμαρτωλούς· καί ἡ εὐεργετική βροχή παριστάνει τό ἔλεος πού μᾶς συγχωρεῖ, τό φῶς πού μᾶς φωτίζει, τήν δύναμη πού μᾶς δυναμώνει ἐγκαθιστώντας στόν κόσμο τήν βασιλεία τοῦ Θεοῦ, τήν στρατευομένη ἐκκλησία του.
 Σύμβολο ἐκφραστικό τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ ἀποτελεῖ ὁ σταυρός τοῦ Κυρίου μας. Καθώς ἑνώνει οὐρανό καί γῆ, ἀνατολή καί δύση, εἰκονίζει τήν ἀπέραντη ἀγκαλιά τοῦ Θεοῦ, πού χωρᾶ ὅλα τά πλάσματά του, καί τούς ταπεινούς δικαίους καί τούς μετανοοῦντες ἁμαρτωλούς. Αὐτό εἶναι ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ, ἡ θεϊκή ἀγκαλιά πού μᾶς συνέχει ὅλους (βλ. Β´ Κο 5,14). Καί «θρόνος τῆς χάριτος», στόν ὁποῖο μέ παρρησία μποροῦμε νά πλησιάζουμε «ἵνα λάβωμεν ἔλεον καὶ χάριν εὕρωμεν εἰς εὔκαιρον βοήθειαν» (Ἑβ 4,16), εἶναι ὁ σταυρός τοῦ Κυρίου μας. Ἀπό αὐτόν ἀναβλύζει ἡ θεία χάρις.
 Ἀλλά ὅπως ἡ λέξη «πίστις» ἔτσι καί ἡ «χάρις» σέ ὁρισμένα χωρία τῆς ἁγίας Γραφῆς δηλώνει τήν Ἐκκλησία. Στήν πρός Ρωμαίους Ἐπιστολή π.χ. ὁ ἀπόστολος Παῦλος γράφει ὅτι διά τῆς πίστεως ὁ Κύριος μᾶς πῆρε ἀπό τό χέρι καί μᾶς ἔφερε καί μᾶς τοποθέτησε σ᾽ ἕνα καθεστώς, στό καθεστώς τῆς χάριτος, τήν Ἐκκλησία του (βλ. Ρω 5,1-2). Καί ὅταν γράφει πρός τόν μαθητή του Τίτο ὅτι φανερώθηκε ἡ σωτήριος χάρις τοῦ Θεοῦ «παιδεύουσα ἡμᾶς ἵνα ἀρνησάμενοι τὴν ἀσέβειαν καὶ τὰς κοσμικὰς ἐπιθυμίας σωφρόνως καὶ δικαίως καὶ εὐσεβῶς ζήσωμεν ἐν τῷ νῦν αἰῶνι» (2,12), στήν Ἐκκλησία ἀναφέρεται. Ἡ Ἐκκλησία εἶναι τά Ἐκπαιδευτήρια τοῦ Θεοῦ· μᾶς ἐκπαιδεύει, ὥστε νά ἀρνηθοῦμε τήν ἀσέβεια καί τίς κοσμικές ἐπιθυμίες, καί νά ζήσουμε μέ σωφροσύνη, δικαιοσύνη καί εὐσέβεια. Ἡ Ἐκκλησία, ἐπίσης, εἶναι ὁ διαχειριστής τῆς θείας χάριτος. Μόνος του ὁ ἄνθρωπος, κι ἄν ἀκόμη κάνει νηστεῖες, προσευχές, ἀγαθοεργίες, καί σημεῖα ἄν ἐπιτελεῖ, ἐφόσον δέν ἔχει ἐπαφή μέ τήν Ἐκκλησία καί δέν ζῆ μυστηριακή ζωή, στερεῖται τήν χάρη τοῦ Θεοῦ καί βρίσκεται ἐκτός σωτηρίας.
 Πῶς ἐφαρμόζεται στήν ζωή τῶν ἀνθρώπων ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ; Πῶς ἐκδηλώνεται στήν φυσική πραγματικότητα; Ὅπως, ἄν θέλαμε νά μελετήσουμε π.χ. τήν ἀξία τοῦ ἠλεκτρισμοῦ, θά μελετούσαμε τίς ἐφαρμογές του, ἔτσι γιά νά κατανοήσουμε τί σημαίνει «χάρις Θεοῦ», θά ἐντρυφήσουμε στούς βίους τῶν ἁγίων μας. Αὐτοί ἀποτελοῦν τήν ἐφαρμογή, τό ἐπιτυχημένο πείραμα τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ μέσα στήν ἱστορία. Ὅλοι οἱ ἅγιοι, ἀπόστολοι, μάρτυρες, ὅσιοι, πατέρες καί διδάσκαλοι, ὁμολογητές, νεομάρτυρες εἶναι βλαστοί ἀλλά καί γνωρίσματα τῆς χάριτος τοῦ Θεοῦ. Παραχώρησαν τήν προσπάθεια, τόν ἀγώνα τους στήν θεία χάρη καί, σέ συνεργασία μαζί της, ξεπέρασαν τήν ἀδυναμία τῆς ἀνθρώπινης φύσης, συνέτριψαν τίς παγίδες τοῦ σατανᾶ, ἔμειναν ἀπρόσβλητοι στούς πειρασμούς αὐτοῦ τοῦ κόσμου, ἔφθασαν στά ὕψη τῆς ἁγιότητος. Στήν χάρη τοῦ Θεοῦ χρωστοῦν καί οἱ δίκαιοι τήν δικαιοσύνη τους καί οἱ ἁμαρτωλοί τήν κάθαρση καί τήν σωτηρία τους.
 Στήν κορυφή τῆς θαυμαστῆς χορείας τῶν ἁγίων, τό ἐξοχώτερο ἀπό ὅλα τά παραδείγματα, τό ἀπαράμιλλο λαμπρὸν τῆς χάριτος γνώρισμα εἶναι ἀναντίρρητα ἡ Παναγία μας, ἡ «κεχαριτωμένη» Παρθένος. Ἡ ὑπεραγία προσωπικότητά της εἵλκυσε τήν παντοδύναμη χάρη τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος «ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσι χάριν» (βλ. πρβλ. Πρμ 3,34· Ἰα 4,6· Α´ Πέ 5,5). Αὐτή ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ λάμπρυνε τόσο τήν ταπεινή κόρη τῆς Ναζαρέτ, ὥστε τήν ἀνέδειξε λαμπρότερη κι ἀπό τίς ἀκτίνες τοῦ ἥλιου, «λαμπροτέρα λαμπηδόνων ἡλιακῶν», τήν κατέστησε τό «πυρίμορφον ὄχημα τοῦ Λόγου». Ὡς «μητέρα τοῦ Φωτός» μεσουρανεῖ στό πνευματικό στερέωμα δίπλα στόν ἄδυτο νοητό Ἥλιο, τόν Μονογενῆ Υἱό της. Ἐκείνου τήν ἄρρητη λαμπρότητα ἀντικατοπτρίζει ἡ Θεομήτωρ καί τήν διαχέει σέ ὅλη τήν πλάση· καταυγάζει τίς ψυχές τῶν ἁγίων καί τίς ἑλκύει στήν χάρη τοῦ Θεοῦ. Γι᾿ αὐτό ἀνά τούς αἰῶνες οἱ πιστοί μέ βαθύτατη εὐγνωμοσύνη κλίνουν γόνυ εὐλαβικά στήν Κεχαριτωμένη καί μέ συγκλονισμό ψυχῆς τήν χαιρετίζουν· χαῖρε λαμπρὸν τῆς χάριτος γνώρισμα!
 Ὅλοι ὅσοι εἴμαστε μέλη τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ, τό χρωστοῦμε στήν χάρη τοῦ Θεοῦ. Εὐλογημένο τό ὄνομά του καί δοξασμένη ἡ ἀγάπη του! Πόσες φορές πέ-σαμε καί μέ τήν χάρη του μᾶς σήκωσε, μᾶς ἀνέστησε! Πόσες φορές ἡ ἁμαρτία λέρωσε τήν ψυχή μας καί ἡ χάρη του μᾶς καθάρισε! Πόσες φορές πληγωθήκαμε ἀπό τά βέλη τοῦ πονηροῦ καί ἡ θεία χάρη μᾶς θεράπευσε! ῾Η χάρη τοῦ Κυρίου εἶναι τό ὀξυγόνο τῆς πνευματικῆς ζωῆς. Μόνον -προσοχή!«μὴ εἰς κενὸν τὴν χάριν τοῦ Θεοῦ δέξασθαι ὑμᾶς» (Β´ Κο 6,1), παραγγέλλει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, μήν πάει ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ χαμένη. Δέν θά πάει χαμένη, ἄν πλησιάζουμε τόν σταυρό τοῦ Χριστοῦ μας μέ μετάνοια, ἄν προσερχόμαστε τακτικά καί συνειδητά στά μυστήρια τῆς Ἐκκλησίας μας, ἄν μένουμε σταθεροί στό καθεστώς αὐτό τῆς θείας χάριτος.
 Κάθε ζωντανό μέλος τῆς Ἐκκλησίας ἐπιθυμεῖ νά βάλει στήν ζωή του πρότυπο τήν Κεχαριτωμένη καί μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ ἀγωνίζεται νά βαδίσει στά ἴχνη της. Ἔτσι ὁ πιστός ἀξιώνεται νά συλλάβει κι αὐτός μέσα του τόν Χριστό! Ἀξιώνεται νά χαρίσει μέ τήν σειρά του στήν ἀνθρωπότητα ἕναν μικρό Χριστό, τόν ἑαυτό του ἀναγεννημένο, γνήσιο μιμητή τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἔτσι γίνεται καί αὐτός μέσα στόν κόσμο ἕνα γνώρισμα τῆς χάριτος, πού ἀκτινοβολεῖ λίγη ἀπό τήν ἀτέλειωτη λαμπρότητα τῆς Παναγίας μας.

