Δέν θά ἦταν ὑπερβολή, ἄν λέγαμε ὅτι ἡ ἑλληνική παιδεία περνᾶ μιά κρίση, ὅτι ἀκολουθεῖ κρίσιμη καί παράκρημνη πορεία. Αὐτό ὁμολογοῦν ὄχι μόνο οἱ ἀντικειμενικοί κριτές, ἀλλά καί οἱ ἄμεσα ἐμπλεκόμενοι στίς διαδικασίες τῆς ἀγωγῆς, γονεῖς καί ἐκπαιδευτικοί. Πολλοί μάλιστα τονίζουν μέ ἔμφαση ὅτι ἡ κατάσταση ἔχει ὑπερβεῖ τά ὅρια τῆς ἀνοχῆς τῆς κοινωνίας. Λένε ὅτι ἡ ἐκπαίδευση νοσεῖ βαριά. Φοβοῦνται μήπως ἡ παιδεία μας ἔχασε τούς βασικούς της προσανατολισμούς.
 Ἡ κρίση γίνεται μεγαλύτερη ἤ καί ἐπικίνδυνη ὅσο ἀνερχόμαστε τίς βαθμίδες τῆς ἐκπαίδευσης. Ἡ ἀνησυχία καί ἡ ἀβεβαιότητα γίνονται ὅλο καί πιό ἔντονες. Κατακτήσεις αἰώνων κλονίζονται. Δέν εἶναι μόνο ἡ ἔκδηλη ρευστότητα τῶν γενικῶν ἀρχῶν καί ἀξιῶν τῆς ἐκπαίδευσης πού ἐντυπωσιάζει. Εἶναι καί ἡ προκλητική ἄρνηση δοκιμασμένων παραδοσιακῶν μορφῶν ἀγωγῆς, ἡ ὁποία κρούει τίς πόρτες τῶν σχολείων καί τῶν σχολῶν τῆς χώρας μας.
 Ἡ παιδεία μας περνᾶ κρίση, διότι κρίση περνᾶ καί ἡ κοινωνία μας. Οἱ ἀξίες τοῦ τόπου μας δοκιμάζονται ἔντονα ἀπό δυνάμεις ὁλοκληρωτικοῦ μηδενισμοῦ. Ἐπίβουλα καί ἐχθρικά χέρια προσπαθοῦν νά μᾶς ἀπομακρύνουν ἀπό τά παραδοσιακά μας βάθρα. Καί τραβώντας τήν παράδοση ἀπό πάνω μας, τραβοῦν τίς ἴδιες τίς σάρκες μας, ὅπως τό φαρμακερό ἐκεῖνο ὑποκάμισο τό ὁποῖο «περιεβλήθη» ὁ μυθικός ἥρωας, ὁ «καταληφθείς ὑπό δυσανασχέτων ὀδυνῶν» προσπαθώντας νά τό σχίσει. Ὅμως, «μετ᾿ αὐτοῦ ἀπέσπα ἅμα τεμάχια ἐκ τοῦ πληγωθέντος σώματος».
 Ἡ κρίση πού περνᾶ ἡ ἑλληνική παιδεία φαίνεται καθαρά στόν προσανατολισμό πού τείνει νά πάρει ἤ πού ἔχει ἤδη πάρει. Φαίνεται στήν ποιότητα τῆς ἀγωγῆς καί τῆς μορφώσεως πού παρέχουν τά ἐκπαιδευτικά μας ἱδρύματα. Φαίνεται στίς θανάσιμες πληγές πού δέχονται ἀπό ἐχθρικές δυνάμεις οἱ ἀστείρευτες πηγές τῆς ἑλληνικότητάς μας, τῆς κλασικῆς καί τῆς ἑλληνορθόδοξης παράδοσής μας.
Πολλές φορές ἀγωνιοῦμε γιά τήν ἀπειλή τῆς ἐδαφικῆς μας ἀκεραιότητας, γιά τήν ἀπειλή τῶν χερσαίων, ἐναέριων καί θαλάσσιων δικαιωμάτων τῆς χώρας μας. Ὑπάρχει ὅμως καί μιά ἄλλη μεγάλη ἀπειλή. Εἶναι ἐκείνη τῆς ἐθνικῆς μας ταυτότητας, τῶν αἰώνιων ἀρετῶν τῆς φυλῆς μας, ἡ ὁποία ἔλαμψε καί ἀκτινοβόλησε στόν παγκόσμιο ὁρίζοντα.
 Στόν κορμό τῆς ὀργανωμένης παιδείας μας πέρασαν ἐπικίνδυνες γραμμές καί ἰδεολογίες, οἱ ὁποῖες προσέβαλαν βάναυσα τήν ἀστείρευτη ζωτική μας ὁρμή, τή διαύγεια τῆς πνευματικῆς μας ὁράσεως, καθώς καί τό φωτεινό καί λαμπρό πρόσωπο τοῦ ἀναπτυσσόμενου Ἕλληνα. Τήν πορεία αὐτή χάραξαν δυνάμεις πού ἀπείλησαν καί ἀπειλοῦν νά κόψουν τόν χαρισματικό λῶρο πού μᾶς συνέδεε μέ τήν ἀρχαία ἑλληνική καί τή χριστιανική γραμματεία, οἱ ὁποῖες ἔθρεψαν ἐπί αἰῶνες τήν ἑλληνικότητά μας καί κράτησαν τόν λαό μας ὄρθιο μπροστά στίς ποικίλες ἐπιβουλές πού δέχθηκε.
 Ἀλήθεια, ποιά σχέση μπορεῖ νά ἔχει ὁ σημερινός σκοπός τῆς παιδείας μας μέ τό κήρυγμα τοῦ Ἁγίου Κοσμᾶ τοῦ Αἰτωλοῦ ἤ μέ τό ἑλληνορθόδοξο ἦθος τῶν διακηρύξεων τοῦ Μακρυγιάννη; Κι ἀκόμα, γιατί νά μή συνδέουμε, μέσα ἀπό τούς σκοπούς τῆς ὀργανωμένης Ἐκπαίδευσής μας, τό σύγχρονο μέ τό αἰώνιο; Γιατί νά μήν ἐκπαιδεύουμε πολίτες σύγχρονους μέ ἔντονη τή συνείδηση τῆς ἀποστολῆς τους, ὅπως τήν ἐπιτάσσει ὁ λόγος τοῦ Θεοῦ; Γιατί νά μήν θέσουμε ὡς σκοπό τῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν μας τήν κατάκτηση τῆς ἁγιότητας; Ἄλλωστε, αὐτό εἶναι τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ὁ ἁγιασμός μας (Α΄ Θε 4,3). Μέσα στόν εὐρύ αὐτό σκοπό χωροῦν τά πάντα. Ὁ ἅγιος μπορεῖ νά εἶναι καί σπουδαῖος ἐπιστήμονας, τεχνίτης ἤ ἐργάτης. «Ἐν τῷ μείζονι τό ἔλασσον».
 Ἡ κρίση τῆς παιδείας μας δέν φαίνεται μόνο στό σκοπό καί τούς στόχους πού θέτει ἀλλά καί στήν ποιότητα τῆς ἀγωγῆς καί τῆς μορφώσεως πού προσφέρει. Θά ἀναφέρουμε ἕνα συγκεκριμένο παράδειγμα, ἐκεῖνο τῆς γλώσσας, πού ἀποτελεῖ τό κυριότερο χαρακτηριστικό τῆς ἑλληνικότητάς μας.
 Δέν θά ὑπερβάλλαμε, ἄν λέγαμε ὅτι ἡ ἑλληνικότητά μας εἶναι ἡ γλώσσα μας. Μαθαίνοντας τήν ἑλληνική γλώσσα βαθαίνουμε τήν ἑλληνικότητά μας. Κι ἀντίθετα, ὅσο πτωχότερη εἶναι ἡ γλωσσική μας κατάρτιση, τόσο μεγαλύτερος εἶναι ὁ κίνδυνος νά χάσουμε τήν ἑλληνικότητά μας. Καλλιεργώντας τή γλώσσα μας, πλησιάζουμε περισσότερο τή φωνή τῶν προγόνων μας, τίς πηγές τῶν ὑδάτων πού πότισαν τό δένδρο τοῦ γένους μας. Καί γλώσσα μας, ἄς τό ὑπογραμμίσουμε, δέν εἶναι μόνο ἡ νεοελληνική ἀλλά καί ἡ ἀρχαία καί ἡ μεσαιωνική. Εἶναι ὁ ἑλληνικός λόγος ἀπό τόν Ὅμηρο μέχρι τόν Σεφέρη καί τούς ἄλλους σύγχρονους δόκιμους ἐκφραστές του.
 Αὐτός ὁ ἑλληνικός λόγος, πού ἔγινε καί γίνεται ἀντικείμενο πολλῆς ἀγάπης ἀπό ξένους ἐπιστήμονες καί διδάσκεται ἐπίσημα σέ σχολεῖα καί σέ πανεπιστημιακές σχολές πολιτισμένων λαῶν, ἔγινε ἀντικείμενο ἐχθρικῶν ἐπιβουλῶν στόν τόπο πού τόν γέννησε.
 Δέν εἶναι μόνο ἡ περιθωριοποίηση τῆς ἀρχαίας ἑλληνικῆς γλώσσας. Εἶναι καί ἡ κακοποίηση τῆς νέας ἑλληνικῆς, ἡ ὁποία διδάσκεται χωρίς σεβασμό τοῦ συντακτικοῦ καί τῆς γραμματικῆς της, μέ ἀποτέλεσμα τήν ἐλλιπῆ κατάρτιση τῶν μαθητῶν. Τά «μαργαριτάρια» πού βλέπουμε στά γραπτά τους δοκίμια μᾶς πείθουν πώς ἔτσι ἔχουν τά πράγματα. Μικρό δεῖγμα τῆς κατάστασης αὐτῆς ἀποτελοῦν οἱ παρακάτω λέξεις, τίς ὁποῖες σταχυολογήσαμε ἀπό γραπτά δοκίμια φοιτητῶν: «Ἐπιδή, τηλεώραση, καλήτερος, χωρείς, ἐπεικίνδηνος, ηλικό, υλικία, τόρα, γωνεῖς, σκοτόνουν, σχωλεῖο, φενόμενο, πέζω, ίσος, πρώσοπο, ειλικρίνια, συζίτηση, δυστιχώς, επυτιχία».
 Ἡ ἀνεπάρκεια τῆς γλωσσικῆς μας παιδείας δέν πρέπει νά ἀποδοθεῖ μόνο στή σχολική ἐκπαίδευση. Ὑπάρχουν καί ἄλλοι παράγοντες πού ἔδρασαν καί δροῦν ἀρνητικά στό μεγάλο αὐτό ἐθνικό μας κεφάλαιο. Δέν εἶναι ὅμως μόνο τά γλωσσικά μαθήματα πού δεινοπαθοῦν. Εἶναι καί τά ἀνθρωπιστικά, καί μάλιστα τά θρησκευτικά. Κάτω ἀπό τήν πίεση καί τή σκληρή περιφρόνηση τῶν ἠθικῶν καί μεταφυσικῶν ἀξιῶν, οἱ νέοι μας θεώρησαν τήν ἠθική καί θρησκευτική ἀγωγή ὡς θέματα ξεπερασμένα. Ἰδιαίτερα περιφρονήθηκαν καί περιφρονοῦνται ἀπό πολλούς τά ὀρθόδοξα δόγματα, τά ὁποῖα εἶναι ζωή καί φῶς. Εἶναι ἡ φλόγα τῆς μυστηριώδους βάτου, πού φλέγεται χωρίς νά καίγεται.
 Κοινή εἶναι ἡ διαπίστωση ὅτι ἡ ἠθική ἀγωγή τῶν μαθητῶν ὅλων τῶν βαθμίδων εἶναι ἀνεπαρκής. Αἰώνιες ἠθικές ἀρχές κρίνονται ὀρθολογικά καί ἀπορρίπτονται. Ὁ ὀρθολογισμός ὅμως δέν μπορεῖ νά θεμελιώσει ἠθικές ἀξίες. Οἱ ἀκατάλυτες καί αἰώνιες ἠθικές ἐπιταγές δέν μπαίνουν σέ ὀρθολογικά καλούπια, ἀλλά ὑφαίνονται ἀπό κάθε ἄτομο μέ πολύ κόπο καί θυσίες πολλές.
 Χαράσσοντας τίς γραμμές αὐτές, δέν ἐπιθυμοῦμε νά καλλιεργήσουμε ἕνα πνεῦμα ἀπαισιοδοξίας. Ἀντίθετα, θέλουμε νά προβληματίσουμε καί νά συγκινήσουμε «τούς δυναμένους φέρειν ὅπλα». Κι αὐτοί εἶναι οἱ γονεῖς, οἱ ἐκπαιδευτικοί ὅλων τῶν βαθμίδων, οἱ ἐκκλησιαστικοί καί οἱ πολιτικοί παράγοντες.

