Στόν τόπο μας ἡ ἱστορία τῆς κατοχῆς ἔχει συνδεθεῖ μέ ἀξιόλογες ἐκκλησιαστικές προσωπικότητες. Μία ἀπ᾿ αὐτές, πού κατατάχθηκε ἤδη στή χορεία τῶν ἐθνομαρτύρων, εἶναι ὁ βαθιά πιστός ἀλλά καί ἑλληνόψυχος ἀρχιμανδρίτης ἀπό τόν Κρόκο Κοζάνης, Ἰωακείμ Λιούλιας. Τόν θυμηθήκαμε πάλι, καθώς ξεφυλλίζαμε τό βιβλίο τοῦ Διονυσίου Χαραλάμπους «Μάρτυρες».
  Ὁ Διονύσιος Χαραλάμπους, ὀρθόδοξος κληρικός, συμφοιτητής τοῦ π. Ἰωακείμ, πέρασε τρία ὁλόκληρα χρόνια σέ στρατόπεδα συγκεντρώσεως τῶν Γερμανῶν. Οἱ δύο συμμαθητές συναντήθηκαν στό στρατόπεδο Παύλου Μελᾶ Θεσσαλονίκης. Ἀξίζει ἐδῶ νά μεταφέρουμε κάποιες ἀπό τίς σελίδες τοῦ προσωπικοῦ ἡμερολογίου τοῦ π. Διονυσίου:
  «6 Μαΐου 1943. Μεσημέρι. Κάποιος φωνάζει ἀπό τό παράθυρο: "Δέν βγαίνεις, πάτερ; Ἔφεραν κι ἄλλους παπάδες". Βγαίνω γρήγορα. Μέ πλησιάζουν. Νιώθω μιά ξαφνική συγκίνηση. Ὁ ἕνας συμμαθητής μου, ὁ πατήρ Ἰωακείμ. Χρόνια εἴχαμε ν᾿ ἀνταμώσουμε καί νά τώρα, πῶς ἦρθαν τά πράγματα, νά συναντηθοῦμε ἐδῶ μέσα!
  Μέ τραβᾶ μέ τρόπο παράμερα.
  - Δουλεύω καλά, μοῦ λέει, γιά τή λευτεριά τῆς σκλαβωμένης πατρίδας. Θά σοῦ πῶ ὕστερα λεπτομέρειες. Δέν ξέρω ὅμως πῶς μᾶς πρόδωσαν καί χθές τά μεσάνυχτα ἦρθαν οἱ Γερμανοί καί μέ σήκωσαν μέ τίς κλωτσιές ἀπό τό κρεβάτι. Οὔτε τά ροῦχα μου δέν ἐπέτρεψαν νά φορέσω. Τά ᾿φερε ὕστερα ἡ μάνα μου στό κρατητήριο. Καί σήμερα μέ τόν παπά τόν ἄλλο καί τούς ὑπόλοιπους, πού εἶναι οἱ περισσότεροι ὑπάλληλοι καί ἔμποροι τῆς Κοζάνης, μᾶς κουβάλησαν ἐδῶ.
  Τόν κατατοπίζω κι ἐγώ καί τοῦ συνιστῶ προσοχή στήν ἀνάκριση».
  Τό πῶς δούλευε γιά τή σκλαβωμένη πατρίδα τό γνωρίζουμε ἀπό τίς μαρτυρίες πολλῶν Κοζανιτῶν. Τό Πάσχα τοῦ ᾿43 ἐκφωνεῖ στήν κεντρική πλατεία τῆς Κοζάνης ἱστορικό καί μνημειώδη λόγο γιά τήν «αἰωνία Ἑλλάδα» καί τελειώνει μέ τούτη τή φράση: «Χριστός Ἀνέστη! Θ᾿ ἀναστηθοῦμε, ἀδελφοί μου». Λίγες μέρες ἀργότερα, στίς 2 Μαΐου, γιορτή τοῦ ἁγίου Ἀθανασίου, ὁμιλεῖ σέ πλῆθος κόσμου, πού ἐκκλησιάστηκε στό ἐξωκλήσι τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου μέ θέμα: «Ἄνοιξη, Ἀνάσταση, Ἐλευθερία». Τίμημα τῆς παρρησίας του εἶναι ἡ αἰφνιδιαστική σύλληψή του στίς 5 Μαΐου 1943 καί ἡ μεταφορά του στό στρατόπεδο Παύλου Μελᾶ. Τά ὑπόλοιπα ἄς τά παρακολουθήσουμε ἀπό τό ἡμερολόγιο τοῦ συγκρατούμενου π. Διονυσίου:
  «3 Ἰουνίου. Ἕνα αὐτοκίνητο τῆς Γκεστάπο, μαῦρο σάν τίς μαῦρες ψυχές τῶν ἀφεντικῶν του, ἦλθε καί μᾶς πῆρε τόν Ἰωακείμ. Ποῦ τόν πάει; Οἱ ἄνθρωποι τοῦ γραφείου, πού ξέρουν, λένε πώς τόν πηγαίνουν στό 501. Ἐκεῖ πού δοκιμάζει κανείς σ᾿ ὅλη της τήν ἔκταση τή σκληρότητα καί τήν κτηνωδία τῶν χωρίς Χριστόν ἀνθρώπων τοῦ Χίτλερ.
  Ὁ Θεός, ὁ μόνος πού μπορεῖ νά βοηθήσει σέ τέτοιες περιστάσεις τόν ἄνθρωπο, ἄς τόν βοηθήσει».
  Δύο μέρες ἀργότερα, συναισθανόμενος πώς ἔρχεται τό τέλος, γράφει στόν μητροπολίτη Κοζάνης τό παρακάτω γράμμα, στό ὁποῖο δείχνει τό ἀδούλωτο φρόνημα, πού τοῦ ἐνέπνευσε ἡ πίστη στόν Θεό καί ἡ προσήλωση στίς παραδόσεις τῆς φυλῆς.
 «5 Ἰουνίου 1943
 Πρός τόν Μητροπολίτην
 Κοζάνης Ἰωακείμ
 Σεβασμιώτατε,
  Φαίνεται ὅτι ἤγγικεν ἡ ὥρα ἀποδημίας μου εἰς Κύριον. Οἱ βάρβαροι εἰσβολεῖς θά μᾶς ὁδηγήσουν σήμερα ἤ αὔριο στόν τόπο τῆς ἐκτελέσεως. Αἰσθάνομαι ὑπερήφανος, Ἀρχιεπίσκοπέ μου, πού πεθαίνω γιά τήν ἀπελευθέρωση τοῦ λαοῦ, ὅπως μᾶς δίδαξε ὁ Χριστός, καί πού ἀντιπροσωπεύω μέσα στή θυσία τοῦ Ἔθνους τόν ἑλληνικό κλῆρο μέ τήν ἔνδοξη παράδοση, πού μᾶς ἄφησε ὁ Παπαφλέσσας, ὁ Σαμουήλ, ὁ Ἠσαΐας ἀπ᾿ τά Σάλωνα καί σεῖς ὁ ἴδιος συνεχίζετε ἀκόμη καί σήμερα τόν ἀγώνα γιά τήν ἐλευθερία τοῦ Ἔθνους.
 Σᾶς φιλῶ τό χέρι ὁ ἐν Χριστῷ καί ἀγῶνι ἀδελφός Ἰωακείμ».
 Ὕστερα ἀπό ἕνα σχεδόν μῆνα, στίς 2 Ἰουλίου, ὁδηγεῖται στό ἐκτελεστικό ἀπόσπασμα. Ἀλλ᾿ ἄς ἀφήσουμε καί πάλι τόν π. Διονύσιο Χαραλάμπους νά μᾶς μεταφέρει στό στρατόπεδο Παύλου Μελᾶ:
 «2 Ιουλίου. Μιά κλούβα περνᾶ μέ βία τή μεγάλη πορτάρα καί τραβᾶ κατά πάνω μας. Ξεχωρίζουμε μέσα "πεταλάδες"... Τά μάθαμε... Πῆραν τριανταδυό ἀπό δῶ καί δεκαοκτώ ἀπό τίς ἄλλες φυλακές...