Στεργίου Σάκκου, Ὦ πανύμνητε Μῆτερ, σελ. 97-111.

   Πολλοί πολλά λένε καί γράφουν γιά τήν Ὀρθοδοξία. Θά εἶναι ἴσως χρήσιμο νά διατυπωθοῦν στό ἄρθρο αὐτό μερικές σκέψεις γιά τήν οὐσία καί γιά τά βασικά γνωρίσματα τῆς Ὀρθοδοξίας.
Ἀπό τήν ἀρχή τονίζουμε μέ ἔμφαση ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία δέν εἶναι κάποια πολιτιστικά στοιχεῖα ἤ λαογραφικά ἀπολιθώματα τοῦ παρελθόντος, ὅπως λαθεμένα φαντάζονται μερικοί.
   Ἐπίσης δέν εἶναι ἡ Ὀρθοδοξία κάποια ἰδεολογία ἤ κάποιο σύστημα ἀρχῶν ἤ τέλος πάντων κάποια κοσμοθεωρία καί βιοθεωρία, ὅπως φαίνεται νά πιστεύουν μερικοί πού αὐτοαποκαλοῦνται νεοορθόδοξοι.
   Ἀκόμα ἡ Ὀρθοδοξία δέν εἶναι μία ἀπό τίς ἐκδοχές πού ὑπάρχουν γιά τόν Χριστιανισμό, ὅπως νομίζουν καί ἰσχυρίζονται μερικοί θεολογοῦντες διανοούμενοι καί πολιτικοί.
   Ἡ Ὀρθοδοξία στήν οὐσία της εἶναι ἡ μία, ἁγία, καθολική καί ἀποστολική Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Δέν εἶναι δηλαδή ἡ Ὀρθοδοξία ἰδέες ἤ ἀρχές ἤ ἀφηρημένες θεωρίες ἤ ὀρθές ἔστω ἀπόψεις γιά τόν Χριστιανισμό. Εἶναι συγκεκριμένα πρόσωπα ἡ Ὀρθοδοξία. Ὁ Θεάνθρωπος Χριστός, ἡ Παναγία, οἱ ἀναρίθμητοι ἅγιοι ὅλων τῶν ἐποχῶν, οἱ ἀμέτρητες ἀνθρώπινες ὑπάρξεις πού δύο χιλιάδες τώρα χρόνια χριστώνονται καί θεώνονται στίς ἐκκλησιαστικές διαδικασίες, αὐτοί ὅλοι συναποτελοῦν τήν εὐλογημένη «Καινή Κτίση», τήν οὐσία τῆς Ὀρθοδοξίας. Γι’ αὐτό, ἐπειδή δέν εἶναι ἀφηρημένες ἰδέες, ἀλλά εἶναι συγκεκριμένα πρόσωπα ἡ Ὀρθοδοξία, γι’ αὐτό ὁ ἑορτασμός της τήν Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας συνδυάζεται μέ τόν ἑορτασμό τῆς ἀναστήλωσης τῶν ἁγίων εἰκόνων στήν Ἐκκλησία. Οἱ ἰδέες καί οἱ θεωρίες ἀσφαλῶς δέν εἰκονίζονται, γιά νά μή γίνουν εἴδωλα. Ὅμως τά ὑπαρκτά πρόσωπα, πού συναποτελοῦν τήν Ὀρθοδοξία, εἶναι ἀνάγκη νά εἰκονίζονται στήν Ἐκκλησία, γιά νά τά προσκυνοῦν μέ εὐλάβεια οἱ πιστοί, νά κοινωνοῦν μέ ἀγάπη μαζί τους, νά χαριτώνονται ἀπό τή χάρη τους, νά ἀσφαλίζονται στήν ἁγιότητά τους.
   Αὐτή ἡ Ὀρθοδοξία, δηλαδή ἡ ἀληθινή Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, ἔχει μερικά βασικά χαρακτηριστικά, πού θά ἀναφέρουμε παρακάτω.
   Εἶναι πρῶτα ἡ ὀρθή πίστη.
   Ἡ πίστη στήν Ὀρθοδοξία δέν εἶναι μόνο διανοητική ἀναγνώριση κάποιας ἀρχῆς τοῦ κόσμου, ὅπως εἶναι γενικά ἡ θρησκευτική καί ἡ φιλοσοφική πίστη. Ἐπίσης στήν Ὀρθοδοξία ἡ πίστη δέν εἶναι μόνο πειθαρχία σέ κάποια ἐκκλησιαστική αὐθεντία καί ὀργάνωση, ὅπως ὑπερτονίζει ὁ Ρωμαιοκαθολικισμός. Ἀκόμα ἡ πίστη στήν Ὀρθοδοξία δέν εἶναι μόνο ἡ ἀναγνώριση τῆς ἀξίας τῆς διδαχῆς τοῦ Χριστοῦ, ὅπως μονομερῶς διδάσκει ὁ Προτεσταντισμός. Στήν Ὀρθοδοξία ἡ πίστη εἶναι κοινωνία μέ τά πρόσωπα, πού συναποτελοῦν τήν Ὀρθοδοξία. Εἶναι κοινωνία μέ τήν ἁγία Τριάδα, μέ τήν Παναγία, μέ τούς ἁγίους, μέ τούς ἀδελφούς ὅλων τῶν ἐποχῶν, ζῶντες καί κεκοιμημένους. Ἀκριβῶς ἡ ἐμπειρία ἀπό τήν κοινωνία αὐτή εἶναι ἡ ὀρθή πίστη στήν Ὀρθοδοξία. Καί ἡ κοινωνία αὐτή δέν γίνεται θεωρητικά καί μοναχικά, ἀλλά μέ συγκεκριμένες πράξεις τῆς Ἐκκλησίας. Γι’ αὐτό ἡ ὀρθή πίστη τῆς Ὀρθοδοξίας δέν εἶναι ἀτομική, ἀλλά ἐκκλησιαστική.
   Ὕστερα εἶναι ἡ ὀρθή λατρεία.
   Στήν Ὀρθοδοξία ἡ λατρεία δέν εἶναι μόνο ἔκφραση εὐσεβείας, οὔτε εἶναι μόνο ἐκζήτηση τῆς θείας βοηθείας. Στήν Ὀρθοδοξία ἡ λατρεία εἶναι θαύματα τῆς Ἐκκλησίας, τά ὁποῖα χαρίζουν τήν πίστη, δηλαδή τήν κοινωνία μέ τά πρόσωπα τῆς Ὀρθοδοξίας. Μέ τήν ὀρθή λατρεία στήν Ὀρθοδοξία διαθλᾶται ὁ Θεάνθρωπος Κύριος στούς πιστούς, πού ἑνώνονται μαζί Του, γίνονται σῶμα του καί θεώνονται ἀπό τή χάρη Του. Τέτοιες θαυματουργικές ἐνέργειες εἶναι στήν Ὀρθοδοξία τό Βάπτισμα, ἡ θεία Εὐχαριστία καί ὅλες οἱ ἄλλες ἁγιαστικές πράξεις τῆς Ἐκκλησίας, μέ τίς ὁποῖες ἀνακαινίζονται καί μεταποιοῦνται καί ἁγιάζονται οἱ πιστοί.
   Κύριο γνώρισμα τῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι καί ἡ ὀρθή ζωή.
   Στήν Ὀρθοδοξία οἱ πιστοί δέν φιλοσοφοῦν μόνο σωστά. Προπαντός προσπαθοῦν νά ζοῦν σωστά. Καί σωστή ζωή στήν Ὀρθοδοξία εἶναι αὐτή πού ἔχει πρότυπό της τόν Κύριο καί τούς ἁγίους.
   Βασικό χαρακτηριστικό τῆς ὀρθόδοξης ζωῆς εἶναι ἡ ἐλεύθερη συγχώρηση. Ὁποιαδήποτε ἀρετή δέν ἀσκεῖται ἐλεύθερα καί δέν στηρίζεται στή συγχώρηση, δηλαδή στήν ἑνότητα καί στή συνύπαρξη μέ τούς ἀδελφούς, θεωρεῖται στήν Ὀρθοδοξία δαιμονική. Ὁποιαδήποτε ἄσκηση, νηστεία, ἀγρυπνία κτλ. δέν γίνεται ἐλεύθερα, καί μέ τή συγχώρηση, χαρακτηρίζεται στήν Ὀρθοδοξία ὡς μανία. Γι’ αὐτό στήν Ὀρθοδοξία προϋπόθεση ὅλων τῶν ἀρετῶν θεωρεῖται ἡ ταπεινοφροσύνη, ὡς συναίσθηση ἐξάρτησης ἀπό τόν Θεό καί κοινότητος μέ τούς ἀδελφούς.
   Ἀκόμα βασικό γνώρισμα τῆς Ὀρθοδοξίας εἶναι ἡ ἀποστολικότητα.
   Τήν γνησιότητα τῆς Ὀρθοδοξίας, τό ὅτι δηλαδή ἡ Ὀρθοδοξία εἶναι ἡ μία Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ, τήν ἐγγυᾶται ἡ ἀδιάκοπη ἀποστολική διαδοχή τῶν ἐπισκόπων τῆς Ὀρθοδοξίας. Τήν ἐπιβεβαιώνει τό γεγονός ὅτι ἡ Ὀρθοδοξία διατηρεῖ ἀνόθευτη τή διδασκαλία τῶν ἀποστόλων καί τῶν πατέρων τῆς Ἐκκλησίας. Ἀκόμα ἡ ἀποστολικότητα τῆς Ὀρθοδοξίας ἐπιφορτίζει τούς πιστούς της μέ τό χρέος τῆς ἱεραποστολῆς. Δέν νοεῖται ὀρθόδοξος χριστιανός, πού νά μή νιώθει ὡς ἀνάγκη τήν ἱεραποστολή.
   Μερικοί φοβοῦνται γιά τό μέλλον τῆς Ὀρθοδοξίας στήν Ἑλλάδα, ἐπειδή συγχρωτίζονται οἱ Ἕλληνες μέ τούς ἑτεροδόξους. Ὁ φόβος τους δέν δικαιολογεῖται. Δείχνει ὀλιγοπιστία στήν ἀποστολικότητα τῆς Ὀρθοδοξίας. Ἡ Ὀρθοδοξία ἔχει θεόσδοτη ἀνακαινιστική δύναμη. Δέν στηρίζεται σέ ἀνθρώπινες δυνάμεις ἡ Ὀρθοδοξία. Στηρίζεται στή δύναμη τοῦ ἁγίου Πνεύματος, πού παραγγέλλει στούς πιστούς «μαθητεύσατε πάντα τά ἔθνη».
   Ἡ συνοδικότητα, ἡ ἀφοσίωση στήν ἀποστολική παράδοση καί ὁ ἐσχατολογικός χαρακτήρας ἀσφαλῶς εἶναι ἀκόμα μερικά βασικά γνωρίσματα τῆς Ὀρθοδοξίας.
   Ἡ Ὀρθοδοξία σίγουρα εἶναι ἡ θεανθρώπινη «Καινή Κτίση», πού θά κατανικήσει τόν θάνατο καί θά σώσει τόν κόσμο. Μποροῦμε καί πρέπει μέ αὐτοπεποίθηση νά διακηρύξουμε στά πέρατα τῆς οἰκουμένης, ὅτι ἡ κουρασμένη μεταϊδεολογική ἐποχή μας περισσότερο ἀπό ὁτιδήποτε ἄλλο χρειάζεται τήν πίστη, τή λατρεία καί τή ζωή τῆς Ὀρθοδοξίας.