  Μέχρι τώρα οἱ καλοί θεολόγοι ἦταν ἀσύνταχτοι «ἐλεύθεροι σκοπευτές» σέ σχολεῖα, σέ ἐπιτροπές, σέ γραψίματα, σέ ἀπομυθοποιήσεις, σέ ἀνανεωτικές καί μοντέρνες πρωτοβουλίες καί σέ πολλά ἄλλα, δικαιωματικά βεβαίως, νεόκοπα ἰδεολογήματα. Προσφάτως ὑπερβαίνοντες ἑαυτούς συγκροτοῦνται εἰς πέμπτην φάλαγγα «πολιτισμικῆς καί θρησκευτικῆς ἑτερογένειας», ὥστε τό «ὑποβαθμισμένο» ἤδη μάθημα τῶν θρησκευτικῶν στά σχολεῖα νά γίνει «παράγοντας ἐμβάθυνσης καί ἐμπλουτισμός τῆς ἴδιας τῆς Δημοκρατίας» (!!), μέ σεβασμό στή θρησκευτική ἑτερότητα, «ὥστε νά ἀποβληθεῖ ὁ κατηχητισμός» καί (τό μάθημα τῶν θρησκευτικῶν) «νά χαρακτηρισθεῖ πολιτιστικό, βιβλικό, ἱστορικό, θρησκειολογικό»(!!). Ὅλα αὐτά θά ἐκπληρωθοῦν «ἀπό μιά κοινή θρησκευτική ἐκπαίδευση σέ ὅλους τούς μαθητές ἀνεξάρτητα ἀπό τίς θρησκευτικές ἐπιλογές... μέ τήν κατανόηση τῶν ἄλλων θρησκειῶν καί τῶν φιλοσοφικῶν συστημάτων»(!!). Ἄραγε οἱ καλοί συνάδελφοι θεολόγοι παντός «Καιροῦ» θεωροῦν πώς στόχος καί «ὅραμα» τοῦ μαθήματος τῶν θρησκευτικῶν στόν τόπο αὐτό τῶν Ἁγίων εἶναι «νά ἐμπλουτίσει τήν Δημοκρατία» μέ “οὐδέτερους” καί ἄχρωμους μαθητές, καί ὄχι νά μιλήσει, πολιτισμένα, φυσικά καί ἀληθινά, γιά τήν Πίστη, ἡ ὁποία κρατάει τόν Κόσμο; Καί οὔτε γιά τήν ἐν ἡμῖν Ἐλπίδα; Καί οὔτε νά μορφώσει ἄνδρες τελείους, μέ ὑψηλά ἰδανικά, οἱ ὁποῖοι θά διαμορφώσουν μιά ὑγιῆ καί δυναμική προοπτική γιά τήν κοινωνία, ἀφοῦ κατά φυσική συνέπεια θά ἔχουν καταστεῖ χρηστοί καί ἔντιμοι πολίτες «διά βίου... μανθάνοντες» καί ἀσκούμενοι σέ ζωή θεάρεστη καί ἔργα φιλανθρωπίας;
   Δηλαδή, γιά νά μή σᾶς κουράζουμε ἄλλο, μέσα στό ἀλαλούμ καί τή σύγχυση “ὅλοι ἐναντίον ὅλων”, τώρα προστίθενται συντεταγμένοι θεολόγοι, πού θά... μελετοῦν καί θά εἰσηγηθοῦν μεταξύ ὅλων τῶν ἄλλων, πού ἐπιλεκτικά διαβάσατε παραπάνω ἀπ᾽ τήν «Διακήρυξη Ἀρχῶν», «νά διαλεχθοῦμε μέ τούς εὐρωπαίους συναδέλφους μας τίς θρησκειοπαιδαγωγικές ἐξελίξεις τους»(!!). Ποιές «θρησκειοπαιδαγωγικές ἐξελίξεις τους»; Τίς θεολογικές χωρίς Θεό, τίς ὁμοφυλοφιλικές, τίς παιδεραστικές, τίς ἰσλαμικές, τίς σατανιστικές, τίς μορμονικές, τίς πεντηκοστιανές, τίς σιωνιστικές, τίς ἰλουμινάτιες, τίς ναΐτικες, τίς παπαδίνες, τίς, τίς... Μέ ὅλες αὐτές θά διαλεχθοῦν ἄραγε οἱ καλοί συνάδελφοι, ἀλλά πότε θά βρεθεῖ ΚΑΙΡΟΣ νά διαλεχθοῦν μέ τόν Χριστό, μέ τήν Ἐκκλησία, μέ τούς Ἁγίους Πατέρες, μέ τήν Ὀρθοδοξία, μέ τήν ἁγιοπνευματική ἄσκηση; Στό καταστατικό μανιφέστο τους πουθενά δέν φαίνεται προγραμματισμένος ἕνας τέτοιος διάλογος!
   Μπράβο τους! Ἄς συνεχίσουν τό... ἔργο τους, καί μέσα ἀπό τήν ἵδρυση τοῦ «Πανελληνίου Θεολογικοῦ Συνδέσμου «ΚΑΙΡΟΣ», θά βροῦν προθύμους συνεργάτες τούς κ. Γιαννάκου, Ρεπούση, Στυλιανίδη, Βερέμη, Διαμαντοπούλου, Δραγώνα, Θεοφιλοπούλου, Δρούτσα, μαζί καί τό Παρατηρητήριο τοῦ Σόρος, τίς Ἐξαρτημένες Ἀρχές... καί πᾶσαν ἐπισκοπήν μή ὀρθόδοξον παντός... ΚΑΙΡΟΥ, γιά νά ὑποβαθμισθεῖ (μέχρι νά καταργηθεῖ) τό μάθημα τῶν θρησκευτικῶν ἐκ τοῦ ἀσφαλοῦς.