 4 Ιουλίου. Θετικές πιά καί ἐξακριβωμένες πληροφορίες βεβαιοῦν τήν ἐκτέλεση τοῦ πατρός Ἰωακείμ. Ἕνας, μάλιστα, πού παρακολουθοῦσε ἀπ᾿ τόν κῆπο του ἐκεῖ κοντά τό δράμα, λέει πώς ἄνοιξε τήν τελευταία στιγμή τά στήθια του καί φώναξε δυνατά:
 - Χτυπᾶτε! Εἶμαι Ἕλληνας παπάς. Πεθαίνω γιά τόν Χριστό καί γιά τήν Πατρίδα. Ὁ ἴδιος λέει ἐπίσης πώς μετά τήν ἐκτέλεση οἱ στρατιῶτες τοῦ ἐκτελεστικοῦ ἀποσπάσματος παίζαν φούτμπώλ μέ τό καλυμμαύχι του.
 Τόν κλαίω καί τόν μακαρίζω συγχρόνως. Ἡ Ἐκκλησία μας ἔχασε ἕναν καλό στρατιώτη καί τό Ἔθνος ἕναν πατριώτη μέ ἀλύγιστο ἐθνικό φρόνημα.
 Μοῦ ᾿λεγε προχθές, πού γινόταν λόγος γι᾿ αὐτόν, κάποιος πού τούς πῆγαν μαζί στό 501:
 "Ὅταν φθάσαμε ἐκεῖ, μᾶς πῆραν στήν ἀνάκριση χωριστά. Μετά δυόμισυ ὧρες περίπου μᾶς κατέβασαν. Ἀντίκρυσα τότε ἕναν πατέρα Ἰωακείμ ὁλότελα παραμορφωμένο ἀπ᾿ τό ξύλο. Χωρίς ράσο κι ἀντερί. Τά κρατοῦσε τσαλακωμένα στ᾿ ἀριστερό του χέρι. Μᾶς τράβηξαν καί μᾶς πέταξαν, ἐμένα στό 9 κι ἐκεῖνον στό 6. Το παραθυράκι τοῦ κελλιοῦ μου ἔβλεπε στήν αὐλή. Ἔτσι, κάθε πρωί παρακολουθοῦσα ὅλους ὅσους βγάζαν γιά ἔργα. Ἦταν ἀρκετοί. Ἐκεῖνος πού περισσότερο τραβοῦσε τήν προσοχή μου ἦταν ὁ πατήρ Ἰωακείμ. Περπατοῦσε καμαρωτός, πάντα μέ ψηλά τό κεφάλι. Στήν ὄψη του ἦταν ἁπλωμένη ἡ χριστιανική ἠρεμία καί γαλήνη. Κι ὅλο σιγόψαλλε ὄμορφα καί κατανυκτικά".
 Κάποιος ἄλλος πάλι, πού κι αὐτός ἔμενε μαζί του, μοῦ εἶπε σήμερα:
 "Ἄ, ὁ πατήρ Ἰωακείμ ἦταν κληρικός ἀπ᾿ τούς σπάνιους. Ὅλες τίς μέρες, πού ἔμενε ἐκεῖ, ἔψαλλε καί προσευχόταν μέ εὐλάβεια. Εἶχε βαθειά πίστη κι αὐτό τόν ἔκανε νά μή χάσει τό θάρρος του ὥς τήν τελευταία στιγμή. Ὅλοι μας τόν θαυμάζαμε. Ὅταν μιά μέρα ὁ γερμανός φρουρός πειράζοντάς τον τοῦ εἶπε κάτι περιφρονητικό γιά τόν κλῆρο, αὐτός μ᾿ ἕνα ἀξιοθαύμαστο θάρρος ἀπάντησε:
 - Εἶμαι Ἕλληνας κληρικός"».
  Πόση εὐγνωμοσύνη ὀφείλουμε στό τιμημένο ράσο! Μόνον ἐχθροί τοῦ Γένους μποροῦν νά τό περιφρονοῦν.