Δῆμος Ματσκίδης
Θεολόγος

῾Η Δευτέρα Παρουσία καί ἡ μέλλουσα Κρίση

  ῾Η περικοπή τῆς τελικῆς κρίσεως (Μθ 25,31-46) διαβάζεται ὡς εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα τήν Κυριακή τῆς ᾿Απόκρεω. ᾿Αποτελεῖ τόν ἐπίλογο τῆς διδασκαλίας τοῦ Κυρίου πού καταγράφεται στά κεφάλαια 24 καί 25 τοῦ κατά Ματθαῖον Εὐαγγελίου καί ἔχει θέμα της τό τέλος τοῦ κόσμου, τή Β´ Παρουσία τοῦ Χριστοῦ καί τή μέλλουσα κρίση. Εἰδικά τό 25ο κεφάλαιο περιλαμβάνει τήν παραβολή τῶν 10 παρθένων, ὅπου τονίζεται ἡ συνεχής ἐγρήγορση καί προετοιμασία γιά τή Β´ Παρουσία, καί τήν παραβολή τῶν ταλάντων, πού ἐπιβεβαιώνει ὅτι ὁ Κύριος θά ἀποδώσει στόν καθένα κατά τά ἔργα του.
   Στήν περικοπή μας ὁ Κύριος μέ συμβολική γλώσσα, μέ ἔντονες καί ζωηρές εἰκόνες παρουσιάζει τή μέλλουσα κρίση τῆς ἀνθρωπότητος. ῾Η Γραφή, ὅταν ἀναφέρεται στήν κόλαση καί στόν παράδεισο, χρησιμοποιεῖ πάντα ἐκφράσεις καί περιγραφές οἱ ὁποῖες εἶναι καθαρά ἀνθρωπομορφικές. ᾿Ανθρωποπρεπῶς καί ὄχι θεοπρεπῶς ἐκφράζονται στίς περιπτώσεις αὐτές τά ἱερά κείμενα, ἐπισημαίνουν οἱ πατέρες καί διδάσκαλοι τῆς ᾿Εκκλησίας μας. Μέ τόν τρόπο αὐτό μποροῦμε ἁπλἀ νά καταλάβουμε πράγματα καί καταστάσεις πού εἶναι ἔξω ἀπό τή δική μας διάσταση, σέ μία ἄλλη συχνότητα, πνευματική.

α) ῾Ο ᾿Ιησοῦς θά ἔρθει ὡς κριτής τῶν ἐθνῶν (25,31-33)

25,31. ῞Οταν δέ ἔλθῃ ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ καί πάντες οἱ ἅγιοι ἄγγελοι μετ᾿ αὐτοῦ, τότε καθίσει ἐπί θρόνου δόξης αὐτοῦ.
  ῾Η περικοπή τῆς μελλούσης κρίσεως θεωρήθηκε ἀπό πολλούς ἑρμηνευτές ὡς παραβολή. ᾿Εντούτοις εἶναι μία προφητεία, ὅπως φαίνεται ἤδη ἀπό τήν ἀρχή της. ᾿Ενῶ οἱ παραβολές συνήθως ἀρχίζουν μέ τό «ἄνθρωπός τις» καί ἄλλα παρόμοια, ἐδῶ γίνεται λόγος γιά τόν υἱό τοῦ ἀνθρώπου. ῾Ο τίτλος ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου εἶναι μεσσιανικός. ῎Ετσι αὐτοαποκαλεῖται πολλές φορές στά Εὐαγγέλια ὁ ᾿Ιησοῦς, διότι εἶναι ὁ κατεξοχήν ἄνθρωπος, ἀλλά ταυτόχρονα καί ὁ ἕνας ἀληθινός Θεός, ὁ ἐνανθρωπήσας Γιαχβέ, ὁ Θεάνθρωπος.  
  ᾿Εν τῇ δόξῃ αὐτοῦ: ᾿Ενῶ στήν πρώτη παρουσία του ὁ Κύριος ἦρθε ταπεινός καί ἄσημος, στή δεύτερη θά ἔρθει μέ ὅλη τή θεϊκή καί μεγαλοπρεπῆ του δόξα.
   Καθίσει ἐπί θρόνου δόξης αὐτοῦ: ῾Ο φοβερός κριτής τῆς μελλούσης κρίσεως εἶναι ὁ ᾿Ιησοῦς Χριστός. Αὐτό δηλώνει ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς Χριστός εἶναι ἀνώτερος ὅλων, εἶναι Θεός. ῾Η περικοπή μᾶς δίνει ἕνα δυνατό ἐπιχείρημα γιά τή θεότητα τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, τήν ὁποία δέν παραδέχονταν ὁ ῎Αρειος καί οἱ ὀπαδοί του, καθώς καί οἱ σημερινοί χιλιαστές.