Ἀπό τή θεματολογία τῆς διαθεματικότητας

  ῾Η τριβή καί ἡ ἐνασχόληση μέ τά νεά σχολικά βιβλία, τά ὁποῖα χαρακτηρίζονται ἀπό «τή διαθεματικότητα, τή διεπιστημονικότητα, τήν ὁλιστική προσέγγιση τῆς γνώσης», δημιουργεῖ ἔμπονη ἀνησυχία καί εὔλογα ἐρωτηματικά. Σταχυολογοῦμε, λοιπόν, μερικά σημεῖα ἀπό τά φιλολογικά (π)μαθήματα τοῦ Γυμνασίου·
  Τώρα πιά ὁ θεονήστικος Παπαδιαμάντης μιλάει... γιά τή διατροφή (Ν.Γ., Α´, σελ. 70, κείμ. 7)! Καί ὁ ἄγευστος ἀπό ᾿Ορθοδοξία καινοφανής Καλιότσος εἶναι ὁ νέος «τελετάρχης» γιά τό Πάσχα (Κ.Ν.Λ., Α´, σελ. 61). Γιά τή Μεγάλη Παρασκευή χρησιμοποιεῖται ὁ Καζαντζάκης· «Μιά φορά τόν ἔλεγαν ῎Αδωνη, τώρα Χριστό... καί θυμήθηκα τίς ἄλλες ἱέρειες, τίς Μέλισσες, στό ναό τῆς ᾿Εφέσιας ῎Αρτεμης· θυμήθηκα τό ναό τοῦ ᾿Απόλλωνα στούς Δελφούς» (Ν.Γ., τετρ. ἐργ., Α´, σελ. 75, κείμ. 3). Στά Κ.Ν.Λ., Β´ (σ. 113) ὁ ἴδιος συγγραφέας ξεκινᾶ Κυριακή πρωί τό ταξίδι του γιά τήν Κνωσό· «Τήν ὥρα πού χτυποῦσαν οἱ καμπάνες κι οἱ χριστιανοί πήγαιναν στόν ῾Αι-Μηνᾶ νά λειτουργηθοῦν, κίνησα γιά ἄλλο ἐγώ προσκύνημα». ῾Ο μεγάλος σταθμός τῆς ῾Ιστορίας, ἡ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ, ἀποδίδεται μόνον ἐθιμικά μέ τό διήγημα «Κάποια Χριστούγεννα» τοῦ Ξενόπουλου (Κ.Ν.Λ., Β´, σ. 64), ἀφοῦ ὁ ἑορτασμός ἑστιάζεται στή χριστουγεννιάτικη κουλούρα· ἐνῶ τό γνωστό «Παραμονή Χριστουγέννων» τοῦ Ντίκενς (Κ.Ν.Λ., Α´, σ. 61) ἀποτελεῖ ἀντιπροσωπευτικό δεῖγμα τῆς παγκοσμιοποιημένης διάστασης τῆς ἑορτῆς.
  Πόσο οἱ συγγραφεῖς ἐμφοροῦνται ἀπό ἀνθρωπιστικά αἰσθήματα φαίνεται ἀπό τό «Στρίγκλα καί καλλονή», τῆς Λ. Ζωγράφου (Κ.Ν.Λ., Α´, σ. 239). ῾Η συγγραφέας πιστεύει ὅτι ὅσοι φροντίζουν τά πεινασμένα παιδιά περισσότερο ἀπό τά σκυλιά εἶναι «ὑποκριτές», «φαῦλοι», «κούφιοι», «ἐπιδειξιομανεῖς»· «οἱ ἄνθρωποι δέν μποροῦν νά ἀγαποῦν χωρίς ἀναγνώριση. ῾Η ἐλεημοσύνη εἶναι ἐκδήλωση ἐγωισμοῦ. Σοῦ τήν ἀναγνωρίζουν οἱ ἄλλοι καί σέ ἐπαινοῦν γιά ὅσα προσφέρεις». Νά ζήσει, λοιπόν, ὁ «ζωοκεντρισμός» τῶν νέων βιβλίων μας!
  ῞Ο,τι πιό μίζερο καί μονόπλευρο στοιβάζεται στίς σελίδες τους. Στά Κ.Ν.Λ., Γ´ (σ. 72-73) «῾Ο ἐπιστάτης τῶν ἐθνικῶν οἰκοδομῶν ἐπί ᾿Ι. Καποδίστρια», τοῦ ᾿Αλέξανδρου Σούτσου, κηλιδώνει τή μορφή τοῦ πρώτου καί ἀνεπανάληπτου κυβερνήτη. ᾿Από τά ᾿Απομνημονεύματα τοῦ Μακρυγιάννη ἐπιλέχτηκε ἕνα ἀπόσπασμα, ὅπου ἀπομυθοποιοῦνται ὁ Κολοκοτρώνης καί ἄλλοι ἥρωες (Κ.Ν.Λ., Γ´, σ. 46-48). ῾Ο ᾿Εθνικός ῞Υμνος δέν ὑπάρχει, δέν διδάσκεται πιά. ῾Η προετοιμασία τῆς ἑορτῆς τῆς 25ης Μαρτίου ἀπαξιώνεται (Ν.Γ., Α´, σ. 82· Ν.Γ., Β´, τετρ. ἐργ. 35-36). Τό «῎Οχι» τοῦ 1940 ματαίως ἀναζητεῖται.
  Σίγουρα πάντως τά παιδιά θά τραφοῦν μέ πλούσιο ἐρωτικό ὑλικό σέ κάθε μορφή· ποίηση, πεζογραφία, συνοδευτικά εἰκαστικά. ῞Ενας ξέχειλος αἰσθησιασμός διαπερνᾶ καί διαποτίζει εὐκαίρως ἀκαίρως τά πάντα. Μάλιστα προβλέπονται καί ἐργασίες τοῦ τύπου· «Περιγράψτε μέ δικά σας λόγια τή συναισθηματική ἔνταση τῶν ἐρωτευμένων. ῎Εχετε νιώσει ποτέ ἀνάλογα συναισθήματα;» (Κ.Ν.Λ., Β´, σ. 190). ῾Ο νέος ὕμνος τῶν νεοκυκλοφορηθέντων καί ἁδρά ἀμειφθέντων «ὁλιστικῶν» βιβλίων μπορεῖ νά εἶναι τῆς Πολυδούρη τό «Γιατί μ’ ἀγάπησες;» (Κ.Ν.Λ., Γ´, σ. 150). Στίχοι του «κοσμοῦν» καί τή Νεοελληνική Γλώσσα, Β´ (σελ. 53).
  Τό παράδοξο εἶναι πῶς ἐξατμίζεται καί ἐξαφανίζεται ὅλο αὐτό τό φλογερό παραλήρημα, ἀφοῦ στή συνέχεια οἱ πρωταγωνιστές εἶναι ἀνίκανοι νά ἐρωτευτοῦν καί νά στήσουν μία σωστή οἰκογένεια. ῞Ολοι χωρίζουν καί κανένα σπιτικό δέν στεριώνει· δέν προβλέπεται πιά ἡ βιωσιμότητα τῆς παραδοσιακῆς οἰκογένειας!
  Στά παιδιά προσφέρονται καταπληκτικές συνταγές ἐξαπάτησης τῶν μαμάδων (Ν.Γ., Β´, σ. 28, κείμ. 1). Διδάσκονται μάλιστα νά μισοῦν τή μητέρα τους («᾿Από τό ῾Ημερολόγιο τῆς ῎Αννας Φράνκ», Κ.Ν.Λ., Β´, 48· βλ. Ν.Γ., Β´, σελ. 30, κείμ. 3), ἀλλά καί νά ἐκφράζουν γραπτά τά παράπονά τους (σ. 51). ῞Οσο γιά τή γιαγιά, τό πιό γλυκό παραμύθι της τό ἀπευθύνει ὅταν βρίσκεται στό νεκροκρέβατό της (Κ.Ν.Λ., Α´, σ. 41, «Τό στερνό παραμύθι»). Τόσο (ἀν)επιθυμητή εἶναι.