Ἀπ. Παπαδημητρίου
   

  «... Θά ἤθελα νά ἤμουν Ἑλληνίδα, νά εἶχα γεννηθεῖ ὀρθόδοξη, νά μεταλάμβανα τή θεία Κοινωνία καί νά φιλοῦσα τίς ἅγιες Εἰκόνες ἀπό τά βρεφικά μου χρόνια μέχρι τόν θάνατό μου. Κλαίω γιά μένα καί τούς συμπατριῶτες μου, πού τά χέρια μας ἀγγίζουν εἴδωλα, εἰδωλόθυτα καί ἀγκαλιάζουν τό τίποτα.

  …Ἔψαχνα τήν ἀλήθεια, χρησιμοποιώντας περισσότερες ἀπό 30 διαφορετικές ἐκδόσεις τῆς ἁγίας Γραφῆς, οἱ ὁποῖες δυστυχῶς, ὅλες τους εἶναι γεμάτες λάθη (μεταφρασμένες ἀπό ἑτεροδόξους).

  Θά ἤθελα νά ἤμουν Ἑλληνίδα, ὥστε νά μπορῶ νά διαβάζω τήν Καινή Διαθήκη στό πρωτότυπο…

  …Ἕλληνες, νομίζετε ὅτι εἶστε φτωχοί μέ τήν κρίση πού διέρχεστε, ἀλλά δέν ξέρετε πόσο πλούσιοι εἶστε.

  Ἡ Ταϊβάν εἶναι χώρα μέ μεγάλη ἀνάπτυξη, ἀλλά βρίσκεται στό σκοτάδι τοῦ σατανᾶ καί ἡ πνευματική μας ζωή εἶναι κενή.

  ... Θά παρακαλέσω νά μέ θεωρήσετε σάν τόν φτωχό Λάζαρο, νά μᾶς θρέψετε μέ τά ἀπομεινάρια τοῦ πνευματικοῦ πλούτου πού ἔχετε, νά μᾶς ρίξετε μερικά ψίχουλα ἀπό τά ἀποφάγια σας, ἀπό τά ἀφιερώματα πού χαρίζετε στίς ἐκκλησίες σας, ἀπό τά πολλά ἐκκλησάκια πού ἔχετε σέ κάθε γωνιά τῆς πατρίδας σας…»

(Ἀπόσπασμα ἀπό τήν ἐπιστολή τῆς πρώτης ταϊβανέζας ἱεραποστόλου Πελαγίας Yu, πού δημοσιεύτηκε στό περιοδικό ὀρθοδόξου ἱεραποστολῆς ΑΓΙΟΣ ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ, τεῦχ. 84, μέ τίτλο «ΘΑ ΗΘΕΛΑ ΝΑ ΗΜΟΥΝ ΕΛΛΗΝΙΔΑ»).

  Πολλές φορές ἀναρωτήθηκα γιατί ὁ Θεός ὑπῆρξε τόσο γενναιόδωρος μέ μᾶς τούς Ἕλληνες. Γιατί διάλεξε τόν δικό μας τόπο γιά ν’ ἁπλώσει τίς ρίζες τῆς Ἐκκλησίας Του, τή δική μας γλῶσσα γιά νά ἀφήσει τήν Ἀποκάλυψή Του στήν ἀνθρωπότητα, καί τό δικό μας ἔθνος γιά νά ταυτίσει τήν πίστη του μέ τήν παράδοσή μας. Γιατί σέ μᾶς, εἰδικά σέ μᾶς τούς Ἕλληνες, ἐμπιστεύθηκε τήν κληρονομιά τοῦ λατρευτικοῦ καί ἑρμηνευτικοῦ πλούτου.