25,32. καί συναχθήσεται ἔμπροσθεν αὐτοῦ πάντα τά ἔθνη, καί ἀφοριεῖ αὐτούς ἀπ᾿ ἀλλήλων ὥσπερ ὁ ποιμήν ἀφορίζει τά πρόβατα ἀπό τῶν ἐρίφων.
   Καί συναχθήσεται ἔμπροσθεν αὐτοῦ πάντα τά ἔθνη: ῞Ολοι οἱ ἄνθρωποι πού ἀνά τούς αἰῶνες πέρασαν ἀπό τή γῆ, θά συναχθοῦν μπροστά στόν ᾿Ιησοῦ κατά τήν ὥρα τῆς Β´ Παρουσίας σ᾿ ἕνα φοβερό καί παγκόσμιο δικαστήριο. «Τούς γάρ πάντας ἡμᾶς φανερωθῆναι δεῖ ἔμπροσθεν τοῦ βήματος τοῦ Χριστοῦ, ἵνα κομίσηται ἕκαστος τά διά τοῦ σώματος πρός ἅ ἔπραξεν, εἴτε ἀγαθόν εἴτε κακόν» (Β´ Κο 5,10· πρβλ. ᾿Απ 20,11-13).
   ῾Ο Κύριος θά κρίνει «ζῶντας καί νεκρούς». ῾Η κρίση του δέν θά εἶναι αὐθαίρετη· θά ἀποδώσει ἀμοιβή ἤ τιμωρία στούς ἀνθρώπους ἀνάλογα μέ τά ἔργα τους. ῞Οσοι τόν ὁμολόγησαν καί τόν ἀκολούθησαν θά βλέπουν τή δόξα του καί θά σκιρτοῦν· θά καμαρώνουν γι᾿ αὐτόν πού ἀγάπησαν καί πού γιά τό ὄνομά του «ἐβάδισαν ὁδούς σκληράς». ῞Οσοι τόν ἀρνήθηκαν καί τόν πολέμησαν μέ τή ζωή ἤ μέ τά λόγια τους θά τρέμουν ἀντικρίζοντας λαμπρό καί δυνατό αὐτόν πού «ἐξεκέντησαν» (᾿Απ 1,7), πού πλήγωσαν. Θά ντρέπονται ἀλλά καί θά λυσσοῦν, καθώς θά διαπιστώσουν ὅτι ἀπό τά χέρια αὐτοῦ πού κάρφωσαν πάνω στό σταυρό, κρέμεται τώρα ὅλη ἡ ἀνθρωπότητα.
   ῞Ωσπερ ὁ ποιμήν ἀφορίζει τά πρόβατα ἀπό τῶν ἐρίφων: ῾Η εἰκόνα δείχνει τήν ἀλάνθαστη βεβαιότητα καί τήν ἀδέκαστη ἀπόφαση τοῦ Κυρίου. Θά διαχωριστοῦν οἱ δίκαιοι ἀπό τούς ἁμαρτωλούς μέ ὅση εὐκολία ἕνας βοσκός διακρίνει καί χωρίζει τά πρόβατα ἀπό τά γίδια. ῞Οπως ἡ φύση ξεχωρίζει τά πρόβατα ἀπό τά γίδια, ἔτσι ἡ προαίρεση καί ἡ διαγωγή τοῦ κάθε ἀνθρώπου τόν κατατάσσει στούς δικαίους (πρόβατα) ἤ στούς ἀμετανόητους ἁμαρτωλούς (γίδια).

25,33. καί στήσει τά μέν πρόβατα ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ, τά δέ ἐρίφια ἐξ εὐωνύμων.
Σύμφωνα μέ τίς ἀντιλήψεις τῶν ἀρχαίων, ἡ θέση στά δεξιά τοῦ βασιλιᾶ ἤ κάποιου ἐπισήμου προσώπου ἦταν θέση τιμῆς, ἐνῶ στά ἀριστερά του θέση παραγκωνισμοῦ καί καταφρόνιας.

β) ῾Η ἀμοιβή τῶν δικαίων (25,34-40)

25,34. Τότε ἐρεῖ ὁ βασιλεύς τοῖς ἐκ δεξιῶν αὐτοῦ· δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου, κληρονομήσατε τήν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπό καταβολῆς κόσμου.
   ῾Ο βασιλεύς δέν εἶναι ἕνα παραβολικό πρόσωπο, ἀλλά ὁ ἴδιος «ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου», ὁ ᾿Ιησοῦς Χριστός.
   Οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός μου: Εὐλογητός εἶναι αὐτός πού ἀξίζει νά εὐλογεῖται καί νά δοξάζεται. Τό ὄνομα αὐτό ἀποδίδεται μόνο στόν Θεό, διότι μόνο αὐτός εἶναι τέλειος. Κατά χάρη ὅμως ὁ Θεός δίνει καί στούς ἀνθρώπους ἀπό τή δική του δόξα καί τελειότητα καί τούς καθιστᾶ εὐλογημένους. Γι᾿ αὐτό οἱ δίκαιοι ὀνομάζονται εὐλογημένοι τοῦ πατρός.
   Κληρονομήσατε: ῞Οπως τά παιδιά κληρονομοῦν τήν περιουσία τοῦ πατέρα τους, ἔτσι καί οἱ δίκαιοι, οἱ εὐλογημένοι τοῦ πατρός, κληρονομοῦν τή βασιλεία του. Πολύ ἐπιτυχημένα ὁ ἅγιος Χρυσόστομος παρατηρεῖ ὅτι δέν λέει ὁ Κύριος «παίρνουν» ἤ «ἀποκτοῦν», ἀλλά κληρονομοῦν γιά νά δείξει τή συγγενική σχέση τῶν δικαίων μέ τόν Θεό πατέρα.
   ᾿Από καταβολῆς κόσμου, ἀπό τήν ἀρχή τῆς δημιουργίας ὁ Θεός φρόντισε γιά τούς δικούς του καί ἑτοίμασε γι᾿ αὐτούς τό πλούσιο, εὐφρόσυνο καί ἔνδοξο βασίλειο ὅπου θά κατοικοῦν.

25,35-36. ᾿Επείνασα γάρ, καί ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα, καί ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην, καί συνηγάγετέ με, γυμνός, καί περιεβάλετέ με, ἠσθένησα, καί ἐπεσκέψασθέ με, ἐν φυλακῇ ἤμην, καί ἤλθετε πρός με.
   Τό κριτήριο μέ τό ὁποῖο ξεχωρίζει ὁ Κύριος τούς δικούς του εἶναι ἡ ἔμπρακτη ἀγάπη. Τονίζει αὐτό τό χαρακτηριστικό ὄχι διότι εἶναι τό μοναδικό, ἀλλά διότι εἶναι τό κύριο. Μετά τόν Μυστικό δεῖπνο, στήν παράδοση τῆς διαθήκης του, ὁ ᾿Ιησοῦς λέει πρός τούς μαθητές του· «᾿Εν τούτῳ γνώσονται πάντες ὅτι ἐμοί μαθηταί ἐστε, ἐάν ἀγάπην ἔχητε ἐν ἀλλήλοις» (᾿Ιω 13,35). ᾿Εδῶ ἀναφέρει ἕξι περιπτώσεις ἀγάπης ὅπου μετριέται καί ὑπολογίζεται καί ἡ παραμικρή ἐκδήλωση ἀγάπης.
   Στίς χῶρες τῆς ᾿Ανατολῆς, πού ὁ καιρός εἶναι πολύ ζεστός καί τό νερό σπάνιο, ἦταν εὐεργετική καί οὐσιαστική πράξη ἀγάπης ἡ προσφορά ἑνός ποτηριοῦ μέ νερό. Γι᾿ αὐτό ὁ Κύριος ἀναφέρει ὡς φιλανθρωπία καί τό ἐποτίσατέ με.
   Γυμνό, ἐννοεῖ τόν φτωχοντυμένο, ὅπως τό λέμε καί σήμερα. Αὐτόν πού ἔχει λίγα ροῦχα ἤ τριμμένα καί σχισμένα καί κρυώνει.
   Τό κυριότερο γιά τό ὁποῖο θά κριθοῦμε στή Β´ Παρουσία εἶναι τό ἔργο τῆς ἀγάπης, τό ὁποῖο προϋποθέτει καί ὅλα τά ἄλλα. ῾Ο π. Αὐγουστῖνος ἐπίσκοπος Φλωρίνης λέει· «῾Η χριστιανική ἐλεημοσύνη εἶναι ἀγάπη στήν πράξη, εἶναι ἐφαρμοσμένη ἀγάπη. ῾Η δέ ἀγάπη, σύμφωνα μέ τό λόγο τοῦ Χριστοῦ, εἶναι ἡ κορυφαία, ἡ βασίλισσα τῶν ἀρετῶν... Μέσα στήν τήρηση τῆς ἐντολῆς τῆς ἀγάπης περικλείεται ἡ τήρηση ὅλων τῶν ἐντολῶν. Καί πράγματι ὅποιος ἀγαπάει τόν πλησίον του μέ εἰλικρινῆ ἀγάπη, δέν τόν ἀπατᾶ, δέν λέει ψέματα, δέν τόν διαβάλλει καί δέν τόν συκοφαντεῖ, δέν ψευδορκεῖ, δέν πορνεύει καί δέν μοιχεύει, καί γενικά δέν κάνει κανένα κακό πού μπορεῖ νά βλάψει τόν πλησίον του» («Σταγόνες ἀπό τό ὕδωρ τό ζῶν», σελ. 36).