  Τά μέντιουμ, χαρτορίχτρες, μάγισσες, ξόρκια ἀναβαθμίζονται, ἀφοῦ οἱ μαθητές καλοῦνται νά βροῦν τρόπους μέ τούς ὁποίους σήμερα οἱ ἄνθρωποι προσπαθοῦν νά μαντεύουν τό μέλλον (῾Ιστορία Α´, σ. 56, ἐρ. 3· πρβλ. Ν.Γ., Γ´, σ. 136· 143,γ· ῾Ιστορία Β´, σ. 100, ἐρ. 1). Τά ἀποτρεπτικά πρός τά ναρκωτικά κείμενα μέ τήν ἔλλειψη σοβαρότητας καί τήν προχειρότητα πού τά διακρίνει μᾶλλον ἀποναρκώνουν λειτουργώντας ὡς ὀπιοῦχα (Ν.Γ., Β´, 118, 122). ῞Οσο γιά διασκέδαση συχνά «πᾶμε σινεμά», σέ κάθε τάξη, γιά νά δοῦμε «Χάρι Πότερ», «῎Αρχοντα τῶν Δακτυλιδιῶν» κ.ἄ. Τό ψυχαγωγικό πρόγραμμα περιλαμβάνει ἀκόμη συμμετοχή σέ πάρτυ, μπάρ μέ αἰσθησιακές πάντα προεκτάσεις· «Τίς τελευταῖες ἡμέρες τῆς παραμονῆς μου, ἐμφανίστηκε στό μπάρ ἕνα ξεχωριστό κορίτσι, πού πραγματικά μέ τράβηξε στό δρόμο του» (Ν.Γ., Α´, σ. 120, κείμ. 7· βλ. τήν ἄσκηση πού προηγεῖται). Πρός ἐμπέδωση αὐτῶν διδάσκεται καί ὁ ἑταιρισμός. (᾿Αρχαία ῾Ελλάδα, ῾Ο τόπος καί οἱ ἄνθρωποι, ἀπόσπ. 6. Οἱ ῾Εταῖρες, σ. 40-42).
  Στή Γραμματική οἱ ἀσκήσεις στίς ἀντωνυμίες παραπέμπουν στά τηλεοπτικά προγράμματα· «Κάπου σέ ξέρω», «Κοίτα τί ζητάει», «Ποιός θέλει νά γίνει ἑκατομμυριοῦχος;» (Ν.Γ., τετρ. ἐργ. Β´, 53,5). ᾿Από τήν ἄποψη τοῦ γλωσσικοῦ ἐπιπέδου βρισκόμαστε στό ναδίρ· τά παιδιά μαθαίνουν τόν «μπάτσο» (Ν.Γ. Γ´, σ. 31), τόν «ταρλά», τό «κορωνίζανε», τή «χιανετιά», τίς «τάκλες», τό «σιτζίμι», τό «γιαρμά», τό «τσέρκι» (Κ.Ν.Λ., Α´, σ. 32-33· βλ. ἐκφράσεις πού ἐρυθριῶ νά μεταφέρω στά Κ.Ν.Λ., Γ´, σ. 165-166· Κ.Ν.Λ., Β´, σ. 102 κ.ἀ.). ᾿Ακόμη καί τό λεξιλόγιο τοῦ λαθρομετανάστη στεγάζεται στή Ν.Γ., Γ´, τετρ. ἐργ. (σ.29)· ἀντί νά καταστήσουμε τούς ξένους κοινωνούς τῆς ἑλληνικῆς παιδείας, ἀφελληνιζόμαστε ἀκόμη καί γλωσσικά. Οἱ κλασικοί Νεοέλληνες λογοτέχνες παραμένουν ἄγνωστοι. ᾿Εάν κάποτε παρατεθεῖ ἔργο τους, θά ἀνήκει στά μή ἀντιπροσωπευτικά τους. Βρίθουν τά ἐγχειρίδιά μας ἀπό ἀνιαρά, καταθλιπτικά καί ἄνευ ἀξίας κείμενα, ἔτσι καθώς διασώθηκαν ἀπό τήν ἐφήμερη ἔκθεση τοῦ περιπτεριακοῦ ἰκριώματος στά ἐν λόγῳ βιβλία. ᾿Οφείλουμε πάντως νά γνωρίζουμε ὅτι· «῞Ολα τά διαθέσιμα κείμενα εἶναι ἐμποτισμένα ἀπό ἰδεολογία» (Βιβλίο ᾿Εκπαιδευτικοῦ, Ν.Γ., Γ´, σ. 13). Καί τί εἴδους ἰδεολογία!
  Στήν ῾Ιστορία Νεοελληνικῆς Λογοτεχνίας (σελ. 40) διαβάζουμε· «Εὐγένιος Βούλγαρις (1568-1669)», ἐνῶ τό σωστό εἶναι 1716-1806. Πληροφοροῦνται ἐπίσης οἱ μαθητές ὅτι ἦταν μόνον «βιβλιοθηκάριος τῆς Αἰκατερίνης Β´», «προοδευτικός καί θαυμαστής τοῦ Βολταίρου»! ᾿Αποσιωπᾶται τό γεγονός ὅτι ἦταν κληρικός, ἐπίσκοπος Σλαβινίου καί Χερσῶνος καί ὅτι ὑπῆρξε πάντοτε ἐπικριτικός πρός τόν Βολταῖρο. ᾿Επίσης «στούς ἀρχαϊστές, δηλαδή ἐκείνους πού χρησιμοποιοῦν τήν ἀρχαΐζουσα, ἀνήκει καί ὁ ᾿Αθανάσιος Πάριος»! ᾿Αλλά ὁ ᾿Αθανάσιος Πάριος ἔγραφε σέ θαυμάσια δημοτική.
  Στήν ῾Ιστορία Β´ μέσα σέ 139 σελίδες συμπυκνώθηκαν 1.500 χρόνια! ῾Ο ἄθλος εἶναι ὅτι τά παιδιά καταφέρνουν νά μάθουν γιά τό θύμα -῾Υπατία, «τά μέτρα κατά τῆς ἀρχαίας θρησκείας», τίς κακώσεις τοῦ Νικηφόρου τοῦ Α´, τόν «ἱπποτικό ἔρωτα» (σ.101), τόν πίνακα τοῦ Τιτσιάνο «᾿Αφροδίτη τοῦ Οὐρμπίνο» (σ. 115). Ποῦ νά μείνει χῶρος γιά τήν ἅλωση τῆς Πόλης ἀπό τούς Σταυροφόρους, τήν ἅλωση ἀπό τούς Τούρκους, τήν Τουρκοκρατία; Γιά τήν πρώτη ἀρκοῦν ὡς ἐπιτύμβια ἐπιγραφή τρεῖς λέξεις, γιά τή δεύτερη δύο παράγραφοι, γιά τόν «῾Ελληνισμό ὑπό βενετική καί ὀθωμανική κυριαρχία» -ἱστορία 500 ἐτῶν περίπου- ἕξι χωλαίνουσες καί νοσοῦσες σελίδες μέ ἀποκλίσεις φιλοδυτικές, φιλοτουρκικές καί προπαντός ἀντιηρωικές. ᾿Εξορίστηκε ἡ ῾Ιστορία ἀπό τό βιβλίο τῆς ῾Ιστορίας! Αἰώνια ἱστορικά ὁρόσημα καταρρίφθηκαν. Μέχρι τώρα πιστεύαμε ὅτι ἡ ῾Ιστορία -δικαιώνοντας καί τό ὄνομά της- καταγράφει ἀλήθειες (ἀ+λήθη). Μέ ὀδύνη διαπιστώνουμε ὅτι τό ἐγχειρίδιό μας χαλκεύει μόνο λήθη, πού ὡς ἔθνος καί λαό ἀπειλεῖ νά μᾶς ἀπολιθώσει.
  Πονεμένη μας καί προδομένη Ρωμιοσύνη! Μήπως «Πάρθεν ἡ Ρωμανία», γιά ἄλλη μιά φορά στίς μέρες μας; ῞Ως πότε θά ἀλληθωρίζουμε καί θά συνάπτουμε ἐπιζήμιες καί ἀνίερες συμμαχίες! Τά καινά σχολικά πονήματα μᾶς πονοῦν· ἀποδεικνύονται ὄχι μόνον κενά περιεχομένου, ἀλλά -πλήν ἐλαχίστων ἐξαιρέσεων- καί ἐπικίνδυνα. ῎Αν οἱ σχεδιαστές τους ἐκπόνησαν τέτοια διδακτικά πατρόν, γιά νά ἀποστασιοποιήσουν τή νέα γενεά ἀπό τήν ἑλληνορθόδοξη παράδοση, ἡ ἴδια ἡ ῾Ιστορία θά ἀναλάβει τήν ἐκδίκηση. «Φωτιά καί τσεκούρι στούς προσκυνημένους», ἀντηχεῖ στούς αἰῶνες ἡ φωνή τοῦ Κολοκοτρώνη.