  Αἰῶνες τώρα γεννιόμαστε πατώντας χώματα ποτισμένα μέ αἷμα μαρτυρικό καί ἀναπνέουμε ἀέρα ὅπου ἀκόμα πλανῶνται προσευχές. Ἀπό τά βρεφικά μας χρόνια ζοῦμε κάτω ἀπό τήν ἀσπίδα τῆς θείας προστασίας πού παίρνουμε μέ τό Βάπτισμά μας. Κι αὐτή τήν εὐλογία τοῦ Θεοῦ τήν ὑποβαθμίσαμε σέ ἔθιμο καί τή γεμίσαμε πολύχρωμα μπαλόνια. Ἡ ἀσφυκτική κυριαρχία τοῦ σατανᾶ, ὅπως αὐτή πού περιγράφει ἡ Πελαγία Yu ὡς φρικτή καθημερινότητα, γιά μᾶς εἶναι ἄγνωστη καί γι’ αὐτό ἀμφισβητήσιμη. Κι ἐνῶ ἀπολαμβάνουμε συνθῆκες ἀστείρευτης χάριτος μέσα ἀπό τά Μυστήρια, ἀπεγνωσμένα προσπαθοῦμε νά ἀπαλλαγοῦμε ἀπό τό βάρος πού ἔχουν οἱ φτεροῦγες μας.

  Σκεφτήκαμε ἄραγε, κάθε φορά πού προσπερνᾶμε ἀδιάφορα ἕναν Χρυσόστομο ἤ ἕναν Μάξιμο Ὁμολογητή ἀπό τούς τόμους πού κοσμοῦν τίς βιβλιοθῆκες μας, πόσα ἑκατομμύρια χριστιανοί διψοῦν γιά ἕνα ὀλιγοσέλιδο φυλλάδιο στή δική τους γλῶσσα πού νά στηρίξει τήν πίστη τους; Σκεφτήκαμε πώς ἡ γλῶσσα καί ἡ παράδοση, πού γιά μᾶς εἶναι τό κλειδί πού ξεκλειδώνει τούς θησαυρούς τῆς αἰωνιότητας, γιά κείνους εἶναι τό ἐμπόδιο; Ἀναρωτηθήκαμε πόσοι λαχταροῦν γι’ αὐτή τή γλῶσσα, πού ἐμεῖς, μ’ ἐπίσημα χείλη, βαφτίσαμε νεκρή καί ἄχρηστη, καί γι’ αὐτή τήν παράδοση, πού ἐμεῖς τήν εἴπαμε παλιακή, καί ἀγωνιζόμαστε νά τήν πετάξουμε;

   Λαός πλούσιος, πού ἀλόγιστα σπαταλᾶ τήν κληρονομιά τοῦ Πατέρα στήν ἀνακύκλωση τῆς καθημερινῆς μιζέριας. Λαός εὐλογημένος, πού ἀνταλλάσσει τά δικά του πρωτοτόκια ἀντί τοῦ πενιχροῦ πινακίου φακῆς μίας σύγχρονης διανόησης, πού μᾶς θέλει ἐπίπεδους, ἐπιφανειακούς, ἀδιάφορους, προσκυνημένους ἐγωιστές μίας παγκόσμιας ὁμογενοποιημένης κουλτούρας καί ὄχι ταπεινούς «τά ἄνω θρώσκοντας», διεκδικητές αἰωνίου ἀκτίστου φωτός.

  Ἡ Πελαγία Υu, σάν σύγχρονη Χαναναία, κραυγάζει πρός τόν Κύριο: «Ἐλέησόν με, ζητῶ τά ψίχουλα πού τρῶνε τά σκυλιά». Ἐκείνην ὅμως τίμησε ὁ Κύριος μέ τό «μεγάλη σου ἡ πίστις». Ἡ Πελαγία Υu αὐτοονομάζεται «φτωχός Λάζαρος» καί ἐκλιπαρεῖ γιά ὅσα οἱ σύγχρονοι Ἕλληνες ξεφορτώνονται ὡς φορτίο περιττό. Μόνο πού ἐκεῖνος, ὁ Λάζαρος, κατέληξε στήν ἀγκαλιά τοῦ Ἀβραάμ. Μήπως ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες, οἱ τόσο ἐλεημένοι, μένει ν’ ἀκούσουμε τήν ὑπενθύμισή του «παιδί μου, θυμήσου ὅτι ἐσύ ἀπόλαυσες τά ἀγαθά σου…»;

  Ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες… Οἱ ζυμωμένοι μέ τό ὀρθόδοξο μεγαλεῖο θά καταλήξουμε ἐπαῖτες πού λαχταροῦν τά ξυλοκέρατα;

  Ἰδού νῦν καιρός. Καιρός ἐπιστροφῆς στό σπίτι τοῦ Πατέρα, γιά νά μή γίνουμε «οὐ λαός».