25,37-40. Τότε ἀποκριθήσονται αὐτῷ οἱ δίκαιοι λέγοντες· κύριε, πότε σε εἴδομεν πεινῶντα καί ἐθρέψαμεν, ἤ διψῶντα καί ἐποτίσαμεν; Πότε δέ σε εἴδομεν ξένον καί συνηγάγομεν, ἤ γυμνόν καί περιεβάλομεν; Πότε δέ σε εἴδομεν ἀσθενῆ ἤ ἐν φυλακῇ, καί ἤλθομεν πρός σέ; Καί ἀποκριθείς ὁ βασιλεύς ἐρεῖ αὐτοῖς· ἀμήν λέγω ὑμῖν, ἐφ᾿ ὅσον ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί ἐποιήσατε.
   Οἱ δίκαιοι ἐκπλήσσονται ὄχι μέ τό ὅτι τούς ἀποδίδονται ἀγαθοεργίες τίς ὁποῖες δέν ἔκαναν, ἀλλά διότι αὐτές ἑρμηνεύονται ὡς προσφορά στόν ἴδιο τόν Κύριο. Αὐτό φανερώνει τήν πίστη τους στό πρόσωπο τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, ἡ ὁποία τούς ἐμπνέει νά κάνουν ἔργα ἀγάπης μέ ἁπλότητα καί ταπείνωση, χωρίς νά ἀποβλέπουν σέ ἀμοιβή.
   Κάθε προσφορά ἀγάπης πρέπει νά εἶναι ἀνιδιοτελής, νά μήν ἀποβλέπει στήν ἀμοιβή, οὔτε στήν ἀναγνώριση καί τήν ἐπίδειξη, ἀλλά νά γίνεται μόνο διότι αὐτό εἶναι τό θέλημα τοῦ Θεοῦ.

γ) ῾Η καταδίκη τῶν ἀσπλάχνων (25,41-46)

25,41. Τότε ἐρεῖ καί τοῖς ἐξ εὐωνύμων· πορεύεσθε ἀπ᾿ ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τό πῦρ τό αἰώνιον τό ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καί τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ.
   Οἱ κατηραμένοι εἶναι ἀντίθετο τοῦ εὐλογημένοι. ᾿Ενῶ παραπάνω εἶπε· «οἱ εὐλογημένοι τοῦ Πατρός μου» (στ. 34), γιά τούς ἁμαρτωλούς λέει ἁπλῶς οἱ κατηραμένοι καί ὄχι οἱ κατηραμένοι τοῦ πατρός μου, διότι ὁ Θεός δέν καταρᾶται τόν ἄνθρωπο, ἀλλά τά προσωπικά του κακά καί οἱ ἁμαρτίες του εἶναι πρόξενοι τῆς καταστροφῆς καί τῆς καταδίκης του. Οἱ ἄνθρωποι πού παραδόθηκαν στόν διάβολο καί μόνοι τους ἔκοψαν κάθε δεσμό πού τούς ἕνωνε μέ τόν Θεό παύουν νά εἶναι εὐλογημένοι, γίνονται κατηραμένοι.
   Εἰς τό πῦρ τό αἰώνιον: ῾Η αἰώνια φωτιά εἶναι ἡ κόλαση. Λέγεται καί «πῦρ ἄσβεστον» (Μρ 9,43), καί «πυρός ζῆλος ἐσθίειν μέλλοντος τούς ὑπεναντίους» (῾Εβ 10,27), «κάμινος τοῦ πυρός» (Μθ 13,42). «᾿Επειδή ἀκοῦς γιά φωτιά», λέει ὁ ἅγιος Χρυσόστομος, «μή νομίσεις ὅτι εἶναι τέτοια ἐκείνη ἡ φωτιά. Δέν εἶναι ὑλική σάν τή δική μας φωτιά, ἀλλά τέτοια πού γνωρίζει ὁ Θεός».
   ῾Η Καινή Διαθήκη δηλώνει τήν κατάσταση τῆς κολάσεως και μέ ἄλλα ἐκφραστικά ὀνόματα· «ἀπώλεια» (Φι 3,19· Β´ Πέ 2,3), «ὄλεθρος αἰώνιος» (Β´ Θε 1,9), «θλῖψις μεγάλη» (Μθ 24,21), «μέλλουσα ὀργή» (Μθ 3,7·Λκ 3,7), «σκότος τό ἐξώτερον» (Μθ 8,12· 22,13· 25,30), «ὁ κλαυθμός καί ὁ βρυγμός τῶν ὀδόντων« (Μθ 8,12· 24,51· 25,30 Λκ 13,28), «γέεννα» (Μθ 5,22. 29. 30· Μρ 9,43· Λκ 12,5).
   Μέ ὅλες αὐτές τίς ὀνομασίες ἡ ἁγία Γραφή προσπαθεῖ νά ζωγραφίσει μπροστά μας τήν ἔννοια μιᾶς τραγικῆς πραγματικότητας τήν ὁποία θά βιώσουν οἱ ἀσεβεῖς καί ἀμετανόητοι ἁμαρτωλοί πού, ὅσο ζοῦσαν στή γῆ, δέν δέχτηκαν τόν Κύριο καί τή σωτηρία πού ᾿Εκεῖνος προσφέρει. ῞Ενα πρόσφατο παράδειγμα ἀπό τή σύγχρονη πραγματικότητα θά μᾶς βοηθήσει νά προσδιορίσουμε καλύτερα τήν ἔννοια τῆς κολάσεως καί νά καταλάβουμε πῶς εἶναι δυνατόν νά καίγονται οἱ κολασμένοι, χωρίς νά ὑπάρχει ἐκεῖ φυσική φωτιά. Πρίν μερικά χρόνια οἱ ἐφημερίδες ἀνέφεραν μία τραγική εἴδηση· Μία μητέρα πού εἶχε βγεῖ στό μπαλκόνι τοῦ σπιτιοῦ της μέ τό μωρό της στήν ἀγκαλιά, δέν πρόσεξε, μέ ἀποτέλεσμα νά τῆς γλιστρήσει τό παιδί ἀπό τά χέρια, νά πέσει κάτω καί νά σκοτωθεῖ. Χτυπιόταν καί ἔκλαιγε ἀπαρηγόρητα ἡ τραγική μάνα φωνάζοντας «Καίγομαι! Καίγομαι!». ῏Ηταν ἡ φωτιά τῆς συνειδήσεως πού τήν ἔκανε νά νιώθει πώς βρίσκεται μέσα στίς φλόγες. Κάπως ἔτσι θά καίγονται καί οἱ κολασμένοι.
   ῾Η ἄποψη ὅτι δημιουργός τῆς κόλασης εἶναι ἡ δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ, ἡ ὁποία ἀπαιτεῖ τήν τιμωρία τῶν ἁμαρτωλῶν δέν στηρίζεται στή διδασκαλία τῆς ἁγίας Γραφῆς. Μιλοῦμε γιά δημιουργία φωτός καί ὄχι σκότους, διότι τό σκότος δέν εἶναι μία ὀντότης, εἶναι ἁπλῶς ἡ ἀπουσία τοῦ φωτός. Μιλοῦμε ἐπίσης γιά ἀγάπη καί ὁρίζουμε τό μίσος ὡς ἀπουσία τῆς ἀγάπης. Παρόμοια ἡ ἀπουσία τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος εἶναι ἡ πηγή κάθε ἀγαθοῦ, συνεπάγεται τήν κόλαση.
  Τό ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ: ῾Ο Θεός ἑτοίμασε γιά τούς ἀνθρώπους πρό καταβολῆς κόσμου τή βασιλεία του. Στόν παράδεισο τούς θέλει καί τούς καλεῖ ὅλους. ῾Ο διάβολος ἀπό τήν ἄλλη πλευρά μέ τήν ἀνταρσία του ἑτοίμασε γιά τόν ἑαυτό του καί ὅσους τόν ἀκολουθοῦν τήν κόλαση. ᾿Απομακρύνθηκε ἀπό τήν κατάσταση τοῦ φωτός καί τῆς δόξας καί ἔπεσε στήν κατάσταση τοῦ σκότους, τοῦ ἅδη.
   Διάβολος θά πεῖ διαβολέας, συκοφάντης. Λέγεται ἔτσι ὁ Σατανᾶς, ὁ ἀρχηγός τῶν δαιμόνων, διότι συκοφάντησε τόν Θεό στήν Εὔα ὡς φθονερό.
   Καί τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ: Σύμφωνα μέ ὅσα ἀποκαλύπτει ἡ ἁγία Γραφή, οἱ δαίμονες ἦταν κάποτε ἄγγελοι ἀγαθοί, ἀλλά ἀκολούθησαν τόν ῾Εωσφόρο στήν ὑπερηφάνεια καί ἀμέσως ἔπεσαν στό σκοτάδι τῆς κακίας, τῆς ἀδυναμίας καί τῆς δυστυχίας. ῾Ο πρωταίτιος καί ἀρχηγός τους λέγεται διάβολος καί οἱ ἄλλοι ἄγγελοι πονηροί ἤ ἄγγελοι τοῦ διαβόλου ἤ δαίμονες ἤ δαιμόνια κ.ἄ. ῾Ο διάβολος καί οἱ ἄγγελοί του, πού φθόνησαν τόν Θεό, φθονοῦν πολύ καί τόν ἄνθρωπο, γι αὐτό καί προσπαθοῦν συνέχεια νά τόν παρασύρουν στή δική τους καταστροφή.