  Εὐδοξία Αὐγουστίνου
  Φιλόλογος - Θεολόγος

«Σπουδή» στά νέα σχολικά βιβλία

  Οἱ τελευταῖες ἐξελίξεις στό χῶρο τῆς Παιδείας ἀποδεικνύουν ὅτι οἱ ἰθύνοντες ὑλοποιοῦν πρότυπα ξένα πρός τήν παράδοσή μας, τά ὁποῖα ὁλοταχῶς ὁδηγοῦν στήν ἀποχριστιανοποίηση καί τόν ἀφελληνισμό της. Κατά τή διάρκεια τῶν διακοπῶν (27 ᾿Ιουλίου 2006) εἰδικός γραμματέας τοῦ ῾Υπουργείου ᾿Εθνικῆς Παιδείας μέ ἐγκύκλιό του κατήργησε τήν ἐξομολόγηση στά σχολεῖα, γιά νά μή διαταράσσεται ἡ εὔρυθμη κατά τά ἄλλα λειτουργία τους. Διευθέτησε ἔτσι καί τήν τελευταία ἀταξία τῆς Παιδείας μας, ὥστε ἀπρόσκοπτα νά ξεκινήσει ἡ σχολική χρονιά!
  Μέ τήν ἔναρξη τοῦ σχολικοῦ ἔτους διανεμήθηκαν τά νέα σχολικά βιβλία, γιά νά συντελεσθεῖ μία ἀκόμη μεταρρύθμιση στούς ὤμους τῆς ἀπορρυθμισμένης Παιδείας μας. Μέ πόνο ψυχῆς διαπιστώνουμε ὅτι στά νέα ἐγχειρίδια -στά περισσότερα τουλάχιστον τοῦ Γυμνασίου- τά ἐθνικά καί θρησκευτικά θέματα παραγκωνίσθηκαν· ἄν κάποτε ἀναφέρονται, ἡ προσέγγιση εἶναι ἐξωτερική, περιφερειακή καί ἀποστασιοποιημένη ἀπό τά γεγονότα. Δέν ὑπάρχει πιά ἐθνική περηφάνεια καί θρησκευτική συγκίνηση· δέν προβλέπεται ἀπό τό ἀναλυτικό πρόγραμμα καί οὔτε καλλιεργεῖται στό σχολεῖο. ῾Οτιδήποτε παρέμεινε εἶναι ἄοσμο, ἄχρωμο, ἀνούσιο. Τά μικρά μεγεθύνονται· τά μεγάλα σμικρύνονται, ἀποσιωπῶνται ἤ καί ἐμπαίζονται. Στό βωμό τῆς πολυπολιτισμικότητας θυσιάζεται τό «πολυτίμητο τζιβαϊρικό» τῆς ἑλληνορθόδοξης ἰδιοπροσωπίας μας. Γιά τοῦ λόγου τό ἀσφαλές παραπέμπω ἐνδεικτικά ὅσους ἐνδιαφέρονται στά παρακάτω βιβλία·
  Στά ᾿Αρχαῖα ῾Ελληνικά ἀπό Μετάφραση τῆς Β' Τάξης, στό βιβλίο «Αρχαία Ελλάδα - Ο τόπος και οι άνθρωποι», ἀπόσπασμα ἀναφέρεται στίς ἑταῖρες. ῾Η πρώτη ἐρώτηση - ἄσκηση τοῦ βιβλίου ζητεῖ ἀπό τούς μαθητές· «Με βάση τις βελτιωτικές επεμβάσεις που αναφέρονται στο κείμενο να γράψετε τις προδιαγραφές για την εμφάνιση και τη συμπεριφορά της ιδεώδους εταίρας» (σελ. 42).
  Στά Κείμενα Νεοελληνικῆς Λογοτεχνίας τῆς Α' Γυμνασίου ποιά μηνύματα καί ποιά ἐφόδια θά ἀντλήσουν οἱ μαθητές μας ἀπό τό ποίημα «Δέησις» τοῦ Κ. Καβάφη (σελ. 56), τό «Παράπονο σκύλου» τοῦ Κ. ᾿Αθανασούλη (σελ. 207) ἤ τό βλάσφημο διήγημα «Η γάτα του παπά» τοῦ Γ. Ξενόπουλου (σελ. 222), τό αἰσχρό «Το θέλγητρο της Ανδαλουσίας» τοῦ Κ. Ουράνη (σελ. 114); Κανένα κείμενο δέν μιλάει γιά Μακεδονία οὔτε γιά Κύπρο. ῞Ενα ξενόφερτο («Παραμονή Χριστουγέννων») θυμίζει Χριστούγεννα καί ἕνας ἀμνός πού δέν σουβλίστηκε («Πασχαλινή ιστορία») ἀποτελεῖ μαρτυρία ὅτι τό Πάσχα εἶναι γιορτή ἀγάπης!
  Στή Νεοελληνική Γλῶσσα τῆς Α' Γυμνασίου, ἄς ἀνατρέξουν οἱ ἐνδιαφερόμενοι στίς σελίδες· 21· 114, κείμενο 4, «Χάρι Πότερ» για όλες τις ηλικίες· 120, κείμ. 7· 121· 143. ᾿Επίσης στό ἀντίστοιχο «Τετράδιο εργασιών» στίς σελ. 16, κείμ. 6· 17, κείμ. 9· 49, κείμ. 3· 75-76, κείμ. 3.
  Στή Νεοελληνική Γλῶσσα τῆς Β' Γυμνασίου σελ. 123, κείμ 7, «Μοναξιά μου όλα...»· 28, κείμ. 1 «Περίεργα πλάσματα οι μαμάδες»· στό «Τετράδιο εργασιών» σελ. 27, κείμ. 2 «Ήταν ερωτευμένοι».
  ῾Η ἴδια ὀπτική ἀπαντᾶται στά ἐγχειρίδια τῶν Θρησκευτικῶν καί τῆς ῾Ιστορίας. Τά καινούργια μας βιβλία σημειώνουν ρεκόρ ἱστορικῆς ἀφασίας (ἀ+φημί) καί ἀμνησίας. Εὔστοχα ἐπισημαίνει ὁ Μίλαν Κούντερα· «Γιά νά ἐξαφανίσει κανείς ἕνα ἔθνος, τοῦ ἀφαιρεῖ πρῶτα τή μνήμη. Καταστρέφει τά βιβλία του, τοῦ μεταφυτεύει ἄλλη παιδεία καί ἐπινοεῖ ἄλλη ἱστορία. Κατόπιν τό ἔθνος ἀρχίζει σιγά - σιγά νά ξεχνάει ποιό εἶναι καί ποιό ἦταν. ῾Ο κόσμος τριγύρω του θά τό ξεχάσει πολύ γρήγορα».
  Γιά τό νεοκυκλοφορηθέν βιβλίο τῶν Γερμανικῶν στά Γυμνάσια ἔφθασαν ἀσθμαίνοντας 12 σελίδες παροράματα· οἱ μικροί καί ἀδαεῖς περί τά Γερμανικά μαθητές πρέπει νά διορθώσουν τό ἕνα δέκατο περίπου τοῦ βιβλίου τους. ῞Οταν οἱ σοφοί -καί ἁδρά ἀμειβόμενοι- συγγράψαντες δέν πρόλαβαν νά διορθώσουν τά λάθη, ἀναλογίζονται σέ ποιά πάθη περιπλέκουν τά ταλαίπωρα παιδιά; Γιατί τέτοια σπουδή, ἀνευθυνότητα καί προχειρότητα;
Σέ ὅλα τά μαθήματα κατά τρόπο ἀντιπαιδαγωγικό τά παιδιά παραπέμπονται στό διαδίκτυο· θεωρεῖται δεδομένη ἡ πρόσβαση σ’ αὐτό ἀπό ὅλους ἀνεξαιρέτως τούς μαθητές, καθώς καί ἡ χρήση κινητοῦ τηλεφώνου. Οἱ διαφημίσεις, ἰδιαίτερα κινηματογραφικῶν ταινιῶν καί τηλεοπτικῶν σειρῶν, κατέχουν πρωτεύουσα θέση, συμβάλλοντας μέ τόν τρόπο τους στή μύηση τῶν μαθητῶν στόν καταναλωτισμό. ᾿Ενυλώνεται ἔτσι ἡ περίφημη διαθεματικότητα, διεπιστημονικότητα καί ὁλιστικότητα.
  Ποιούς στόχους ὑπηρετεῖ πιά ἡ Παιδεία μας; Τί προσπαθοῦν νά ἐγκαθιδρύσουν οἱ ἀλιβάνιστοι προοδευτικοί ἐκσυγχρονιστές πού κατέχουν ἐπιτελικές θέσεις στό Παιδαγωγικό ᾿Ινστιτοῦτο; ῾Ομολογῶ τήν ἔκπληξή μου πῶς τόσο ἀντιπαιδαγωγικό καί ἐπιλήψιμο περιεχόμενο, πού προκαλεῖ ἤδη τούς μαθητές μας, διέλαθε τήν προσοχή τοῦ σεβαστοῦ ΥΠΕΠΘ. Μετροῦσαν περισσότερο τά πακέτα τῆς Εὐρωπαϊκῆς ῞Ενωσης ἀπό τήν καθαρότητα, τήν ἁγνότητα, τήν ἁρμονική καί ἰσορροπημένη ἀνατροφή τῶν παιδιῶν μας; ᾿Εν ὀνόματι τῆς πολυπολιτισμικότητας αἰώνιες ἀξίες -ἐρείσματα γιά τήν παραπαίουσα νεολαία μας- ἐκβάλλονται ἀπό τά νέα βιβλία. Τελικῶς ἡ πολυπολιτισμικότητα ταυτίζεται μέ τήν καρατόμηση τῆς ἑλληνορθόδοξης παράδοσης, τήν ἀποϊεροποίηση ἱερῶν ἐννοιῶν, τόν ἐκχυδαϊσμό καί τήν κατεδάφιση αἰωνίων ὅρων καί ὁρίων;
  Εἶναι γνωστή ἡ στάση καί ἡ ἀντίδρασή μας ἀπέναντι στά μεταλλαγμένα προϊόντα τῆς ἀγορᾶς. Μέ πόση εὐαισθησία καί συναίσθηση τοῦ ἱεροῦ μας χρέους ἐπιβάλλεται νά ἀντιμετωπίσουμε τά δηλητηριώδη ὑποπροϊόντα πού ἔχουν κατακλύσει τή σχολική τάξη! «῾Ο τόπος οὗτος ἅγιός ἐστι». Οἱ καιροί οὐ μενετοί. ῾Η εὐθύνη μετακυλίεται σ’ ἐμᾶς, δασκάλους, γονεῖς καί -γιατί ὄχι;- μαθητές. Τό ΥΠΕΠΘ ἐξάλλου ἐκλιπαρεῖ γιά ὑπόδειξη λαθῶν καί ὑποβολή παρατηρήσεων, γιά νά βελτιώσει καί νά διορθώσει τά ἔμπονα πονήματά του. ῎Ας μή χάσουμε, λοιπόν, τήν εὐκαιρία, γιά νά μποροῦμε αὔριο νά βλέπουμε κατάματα τά παιδιά μας, πρίν ὁ τόπος αὐτός μεταβληθεῖ σέ πρώην ῾Ελλάδα.