  Ἰδού νῦν καιρός. Γιά ν’ ἀποδείξει ἡ Ἑλλάδα τῆς Χάριτος ὅτι σάν πιστός θεματοφύλακας ἀντιστέκεται, καί ὅτι σάν καλός οἰκονόμος ἔχει ἀκόμη τό μεγαλεῖο, ὄχι νά διανέμει τ’ ἀποφάγια της, ἀλλά νά μοιράζεται ἀδελφικά τόσο τόν πνευματικό της πλοῦτο, ὅσο καί τό φτωχικό της γεῦμα.

Μαρτινιανή

Ἀπολύτρωσις 68 (2013) 183-184

Ἑκατό ὁλόκληρα χρόνια κύλησαν ἀπό τόν ἡρωικό θάνατο τοῦ ταγματάρχη Ἰ. Βελισσαρίου, πού στίς 12 Ἰουλίου 1913 ἔπεσε γενναῖα στό ὕψωμα 1.378. Ἡ μορφή του σημαδεύει τούς δύο νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους 1912-1913. Στήν Ἐλασσόνα, στό Σαραντάπορο, στή Θεσσαλονίκη, στά Γιάννενα, στόν Λαχανᾶ, στό Μπέλες, στά στενά τῆς Κρέσνας στήνει παντοῦ τρόπαια ἑλληνικῆς δόξας.

Ἀπό τήν Κύμη τῆς Εὐβοίας ἡ καταγωγή του. Τελειώνει τή Στρατιωτική Σχολή Ὑπαξιωματικῶν μέ τόν βαθμό τοῦ ἀνθυπολοχαγοῦ πεζικοῦ. Θαυμαστή ἡ φιλομάθεια καί γλωσσομάθειά του. Κατέχει τή γαλλική, ἀγγλική, γερμανική, ρωσική γλῶσσα καί ὅλες τίς βαλκανικές. Μάλιστα, ὅταν ἐπισκέπτονται τήν Ἀθήνα γερμανοί ἀξιωματικοί, ὁ Βελισσαρίου εἶναι ὁ μόνος νεαρός ἀξιωματικός πού ξέρει γερμανικά καί ἀναλαμβάνει νά τούς ξεναγήσει στούς ἀρχαιολογικούς χώρους. Οἱ Γερμανοί μένουν κατάπληκτοι ἀπό τήν πολυμάθειά του, νομίζοντας ὅτι εἶναι καθηγητής τῆς Ἀρχαιολογίας.

Στούς Βαλκανικούς Πολέμους κινεῖται μεγαλόπρεπα πάνω σ’ ἕνα μαῦρο ἄλογο, ἐντελῶς ἐκτεθειμένος στά πυρά τοῦ ἐχθροῦ, καί γι’ αὐτό τόν ἀποκαλοῦν «μαῦρο καβαλάρη». Στό ἀριστερό του χέρι φορᾶ πένθος, γιατί ἔχασε τό μονάκριβο ἀγοράκι του σέ ἡλικία μόλις δύο ἐτῶν.