25,42-45. ᾿Επείνασα γάρ, καί οὐκ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα, καί οὐκ ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην, καί οὐ συνηγάγετέ με, γυμνός, καί οὐ περιεβάλετέ με, ἀσθενής καί ἐν φυλακῇ, καί οὐκ ἐπισκέψασθέ με. Τότε ἀποκριθήσονται αὐτῷ καί αὐτοί λέγοντες· κύριε, πότε σε εἴδομεν πεινῶντα ἤ διψῶντα ἤ ξένον ἤ γυμνόν ἤ ἀσθενῆ ἤ ἐν φυλακῇ, καί οὐ διηκονήσαμέν σοι; Τότε ἀποκριθήσεται αὐτοῖς λέγων· ἀμήν λέγω ὑμῖν, ἐφ᾿ ὅσον οὐκ ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἐλαχίστων, οὐδέ ἐμοί ἐποιήσατε.
   ᾿Αντίστοιχα πρός τήν ὁμάδα τῶν δικαίων (στ. 34-40), καί οἱ ἄσπλαχνοι κρίνονται μέ μέτρο τήν ἀγάπη πού δέν ἔδειξαν πρός τούς ἀδελφούς καί συνανθρώπους τους. ᾿Από τά λόγια τοῦ Κυρίου πρός τίς δύο ὁμάδες τῶν κρινομένων θά μποροῦσε κανείς νά θεωρήσει τήν ἀγάπη ὡς τό μοναδικό κριτήριο καί γνώρισμα τῶν ἐκλεκτῶν τοῦ Θεοῦ. ᾿Αλλά ἕνα τέτοιο συμπέρασμα δέν θά ἦταν σωστό. ῎Αν ἐμβαθύνουμε στά λόγια τοῦ Κυρίου θά δοῦμε ὅτι κάθε ἀγαθοεργία καί προσφορά ἤ κάθε ἀσπλαχνία καί ἀδιαφορία πρός τούς ἄλλους ἀνάγεται στό πρόσωπο τοῦ ἰδίου τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ καί συνδέεται μ᾿ αὐτό.
   ῾Επομένως ἡ ἀγάπη εἶναι ἀληθινή καί ὁλοκληρωμένη μόνο ὅταν ἀπορρέει ἀπό τήν ἀγάπη πρός τόν Χριστό καί αὐτή προϋποθέτει πίστη στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ. ῾Η πίστη μέ συνδέει μέ τόν Χριστό καί καλλιεργεῖ τήν ἀγάπη μου πρός Αὐτόν. ῾Η ἀγάπη πρός τόν Χριστό μας ὁδηγεῖ στήν ἀγάπη πρός τούς ἀδελφούς πρῶτα ἀλλά καί πρός ὅλους τούς ἀνθρώπους πού εἶναι πλάσματα τοῦ Θεοῦ.
   ῾Ο Χριστός εἶναι ἡ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ (βλ. Κλ 1,15) καί ὁ κάθε ἄνθρωπος πλάστηκε «κατ᾿ εἰκόνα» τοῦ Θεοῦ (Γέ 1,26). Γι᾿ αὐτό ἔχει τήν ἔμφυτη ἔφεση νά κοινωνήσει μέ τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ, τόν Χριστό. Κοινωνεῖ δέ μέσῳ τοῦ ἀδελφοῦ καί τοῦ συνανθρώπου, τοῦ «κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ». ῾Η ἀγάπη του πρός τόν Χριστό διοχετεύεται στήν ἀγάπη πρός τόν πλησίον. ῞Ολα αὐτά λέγονται σαφέστατα στά λόγια τοῦ Κυρίου «ἐμοί ἐποιήσατε» ἤ οὐδέ ἐμοί ἐποιήσατε.
 