  Εὐδοξία Αὐγουστίνου
  Φιλόλογος - Θεολόγος

Εἶναι δεδομένο ὅτι γιά ὅλους τούς λαούς, πού θέλουν νά διατηρήσουν τήν ἱστορική τους συνέχεια καί μνήμη, ἡ γλώσσα ἀποτελεῖ στοιχεῖο τῆς ἐθνικῆς ταυτότητάς τους. ῾Ωστόσο, ἡ ἑλληνική γλώσσα μέ τήν ἀδιάκοπη δημιουργική πορεία της ἀλλά καί τήν ἐκφραστική της ἀρτιότητα ἀνήκει στήν κατηγορία τῶν ἐντελῶς προνομιούχων γλωσσῶν τῆς οἰκουμένης, γιά νά μήν ποῦμε ὅτι ἴσως εἶναι καί μοναδική. Τήν ἀλήθεια αὐτή τήν ἀποδίδει μέ τή δική του ποιητική συλλογιστική ὁ ᾿Οδυσσέας ᾿Ελύτης·

    «Εἶμαι ἄλλης γλώσσας, δυστυχῶς,
    καί ῾Ηλίου
    τοῦ Κρυπτοῦ, ὥστε
    οἱ ὄχι ἐνήμεροι τῶν οὐρανίων
    νά μ᾿ ἀγνοοῦν.
    Δυσδιάκριτος
    καθώς ἄγγελος ἐπί τάφου σαλπίζω...
    ... Αὐτά στή γλώσσα τή δική μου
    καί ἄλλοι ἄλλα σ᾿ ἄλλες».
               («Ρῆμα τό Σκοτεινόν»)

    ῾Υπογραμμίζω τό στίχο «οἱ ὄχι ἐνήμεροι τῶν οὐρανίων», πού ἀναφέρεται στούς ξένους, στούς ἄλλους, πού λένε ἄλλα σ᾿ ἄλλες γλῶσσες. ῾Ο νομπελίστας ποιητής μας στούς λίγους αὐτούς στίχους δένει ἁρμονικά τή γλώσσα καί τήν πίστη, τά δυό ὑπαρκτικά γνωρίσματα τῆς ταυτότητάς μας.
    Στό σημεῖο αὐτό εἶναι χρήσιμη, νομίζω, μιά σύντομη ἀναδρομή στήν ἱστορική παρουσία τῆς γλώσσας μας. Μέ τόν λεγόμενο β' ἀποικισμό, δηλ. ἀπό τά μέσα τοῦ 8ου ὥς τόν 6ο αἰώνα π.Χ., ἡ ἑλληνική γλώσσα ἁπλώθηκε σ᾿ ὅλη τή λεκάνη τῆς Μεσογείου καί βορειότερα στίς ἀκτές τῆς Μαύρης Θάλασσας. Μασσαλία, νότια ᾿Ιταλία, Σικελία, βόρεια ᾿Αφρική, Μικρά ᾿Ασία, Πόντος, ἀνατολικά παράλια τῆς Κολχίδας, στάθηκαν κοιτίδες προαιώνιες ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ. Σημαντικό ὅμως εἶναι καί τό γεγονός ὅτι ἀργότερα καί κατά διάφορους καιρούς καί περιστάσεις ἡ γλώσσα αὐτή χρησίμευσε ὡς ὄργανο γιά τό ἐμπόριο καί τή διοίκηση καί σέ γεωγραφικούς χώρους, ὅπου δέν μιλήθηκε ἀπό τά πλατιά στρώματα τῶν γηγενῶν πληθυσμῶν. Στά ἑλληνιστικά χρόνια π.χ., μέ τήν ἐκπολιτιστική ἐκστρατεία τοῦ Μ. ᾿Αλεξάνδρου, ἔπαιξε τό ρόλο τοῦτο σέ μιά τεράστια ἔκταση, πού ἀνατολικά ἔφτασε ὥς τόν ᾿Ινδό ποταμό. Πρόκειται γιά τή μεγάλη ἐκείνη πνευματική κατάκτηση πού ἐξυμνεῖ ὁ Καβάφης·

    «Καί τήν κοινήν ἑλληνική λαλιά
    ὥς μέσα στή Βακτριανή τήν πήγαμεν,
    ὥς τούς ᾿Ινδούς».

    Στά ἴδια ἐκεῖνα χρόνια, καθώς καί στή ρωμαϊκή περίοδο, ἡ ἑλληνική γλώσσα εἶχε εἰσδύσει στή Συρία, στήν ᾿Ιορδανία, στήν Αἴγυπτο, στήν Παλαιστίνη. ῞Οσο γιά τή βυζαντινή περίοδο μέσῳ τῆς ᾿Εκκλησίας ἔθρεψε πολιτιστικά σχεδόν ὅλες τίς σλαβόφωνες περιοχές τῆς βόρειας Βαλκανικῆς κι ἀκόμη παραπέρα.
     Στούς σημερινούς δίσεκτους καιρούς ἔχουμε δύο ὄψεις· ᾿Ασφαλῶς, ἡ ἑλληνική κοινότητα -ἑπομένως καί ἡ ἑλληνική γλώσσα- στήν Κωνσταντινούπολη, στήν ῎Ιμβρο καί στήν Τένεδο, στήν ᾿Αλεξάνδρεια καί στό Κάιρο, στήν ᾿Οδησσό καί ἐν μέρει στή Ρουμανία συρρικνώθηκε φοβερά, ἄν καί ἡ ἱστορία μακροχρόνια ἔχει πολλά γυρίσματα. ῾Ωστόσο, ὑπάρχει ἀκμαῖος ἑλληνισμός πού διατηρεῖ τή γλώσσα του στίς ῾Ηνωμένες Πολιτεῖες, στόν Καναδά, στήν Αὐστραλία, στή Μ. Βρετανία, μέ τήν κυπριακή προπαντός κοινότητα, στήν πρώην Σοβιετική ῞Ενωση μέ τούς ῾Ελληνοποντίους, στήν ᾿Αλβανία καί μέ τούς Βορειοηπειρῶτες ἀλλά καί μέ τούς Βλάχους καί τούς ᾿Αλβανούς πού μαθαίνουν ἤδη ἑλληνικά, στά Σκόπια μέ τήν πνιγμένη φωνή. Θά συμπληρώσω ὅτι σ᾿ ὅλα τά λιμάνια τοῦ πλανήτη μας, ἐκτός ἀπό τίς ἀναρίθμητες μικρές κοινότητες, ἀκούγεται ἡ ἑλληνική λαλιά μέ τά πλοῖα τῆς ἐμπορικῆς ναυτιλίας μας πού προσορμίζονται παντοῦ, συνεχῶς. Αἰσιόδοξα, βέβαια, σημάδια πού δείχνουν τήν ἀντοχή τῆς γλώσσας μας, ἀλλά ὁπωσδήποτε δέν συγκρίνονται μέ τό ἔνδοξο παρελθόν. ῎Αρα χρειάζεται ἀκλόνητη ἐμμονή καί προπαντός πολλή καί συστηματική δουλειά.