25,46. Καί ἀπελεύσονται οὗτοι εἰς κόλασιν αἰώνιον, οἱ δέ δίκαιοι εἰς ζωήν αἰώνιον.
   ῾Η ἡμέρα τῆς κρίσεως θά εἶναι πράγματι ἡμέρα δικαιοσύνης, πού θά κάνει τούς δικαίους νά ξεχειλίσουν ἀπό εὐγνωμοσύνη καί τούς ἀδίκους νά σκύψουν ἀναπολόγητοι τό κεφάλι. ῎Επειτα θά πάει ὁ καθένας, ἄλλος εἰς κόλασιν αἰώνιον κι ἄλλος εἰς ζωήν αἰώνιον, ἀνάλογα μέ τό τί διάλεξε ὁ ἴδιος καί τί ἀποφάσισε μόνος του. Τό φῶς τῆς Θεότητος, ὅπως ἐξηγεῖ ὁ Μ. Βασίλειος, τούς μέν δικαίους, τούς ἐκλεκτούς καί τούς μετανοημένους ἁμαρτωλούς τούς φωτίζει καί τούς εὐφραίνει, ἐνῶ γιά τούς ἀδίκους καί τούς ἀμετανοήτους γίνεται φωτιά πού τούς καίει.
   ῾Ο παράδεισος, ἡ αἰώνια ζωή εἶναι μιά κατάσταση ἀσύλληπτη καί ἀπερίγραπτη μέ τίς δυνατότητες πού διαθέτει ὁ ἄνθρωπος. ῾Ο χαρισματικός ρήτορας τῆς ᾿Εκκλησίας μας ὁ ᾿Ηλίας Μηνιάτης λέει· «῾Ο παράδεισος ὑπερβαίνει κάθε γλώσσα καί κάθε νοῦ, διότι οὔτε ἄνθρωπος οὔτε ἄγγελος μπορεῖ νά μᾶς ἐξηγήσει καθώς εἶναι». «῏Ω παράδεισε», ἔλεγε κάποιος, «ἠμποροῦμεν νά σέ κερδίσωμεν, μά δέν ἠμποροῦμεν νά σέ κατανοήσωμεν».
   Αὐτή τή δυσκολία αἰσθάνεται ὁ ἀπ. Παῦλος, ὅταν θέλει νά μᾶς μεταφέρει τήν ἐμπειρία τοῦ παραδείσου. ῞Οσα εἶδε, ἄκουσε καί ἔζησε ἐκεῖ εἶναι «ἄρρητα ῥήματα» (Β᾿ Κο 12,4), ἀνέκφραστα πράγματα. Γι᾿ αὐτό περιορίζεται στό ἐπιγραμματικό· «ἅ ὀφθαλμός οὐκ οἶδε καί οὖς οὐκ ἤκουσε καί ἐπί καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, ἅ ἡτοίμασεν ὁ Θεός τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν» (Α´ Κο 2,9). Αὐτά πού ἑτοίμασε ὁ Θεός γιά τούς ἀγαπητούς του εἶναι τόσο ἐξαίσια, πού ὄχι μόνο δέν τά γεύτηκαν οἱ ἀνθρώπινες αἰσθήσεις, ἀλλά οὔτε κι αὐτή ἡ φαντασία δέν ἔχει τή δυνατότητα νά τά συλλάβει ποτέ.
   Τό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ κρίνει καί τοποθετεῖ στόν παράδεισο τόν πιστό. Κι ἀντίστροφα, παράδεισος γιά τόν πιστό εἶναι ὁ Χριστός. Γι᾿ αὐτό ὁ ἅγιος Χρυσόστομος ἔλεγε ὅτι · ἄν πάω στόν παράδεισο καί μοῦ ποῦν ὅτι ὁ Χριστός δέν εἶναι ἐκεῖ ἀλλά στήν κόλαση, θά ζητήσω νά πάω στήν κόλαση, διότι ἡ κόλαση μέ τόν Χριστό γίνεται παράδεισος, ὅπως καί ὁ παράδεισος χωρίς τόν Χριστό γίνεται κόλαση.
   ῾Η περικοπή μᾶς διδάσκει ὅτι ἡ κόλαση θά ἔχει τά ἑξῆς στοιχεῖα:
α) Θά εἶναι αἰώνια, χωρίς τήν ἐλπίδα νά τελειώσει, χωρίς τή δυνατότητα νά ἀλλάξει. «Στήν κόλαση δέν φυτρώνει τό λουλούδι τῆς ἐλπίδας» (Δάντης).
β) Οἱ κολασμένοι θά ζοῦν ἀπομονωμένοι καί ἀπομακρυσμένοι ἀπό τόν Θεό.
   Φαντασθεῖτε τόν ἑαυτό σας κλεισμένο σ᾿ ἕνα δωμάτιο, ἤ ἔστω σ ἕνα εὐρύχωρο σαλόνι, ὅπου θά μένατε αἰώνια ὁλομόναχος, χωρίς καμία ἐπικοινωνία μέ τούς ἀγαπητούς σας. Μᾶς πιάνει φρίκη καί μόνο πού τό σκεπτόμαστε. Αὐτό εἶναι κόλαση.
γ) Θά κατοικοῦν μαζί μέ τούς δαίμονες.
δ) Θά βρεθοῦν ἀντιμέτωποι μέ τήν ἀλήθεια. Θά μάθουν ὅτι οἱ φτωχοί πού δέν περιμάζεψαν, οἱ δυστυχισμένοι τούς ὁποίους δέν βοήθησαν, δέν ἦταν ξένοι ἀλλά οἱ ἀδελφοί τους καί ἀδελφοί τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ· ἦταν αὐτός ὁ ἴδιος ὁ Χριστός. Οἱ ἐγκληματίες καί κακοῦργοι θά ἀναγνωρίσουν ὅτι σκότωσαν ὄχι ἕναν ξένο, ὄχι ἕναν ἐχθρό ἀλλά τόν ἴδιο τόν ἀδελφό τους, πού ὁ Θεός τόν εἶχε βάλει δίπλα τους γιά νά τόν ἀγαπήσουν. Οἱ ὑπερήφανοι ἀναγνωρίζουν ὅτι περιφρόνησαν καί πλήγωσαν τόν ἴδιο τόν ἑαυτό τους, οἱ ἀλαζόνες βρίσκονται ἀντιμέτωποι μέ τό κενό τους καί οἱ φθονεροί διαπιστώνουν ὅτι πλήγωσαν καί φαρμάκωσαν ὄχι κάποιον ξένο ἀλλά τόν ἑαυτό τους.
   Τό γεγονός ὅτι θά ἀντιληφθοῦν οἱ κολασμένοι τήν ἀλήθεια, ἀλλά δέν θά μποροῦν νά μετανοήσουν καί νά ἀλλάξουν τίποτε, χαρακτηρίζει ἀρκετά τήν τραγικότητα τῆς καταστάσεώς τους. Γιά νά καταλάβετε πῶς θά αἰσθανθοῦν, ἀναφέρω δύο περιστατικά·
   1. ῾Η ὑπόθεση τῆς ἀρχαίας τραγωδίας τοῦ Οἰδίποδα. ῞Οταν διπίστωσε ὅτι ἡ μητέρα τῶν παιδιῶν του ἦταν ἡ δική του μητέρα, τήν ὁποία εἶχε κάνει σύζυγο, ἀφοῦ προηγουμένως σκότωσε τόν πατέρα του, αἰσθάνθηκε ἀνυπόφορη τή ζωή του, ἔβγαλε τά μάτια του μέ τά ἴδια του τά χέρια καί περιφέρονταν «τυφλός τά τ᾿ ὦτα τόν τε νοῦν τά τ᾿ ὄμματα», τυφλός στ᾿ αὐτιά, στό νοῦ, στά μάτια.
   2. Στά χρόνια τῆς Τουρκοκρατίας ἕνας γενίτσαρος, μπῆκε σ᾿ ἕνα ἑλληνικό σπίτι κι ἀφοῦ ἅρπαξε καί κατέστρεψε ὅ,τι βρῆκε μπροστά του, ἐπιχειρεῖ νά ἀτιμάσει τήν κόρη τῆς οἰκογενείας. Γιά νά κάνει μάλιστα τή βδελυρή πράξη σκοτώνει τούς γονεῖς καί τούς ἀδελφούς της πού πρόβαλαν ἀντίσταση. ᾿Αργότερα ὅμως ἀποκαλύπτεται ὅτι αὐτή ἡ οἰκογένεια, τήν ὁποία τόσο βάναυσα καί ἀπάνθρωπα κατέστρεψε, ἦταν ἡ δική του. ῞Οταν κατάλαβε τί ἔκανε, δέν μπόρεσε ν᾿ ἀντέξει τήν ἀλήθεια· παραφρόνησε.

 
῾Η μέλλουσα Κρίση

   Τό κήρυγμα γιά τή Β´ Παρουσία τοῦ Κυρίου, τή μέλλουσα κρίση, τήν κόλαση καί τόν παράδεισο, δέν τό ἀκοῦνε καθόλου εὐχάριστα σήμερα οἱ ἄνθρωποι. Τό εἰρωνεύονται καί τό περιγελοῦν. Γιά τήν ᾿Εκκλησία μας ὅμως εἶναι μία πραγματικότητα, τήν ὁποία διακηρύττουμε καί στό σύμβολο τῆς πίστεώς μας· «Καί πάλιν ἐρχόμενον μετά δόξης κρῖναι ζῶντας καί νεκρούς». Καί ἡ πίστη αὐτή στηρίζεται στόν ἀδιάψευστο λόγο καί στή διδασκαλία τοῦ ἰδίου τοῦ Κυρίου μας, ὁ ὁποῖος πολλές φορές στήν ἐπίγεια ζωή του διαβεβαίωσε τούς μαθητές του ὅτι θά ξαναέλθει (βλ. Μθ 24· 25· Μρ 13· Λκ 17· 20· 21). Θά συνοψίσουμε τή διδασκαλία τῆς ἁγίας Γραφῆς γιά τή βεβαιότητα τῆς μελλούσης κρίσεως σέ ὁρισμένα ἁπλᾶ ἐπιχειρήματα.
   1. ῾Η ἀγαθότης τοῦ Θεοῦ: Γιά κάθε ἐπιθυμία πού ἔχουμε ἔμφυτη μέσα μας ὑπάρχει τό ἀντίκρυσμα πού τήν ἱκανοποιεῖ. Γιά τήν πείνα ὑπάρχει τό φαγητό, γιά τή δίψα τό νερό, γιά τήν κούραση ἡ ἀνάπαυση, γιά τή νύστα ὁ ὕπνος κτλ. ῾Η πιό εὐγενής ἐπιθυμία πού φωλιάζει στήν καρδιά ὅλων τῶν ἀνθρώπων εἶναι ἡ ἐπιθυμία γιά ζωή ἀτέλειωτη, αἰώνια. Εἶναι δυνατόν γιά τήν πιό καυτή καί πιό ἅγια ἐπιθυμία μας νά μήν ὑπάρχει ἀντίκρυσμα; ῎Οχι. ῾Η ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ δέν θά μποροῦσε ν᾿ ἀφήσει ἀνεκπλήρωτη αὐτή τήν ἐπιθυμία.
   2. ῾Η δικαιοσύνη τοῦ Θεοῦ: Καθημερινά βλέπουμε νά βασιλεύει στόν κόσμο ἡ ἀδικία. Οἱ ἀθῶοι καί ἀγαθοεργοί ὄχι μόνο δέν βραβεύονται ἀλλά περιφρονοῦνται, συκοφαντοῦνται, διασύρονται. ᾿Αντίθετα οἱ ἔνοχοι καί κακοποιοί ὄχι μόνο δέν τιμωροῦνται, ἀλλά συχνά προβάλλονται ὡς σπουδαῖοι, τιμοῦνται καί θαυμάζονται. ῾Η δικαιοσύνη τῶν ἀνθρώπων, οἱ νόμοι καί τά δικαστήρια τους, μοιάζουν μέ τόν ἱστό τῆς ἀράχνης. Συλλαμβάνουν καί τιμωροῦν τούς μικροαπατεῶνες καί τούς μικροπαραβάτες. Οἱ μεγάλοι κακοῦργοι μένουν ἀτιμώρητοι καί ἄπιαστοι ἀπό τό νόμο, ὅπως τά μεγάλα θηρία, ἀρκοῦδες, λιοντάρια, δέν μπορεῖ νά τά κρατήσει ὁ ἱστός τῆς ἀράχνης, ὁ ὁποῖος συλλαμβάνει μόνο μικρά ἔντομα καί ζωΰφια. ῎Αν ὁ θάνατος βάζει τέρμα στή ζωή μας, ποῦ ὑπάρχει δικαιοσύνη; ῾Ο ἅγιος Χρυσόστομος ξεκινώντας ἀπό τή θεόπνευστη βάση πού θέτει ὁ ἀπ. Παῦλος στό 1ο κεφάλαιο τῆς Α´ πρός Θεσσαλονικεῖς ᾿Επιστολῆς ἀποδεικνύει μέ μαθηματική ἀκρίβεια τήν ὕπαρξη τῆς κολάσεως. ῾Η μέθοδος πού χρησιμοποιεῖ ὁ ἅγιος πατέρας ἰσχύει στά μαθηματικά καί λέγεται «εἰς ἄτοπον ἀπαγωγή». Συγκεκριμένα λέγει· ῞Οσα βλέπουμε στή ζωή μᾶς ὁδηγοῦν σέ τρία πιθανά συμπεράσματα·
α) Δέν ὑπάρχει Θεός.
β) ῾Υπάρχει Θεός καί εἶναι ἄδικος ἤ ἀδιάφορος γιά τόν κόσμο.
γ) ῾Υπάρχει Θεός δίκαιος, πού μακροθυμεῖ καί θά κρίνει τόν καθένα κατά τά ἔργα του στή μέλλουσα κρίση.
   Τήν πρώτη καί τή δεύτερη ὑπόθεση ἀπορρίπτει ἡ ἁρμονία τοῦ σύμπαντος, ἡ ἀνυπέρβλητη ὀμορφιά τῆς δημιουργίας καί ἡ ἀέναη πρόνοια γιά τή συντήρηση καί τῶν δύο. ῎Ετσι μόνο ἡ τρίτη πρόταση ἀποδεικνύεται λογική.
   3. Οἱ προφητεῖες τῆς ἁγίας Γραφῆς: ῞Ολες οἱ προφητεῖες τῆς ἁγίας Γραφῆς ἔχουν ἐκπληρωθεῖ μέ ἀπόλυτη ἀκρίβεια. Μένει ἀνεκπλήρωτη μόνο ἡ προφητεία γιά τή Β´ Παρουσία τοῦ Κυρίου καί τή μέλλουσα κρίση. ῎Εχουμε ἑπομένως σοβαρό λόγο νά πιστεύουμε ὅτι κι αὐτή ἡ προφητεία θά ἐκπληρωθεῖ, ὅταν τό θελήσει ὁ Κύριος. Μᾶς βεβαίωσε ὅτι θά ἔρθει καί θά κρίνει τόν κόσμο. Τό πότε, δέν μᾶς τό εἶπε. Εἶναι ἑπομένως πολύ λογικό νά τόν περιμένουμε πάντα.
   4. ῾Ο ᾿Ιησοῦς Χριστός: Τό ἴδιο τό πρόσωπο τοῦ Κυρίου ἡμῶν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ πιό δυνατή βεβαιότητα, τό πιό ἀτράνταχτο ἐπιχείρημα γιά τήν ἀλήθεια τῆς Β´ Παρουσίας του καί τῆς μελλούσης κρίσεως. ῎Αν ἀμφισβητήσουμε τήν ἀλήθεια αὐτή τότε πρέπει νά δεχθοῦμε ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς Χριστός δέν εἶναι ἀληθινός καί ἀξιόπιστος· δέν εἶναι οὔτε ἀγαθός διότι ἔγινε ἡ αἰτία μέ τή διαβεβαίωσή του αὐτή νά πλανηθοῦν ἑκατομμύρια ἀνθρώπων, πού τόν πίστεψαν, ἀφιέρωσαν σ᾿ αὐτόν τή ζωή τους καί σφαγιάστηκαν γι᾿ αὐτή τήν πίστη. ᾿Αλλά μιά τέτοια σκέψη δέν μπορεῖ νά τή δεχθεῖ ἡ λογική τοῦ ἀνθρώπου, διότι ξέρουμε ὅτι ὁ ᾿Ιησοῦς Χριστός εἶναι αὐτός πού μᾶς ἀγάπησε καί πού ἦρθε γιά νά μᾶς δώσει ζωή περίσσια.
   5. ῾Η ᾿Εκκλησία: Εἶναι ἕνας ἀδιάψευστος μάρτυρας κι ἕνας ἀξιόπιστος ἐγγυητής πού μᾶς βεβαιώνει ὅτι θά ξαναέρθει ὁ Κύριος γιά νά κρίνει τόν κόσμο καί νά ἀποδώσει στόν καθένα ἀνάλογα μέ τά ἔργα του. ῾Η ᾿Εκκλησία ἀπό τήν ἡμέρα τῆς ἱδρύσεώς της μέχρι σήμερα καί στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων καταθέτει τή μαρτυρία της. Εἶναι ἕνας λαμπρός καί ἁγνός μάρτυρας πού ἐπιβεβαιώνει τή μαρτυρική κατάθεσή της μέ τό μαρτύριο τῶν παιδιῶν της. Τά ἱερά λείψανα τῶν ἁγίων της, πού αἰῶνες τώρα μοσχοβολοῦν καί ἐπιτελοῦν τόσα θαυμαστά δείχνουν ὅτι ὄχι μόνο οἱ ψυχές ζοῦν καί μετά τό θάνατο, ἀλλά καί τά νεκρά σώματα θά ἀναστηθοῦν γιά τήν τελική κρίση.
   ῎Αλλοτε ὡς νύμφη ὁλόλευκη ἡ ᾿Εκκλησία μέ τούς ἁγίους καί παρθένους της, κι ἄλλοτε ὡς βασίλισσα πορφυροντυμένη μέ τούς αἱματοβαμμένους μάρτυρές της, μαρτυρεῖ καί καταθέτει στήν ἱστορία τοῦ κόσμου, τήν ἀνάσταση τοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ καί τή Β´ Παρουσία του. ᾿Αλλά ἡ ᾿Εκκλησία δέν καταθέτει μόνο τή μαρτυρία της γιά τή Β´ Παρουσία τοῦ Κυρίου καί τή μέλλουσα κρίση. Εἶναι αὐτή πού τά ἐγγυᾶται. ᾿Αποτελεῖ ἡ ᾿Εκκλησία, θά λέγαμε, ἕναν ὅμηρο στά χέρια τοῦ κόσμου. Πῶς νά μήν ξαναέρθει στή γῆ ὁ Χριστός, ἀφοῦ ὁ κόσμος κρατᾶ ὅμηρο ὅ,τι ἐκλεκτότερο, τήν ἀγαπημένη νύμφη τοῦ Κυρίου, αὐτή τήν ὁποία ὁ Θεάνθρωπος ἐξαγόρασε μέ τό ἴδιο του τό αἷμα;
   ῾Η ᾿Εκκλησία ἐξαγγέλλει στόν κόσμο τή μέλλουσα κρίση. Στήν ᾿Ακολουθία τοῦ μεσονυκτικοῦ διακηρύττει τόν ἐρχομό τοῦ Νυμφίου της μέ τόν ὕμνο· «᾿Ιδού ὁ Νυμφίος ἔρχεται ἐν τῷ μέσῳ τῆς νυκτός καί μακάριος ὁ δοῦλος ὅν εὑρήσει γρηγοροῦντα...». Περιμένει τόν Κύριο μέ τήν ἱκεσία «Ναί, ἔρχου, Κύριε ᾿Ιησοῦ» (᾿Απ 22,20).

Στεργίου Σάκκου, Ἑρμηνεία εὐαγγελικῶν περικοπῶν (Βοήθημα γιά κυκλάρχες)