Ἰ. Ἀ. Νικκολαΐδης

  ῾Ο ὅρος ταυτότητα τούς τελευταίους καιρούς λέγεται καί γράφεται συχνά. Συνήθως συνοδεύεται καί ἀπό ἕνα ἐπιθετικό προσδιορισμό· ἐθνική ταυτότητα. Εἶναι μιά ἔννοια κυριολεκτικά ὑπαρκτική, γι᾿ αὐτό καί φορτισμένη μέ ἔντονο συναισθηματισμό. ῎Ας ἐγκύψουμε στή λέξη σύμφωνα καί μέ τήν ἀρχαία σοφία, ἡ ὁποία καθόρισε ὅτι «᾿Αρχή παιδεύσεως ἡ τῶν ὀνομάτων ἐπίσκεψις». (Ρήση τοῦ κυνικοῦ φιλοσόφου ᾿Αντισθένη πού τήν διασώζει ὁ ᾿Επίκτητος).
    Ταυτότης λοιπόν σημαίνει, κατά τά πιό ἔγκυρα λεξικά, «τό εἶναί τι ταὐτόν», δηλ. κάτι νά εἶναι ἀκριβῶς τό ἴδιο μέ κάτι ἄλλο, ἤ ἐμβαθύνοντας περισσότερο, νά εἶναι τό ἴδιο μέ τόν ἑαυτό του. ῾Η σημασία αὐτή ἀποτελεῖ μιά πρώτη λεξικογραφική προσέγγιση.
    Περνώντας τώρα στήν περιοχή τῆς ψυχολογίας καί τῆς κοινωνιολογίας παρατηροῦμε τά ἑξῆς· Ταυτότης ἐδῶ σημαίνει «τό σύνολον τῶν χαρακτηριστικῶν, τά ὁποῖα διακρίνουν ἕν ἄτομον ἀπό ἄλλο, τό νά εἶναι αὐτός ὅστις λέγει ὅτι εἶναι». ῎Αν ἀντικαταστήσουμε τόν ὅρο ἄτομο μέ τόν ὅρο ἔθνος, θά βροῦμε τί εἶναι ἐθνική ταυτότητα. Δηλαδή ἐθνική ταυτότητα εἶναι τό σύνολο τῶν χαρακτηριστικῶν πού ξεχωρίζουν ἕνα ἔθνος ἀπό ἕνα ἄλλο ἐξασφαλίζοντας τήν ἱστορική του συνέχεια μέ τρόπο αὐθεντικό.
    ῞Υστερα ἀπό τά εἰσαγωγικά αὐτά, ἄς δοῦμε τά χαρακτηριστικά τῆς ἐθνικῆς ταυτότητας τῶν ῾Ελλήνων. Γιά νά τά προσδιορίσουμε δέν θά καταφύγουμε βέβαια στή λογική τοῦ DΝΑ, τῶν χρωματοσωμάτων καί τῶν γονιδίων, κατά τήν χονδροειδῆ τακτική τοῦ Φαλμεράιερ, πού ἀναζητοῦσε γνησιότητα φυλῆς καί αἵματος. ῾Ωστόσο κάποια δεδομένα τῆς σύγχρονης βιολογίας μποροῦν ἴσως νά μᾶς βοηθήσουν ἔμμεσα. «Τά γονίδια» γράφει ὁ ὁμότιμος καθηγητής τοῦ Γεωπονικοῦ Πανεπιστημίου ᾿Αθηνῶν Χ. Γιαμβριᾶς, «εἶναι τό πιό σπουδαῖο βιολογικό μόριο, διότι περιέχουν τίς γενετικές πληροφορίες τοῦ κάθε ζωικοῦ ἤ φυτικοῦ ὀργανισμοῦ... ᾿Επειδή κάθε κύτταρο ἔχει τά χρωματοσώματα ἀνά ζεύγη, κάθε ὀργανισμός ἔχει δύο γονίδια γιά κάθε κληρονομική ἰδιότητα». («᾿Ακτίνες» τεῦχος 598, σελ. 35).
     Μεταφέροντας αὐτή τή θεμελιώδη βιολογική ἀρχή στόν πνευματικό καί πολιτιστικό χῶρο, θά ἐπισημάνω ὅτι κατ᾿ ἀναλογία δύο εἶναι τά κύρια χαρακτηριστικά «γονίδια» -τά στοιχεῖα- τῆς ἐθνικῆς ταυτότητας τῶν ῾Ελλήνων, πού ἐγγυῶνται σταθερή τήν ὕπαρξή τους μέσα στό μεταβαλλόμενο ἱστορικό γίγνεσθαι· ῾Η ὀρθοδοξία καί ἡ γλώσσα.
    Στή μελέτη ὅμως αὐτή θά γίνει λόγος μόνο γιά τό ἕνα σκέλος τοῦ ζεύγους, γιά τή γλώσσα, πού ἐμπίπτει στόν κύκλο τῶν ἐπιστημονικῶν καί λογοτεχνικῶν ἐνδιαφερόντων τοῦ γράφοντος καί ἀποτελεῖ τόν μόνιμο καημό του, μιά ἀκοίμητη, θά ἔλεγα, ἀγωνία.
    «Μήγαρις ἔχω ἄλλο στό νοῦ μου πάρεξ ἐλευθερία καί γλώσσα;», εἶχε γράψει ὁ ἐθνικός μας ποιητής, ὁ Διονύσιος Σολωμός, θέλοντας νά διδάξει ὅτι ἡ ἐθνική ἐλευθερία συνάπτεται μέ τήν ἑλληνική γλώσσα. ῞Υστερα ἀπό 150 χρόνια ἕνας ἄλλος διακεκριμένος ποιητής μας, ὁ ᾿Οδυσσέας ᾿Ελύτης, ἐπανέλαβε μέ τόν δικό του τρόπο τήν ἴδια θέση ὑπογραμμίζοντας ὅτι ἡ ἱστορική συνέχεια τοῦ ῎Εθνους καί ἡ γλώσσα του συμπορεύονται· «Μονάχη ἔγνοια ἡ γλώσσα μου στίς ἀμμουδιές τοῦ ῾Ομήρου». Συνεπῶς δυό κορυφαῖοι δημιουργοί ἔδωσαν τό στίγμα τους γιά τήν ἀναγνώριση τῆς πνευματικῆς ἐθνικῆς τους ταυτότητας.
    ῾Η ἑλληνική γλώσσα πράγματι ἀποτελεῖ τό ἕνα ἀπό τά δύο θεμελιώδη στοιχεῖα τῆς ἐθνικῆς μας ταυτότητας. Μία περιουσία κυριολεκτικά ἀναπαλλοτρίωτη. Παρά τίς ἐθνικές περιπέτειες καί τίς ἀναπόφευκτες ξένες ἐπιδράσεις κράτησε ἀναλλοίωτα μές στούς αἰῶνες τά βασικά χαρακτηριστικά της· πλούσια, πλαστική, μουσική, ἀκριβόλογη. ῾Ο λεξιλογικός της θησαυρός εἶναι ἕνα ὀρυχεῖο ἀνεξάντλητο. Λίγο νά ξύσει κανένας τήν παγκόσμια ὁρολογία τῆς ἐπιστήμης, τῆς φιλοσοφίας, τῆς τέχνης, τῆς τεχνικῆς, θ᾿ ἀνακαλύψει κάτω ἀπό τήν ἐπιφάνεια ἕνα ἀπίθανα μεγάλο ἀριθμό ἑλληνικῶν λέξεων. Χώρια τά ἀθάνατα ἀριστουργήματα πού ἔχουν γραφεῖ σ᾿ αὐτήν κατά τίς διάφορες περιόδους τῆς μακραίωνης ἐθνικῆς ζωῆς καί ἐκφράζουν μέ πληρότητα τήν ψυχή τοῦ λαοῦ μας. ῾Ελληνική γλώσσα λοιπόν καί γραμματεία. ᾿Απ᾿ αὐτά ἐμπνέεται ὁ Νικηφόρος Βρεττάκος ὅταν γράφει· «Οὐχ ἑάλω ἡ ρίζα, οὐχ ἑάλω τό φῶς». Μέ τίς λέξεις ρίζα καί φῶς ὑπονοεῖ ὁ ποιητής τή διαχρονική ἑλληνική παράδοση καί παιδεία. Τά μεγάλα ὅμως αὐτά πνευματικά μεγέθη εἶναι συνυφασμένα μέ τή γλώσσα, πού ὅσο καλλιεργεῖται καί διατηρεῖται κατά τό δυνατόν ἀδιάφθορη, τόσο καί ἡ ἐθνική ταυτότητα παραμένει ἀνόθευτη.

Ἰ. Ἀ. Νικολαΐδης

῎Ερευνα τοῦ Πανεπιστημίου Δυτικῆς Μακεδονίας (κατά τή σχολική χρονιά 2008-09) σέ μαθητές δευτεροβάθμιας ἐκπαίδευσης τῆς Κοζάνης (Γυμνάσιο, Λύκειο, ΕΠΑΛ) καί καθηγητές φιλολόγους, καταδεικνύει ὅτι ἡ διαδεδομένη χρήση τῶν greeklish (= ἀνάμειξη ἑλληνικῶν καί ἀγγλικῶν λέξεων) ξεκινᾶ ἀπό τό Δημοτικό καί ὁδηγεῖ στήν αὔξηση τῶν ὀρθογραφικῶν λαθῶν στά γραπτά τοῦ σχολείου. Οἱ μαθητές παραλείπουν τόν τονισμό, τά σημεῖα στίξης, χρησιμοποιοῦν ἀγγλικά σημεῖα στίξης, συνδυάζουν ἑλληνικά καί λατινικά γράμματα στήν ἴδια λέξη, κάνουν ὀρθογραφικά λάθη (π.χ. ο ἀντί γιά ω), φωνητικά λάθη (κυρίως στούς φθόγγους π.χ. κσ ἀντί γιά ξ), καθώς, ἐπίσης, σύντμηση λέξεων (π.χ. tespa ἀντί τέλος πάντων, tpt ἀντί γιά τίποτα, dld ἀντί γιά δηλαδή κ.ἄ.).

Οἱ φιλόλογοι δήλωσαν ὅτι συνάντησαν λέξεις γραμμένες σέ greeklish στά γραπτά τοῦ σχολείου σέ ποσοστό 64,3%. Παρατήρησαν ἀκόμη καί μή ἀναμενόμενα λάθη, ὅπως ἀλλαγή χρόνου ἤ προσώπου στά ρήματα, ἀλλαγή πτώσης στά οὐσιαστικά, ἀντικατάσταση λέξης μέ ἄλλη, μέ ἐντελῶς διαφορετική σημασία.

Σύμφωνα μέ τήν ἔρευνα οἱ μαθητές πού παραδέχτηκαν ὅτι τά χρησιμοποιοῦν ἀγγίζουν στό Γυμνάσιο τό 67,8%, στό ΕΠΑΛ τό 70,2% καί στό ΓΕΛ 88,5%. ᾿Απ᾿ αὐτούς περισσότεροι ἀπό τό 63% τά χρησιμοποιοῦν καθημερινά ἤ πολλές φορές τή μέρα.

Οἱ μαθητές δήλωσαν ἀκόμη πώς πέρα ἀπό τά ἠλεκτρονικά μέσα ἐπικοινωνίας (sms, e-mail, chatforum, smartphone, pda) χρησιμοποιοῦν τά greeklish καί σέ χειρόγραφα (προσωπικές σημειώσεις, σχολικές ἐργασίες, σημειώματα κ.ἄ.) λόγῳ συνήθειας, ἐξοικονόμησης χρόνου -τό θεωροῦν χρήσιμο ἤ βολικό ἐργαλεῖο γιά νά ἀποφεύγονται ὀρθογραφικά λάθη- ἀλλά καί λόγῳ μόδας.

᾿Επίσης, τό 58,5% τῶν μαθητῶν θεωρεῖ ὅτι ἡ χρήση τους ἀπειλεῖ τήν ἑλληνική γλώσσα, ἐνῶ τήν ἴδια ἄποψη ἔχει μόνο τό 64,3% τῶν φιλολόγων· τό 53,6% ἔχει παρατηρήσει αὔξηση τῶν ὀρθογραφικῶν λαθῶν σέ μαθητές πού παλαιότερα παρουσίαζαν καλύτερες ἐπιδόσεις στό γραπτό λόγο (βλ. ἐφημ. «Τό Βῆμα» 7/9/09).

Εἶναι γεγονός ὅτι ἡ γλώσσα μας ὅλο καί φτωχαίνει, ὅλο καί περισσότερο συρρικνώνεται τό λεξιλόγιό της. ᾿Επιβεβαιώνεται ἔτσι ὅ,τι μέ πόνο ψυχῆς ὁ κράτιστος φιλόλογος Σαράντος Καργάκος παρατηρεῖ· «Τό ῾Ελληνόπουλο, μολονότι εἶναι κληρονόμος τοῦ μεγαλύτερου γλωσσικοῦ θησαυροῦ, χρησιμοποιεῖ κάπου λιγότερο ἀπό 1.000 λέξεις, ὅσες δηλαδή κι ὁ κτηνοτρόφος γιά νά συνεννοηθεῖ μέ τό κοπάδι του». Καί παρακάτω· «Οἱ νέοι μας, ὅπως ἀκρωτηριάζουν τίς προτομές τῶν ἡρώων, ὅπως βεβηλώνουν ἱερούς χώρους καί μνημεῖα, ἔτσι ἀκρωτηριάζουν καί βεβηλώνουν καί τή γλώσσα μας».

Βεβαίως ἡ γλώσσα μας, ἡ ὁποία ἄντεξε σέ τόσες «βάρβαρες ἐπιδρομές», κινδυνεύει ἀπό τήν πρόσφατη εἰρηνική εἰσβολή τοῦ «ἐξ ῾Εσπερίας» πολιτισμοῦ. ῾Ο κίνδυνος εἶναι μεγαλύτερος ὄχι μόνον διότι καμία ἀντίσταση δέν προβάλλεται, ἀλλά διότι ἀνοίγουν συνεχῶς κερκόπορτες ἀπό τούς ᾿Εφιάλτες τῆς ξενολατρίας, τῆς ἥσσονος προσπαθείας καί τοῦ δεβαριεστισμοῦ. ῞Οπως ἀποδεικνύει ἡ ἔρευνα γιά τή χρήση τῶν greeklish, ἡ ἄκρι(α)τη ἐκβαρβάρωση τῆς γλώσσας μας καταντᾶ πραγματικά ὀλέθρια.

Τί νά φταίει ἄραγε; Μήπως «πήραμε τή ζωή μας λάθος» ὡς πρός τόν τρόπο τῆς μετάδοσης καί τῆς διδασκαλίας της;

Καταρχάς δέν συνειδητοποιήσαμε ὅτι ἡ γλώσσα δέν εἶναι ἕνα ἁπλό ἐργαλεῖο ἐπικοινωνίας, ὅπως ἁπλουστευτικά θέλουν νά τήν ἐμφανίζουν· εἶναι παράλληλα φορέας πολιτισμοῦ. Σήμερα, παρά τό μικρό γεωγραφικό διαμέτρημα τῆς χώρας μας, ἡ ἑλληνική γλώσσα κατακτᾶ ἀνά τόν κόσμο συνεχῶς πανεπιστημιακές ἕδρες· ἔτσι ἐξηγοῦμε τό λόγο τοῦ Ψυχάρη «μικρός ὁ τόπος καί γέμισε τή γῆς». ῞Ολο καί πιό πολύ ἀναγνωρίζεται τό κύρος της καί ἡ ἐπίδρασή της. «Βλέπουμε μέ τά μάτια τῶν ῾Ελλήνων καί μιλοῦμε μέ τίς ἐκφράσεις τους», ὁμολογεῖ ὁ ἐλβετός ἱστορικός τοῦ πολιτισμοῦ Jacob Burckhardt. Καί ὁ ἰσπανός ἐγκρατής κλασικός φιλόλογος Adrados ὑποστηρίζει πώς οἱ εὐρωπαϊκές γλῶσσες εἶναι «κρυπτοελληνικές».

᾿Ασφαλῶς τή γλώσσα μᾶς τήν «ἔδωσαν ἑλληνική»· χρέος μας καί καθῆκον μας νά τήν καλλιεργήσουμε καί νά τήν πλουτίσουμε καί ὄχι νά τήν καταντήσουμε ἕνα μετανεωτερικό ράκος, ἄτονη καί ἀπνευμάτιστη, καταργώντας τά στολίδια τοῦ πολυτονικοῦ. Πῶς ὅμως ἐμεῖς τή γλώσσα πού μᾶς ἐμπιστεύθηκαν «τή δίνουμε» στά παιδιά μας καί πῶς ἐκεῖνα τήν προσλαμβάνουν;

Στίς μέρες μας ὑποτιμήθηκε πολύ ἡ διαχρονία της καί ὑπερτονίσθηκε ἡ συγχρονία της. Στερήσαμε ἔτσι ἀπό τά παιδιά μας τή δυνατότητα νά ἀντιληφθοῦν -ἀφοῦ καί οἱ καθ᾿ ὕλην ἁρμόδιοι δέν τό ἀποδέχονται- ὅτι τό γοητευτικότατο ταξίδι στήν ἱστορία τῆς γλώσσας μας μπορεῖ νά μᾶς κάνει πλουσιότερους πνευματικά καί δυνατότερους ψυχικά. ᾿Επιπλέον ἡ ἀναγνώριση τῆς διαχρονικότητάς της καί τῆς ἄρρηκτης σχέσης τῆς ᾿Αρχαίας ῾Ελληνικῆς μέ τή Νεοελληνική ἐγγυᾶται τό ἀδιαμφισβήτητο μέλλον της. ῞Ενα ἀκόμη ὀλίσθημα στή διδασκαλία της ἀποτελεῖ τό προβάδισμα τοῦ προφορικοῦ ἔναντι τοῦ γραπτοῦ λόγου. ᾿Επιβλήθηκε ἔτσι μιά μορφή δικτατορίας τῆς παροντικότητας, ἐνῶ παράλληλα παρατηρήθηκε δυσκολία στήν παραγωγή δόκιμου γραπτοῦ λόγου.

Δάσκαλοι καί γονεῖς, ὡς γλωσσικά πρότυπα γιά τά παιδιά μας, εἴμαστε ὑπεύθυνοι σέ μικρό ἤ μεγάλο βαθμό γιά τό νοηματικό βιασμό τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας. Καιρός νά «ἀνακρούσουμε πρύμνα», νά πάψουν τά ἄλλοθι τῆς πνευματικῆς μας νωθρότητας. ᾿Αρκετά μᾶς ταλάνισε ἡ λεξιπενία· ἄς περάσουμε στήν «λεξιπαιδεία». ῾Υπάρχει ἐπείγουσα ἀνάγκη γιά σωστή γλωσσική ἀγωγή καί μέ σωστά ἀπό ἄποψη γλώσσας σχολικά ἐγχειρίδια. ῎Αν ἀδιαφορήσουμε, αὔριο εἶναι βέβαιο ὅτι ἀπό τά greeklish θά βρεθοῦμε στά «οὔτε γρῦ ἑλληνικά».

Προσπαθώντας νά μᾶς συνεφέρει ἀπό τό ἀνεξέλεγκτο σύνδρομο τῆς νεοελληνικῆς μας ἀφασίας, ὁ νομπελίστας ποιητής μας Γεώργιος Σεφέρης ἔκρουε -δυστυχῶς εἰς ὦτα μή ἀκουόντων- τόν κώδωνα τοῦ κινδύνου γιά τόν γλωσσικό μας κατήφορο, λέγοντας· «῾Ο Θεός μᾶς χάρισε μία γλώσσα ζωντανή, εὔρωστη, πεισματάρα καί χαριτωμένη, πού ἀντέχει ἀκόμη, μολονότι ἔχουμε ἐξαπολύσει ὅλα τά θεριά γιά νά τή φᾶνε· ἔφαγαν ὅσο μπόρεσαν, ἀλλά ἀπομένει ἡ μαγιά. ῎Ετσι θά ᾿λεγα, παραφράζοντας τόν Μακρυγιάννη. Δέν ξέρω πόσο θά βαστάξει ἀκόμη αὐτό. ᾿Εκεῖνο πού ξέρω εἶναι ὅτι ἡ μαγιά λιγοστεύει καί δέ μένει πιά καιρός γιά νά μένουμε ἀμέριμνοι. Δέν εἶναι καινούργια τά σημεῖα πού δείχνουν πώς ἄν συνεχίσουμε τόν ἴδιο δρόμο, ἄν ἀφεθοῦμε μοιρολατρικά στή δύναμη τῶν πραγμάτων, θά βρεθοῦμε στό τέλος μπροστά σέ μιά γλώσσα ἐξευτελισμένη, πολύσπερμη καί ἀσπόνδυλη».