Τήν αὐλαία τοῦ Α΄ Βαλκανικοῦ Πολέμου ἀνοί- γει ἡ μάχη τῆς Ἐλασσόνας καί τά στενά τοῦ Σαρανταπόρου. Ὁ Βελισσαρίου ὡς ταγματάρχης συμμετέχει ἐνεργά. Τό τάγμα του εἶναι σέ ἐφεδρεία, ἀλλά τήν ὥρα τῆς ἐπίθεσης ὁρμᾶ καί βρίσκεται στήν πρώτη γραμμή. Πετυχαίνει νά προκαλέσει σύγχυση καί ὑποχώρηση τοῦ ἐχθροῦ. Ἔτσι τά στενά τοῦ Σαρανταπόρου δέν ἔγιναν «ὁ τάφος τῆς Ἑλλάδος», ὅπως εἰρωνικά διακήρυτταν οἱ ἀντίπαλοι, ἀλλά ἡ δόξα της. Δάφνες ἀμάραντες στεφανώνουν ὅλους ἐκείνους τούς προγόνους μας, πού παρελαύνουν νικηφόρα σ’ ὅλες τίς πόλεις καί τά χωριά τῆς πολύπαθης Μακεδονίας καί χαρίζουν, ὕστερα ἀπό πέντε αἰῶνες, τό ἀνεκτίμητο δῶρο τῆς λευτεριᾶς στά σκλαβωμένα ἀδέλφια μας.

Μά καί τ’ ἀθάνατα ἠπειρωτικά βουνά, τό ἔνδοξο Σούλι, καρτεροῦν τό γλυκοχάραμα τῆς λευτεριᾶς. Συγκινητικό τό γράμμα πού στέλνει ὁ Βελισσαρίου στούς δικούς του στήν Κύμη, διαποτισμένο μ’ ἕνα πνεῦμα αὐτοθυσίας καί αὐταπάρνησης. «Πόσον εὐτυχής εἶμαι πού πηγαίνω πρός τήν Ἤπειρον, πρός τήν ἁγνοτέραν περιοχήν τῆς Πατρίδος μας καί πόσον εὐτυχέστερος θά ἤμουν, ἄν αὐτό τό εὐτελές σαρκίον μου τό θυσιάσω ἐκεῖ. Ὅσην ἀξίαν ὅμως καί ἄν ἔχει ἡ θυσία αὐτή, ἄν εὐδοκήσῃ ὁ Θεός καί τήν δεχθῇ, εἶναι πολύ ταπεινοτέρα ἐκείνης πού ἀναδίδεται ἀπό τό τραγικόν μεγαλεῖον μιᾶς ἁπλῆς καί ἀγραμμάτου γυναίκας τοῦ Ζαλόγγου πού εἰς οὐδεμίαν σχολήν στρατιωτικῆς τακτικῆς τοῦ πολέμου εἶχεν φοι- τήσει, ἔμαθε ὅμως νά ἄγεται πρός τήν αὐτοθυσίαν ἐν ᾄσματι καί ἐν χορῷ».

Ὁ ρόλος του γιά τήν ἀπελευθέρωση τῶν Ἰωαννίνων εἶναι καθοριστικός. Πάσῃ θυσίᾳ πρέπει νά πέσουν πρῶτα τά ξακουστά ὀχυρά τοῦ Μπιζανίου, γιά νά πατήσουν τήν πόλη. 20 Φεβρουαρίου 1913. Μέρα γενικῆς ἐπίθεσης μέ παγωνιά φοβερή καί χιονοθύελλα ἀσταμάτητη. Ὁ Βελισσαρίου, ἀξιωματικός πάντα τῆς πρώτης γραμμῆς, ξεδιπλώνει στίς ἐπιχειρήσεις τίς πολεμικές του ἀρετές. Στίς πιό ἀντίξοες συνθῆκες ἐμπνέει τεράστιο κουράγιο στούς ἄνδρες του, στό 1ο Σύνταγμα Εὐζώνων. Ἕνα-ἕνα τά εὐζωνάκια του πατοῦν τά ὀχυρά τῆς Τσούκας, τῆς Μα-νωλιάσας, τοῦ Ἁγίου Νικολάου. Διασχί- ζουν τέλματα καί τάφρους καί τό σῶμα τους βυθίζεται στή λάσπη. Σκιαγμένοι οἱ Τοῦρκοι ἀπό τά σφυροκοπήματα τῶν Ἑλλήνων τρέχουν πρός τήν πεδιάδα τῆς Ραψίστας νά σωθοῦν. Ἀπό πίσω τους σκορ- ποῦν πανικό τά δύο γενναῖα εὐζωνικά τάγματα μέ τούς θρυλικούς ταγματάρχες Ἰ. Βελισσαρίου καί Γ. Ἰατρίδη. Στέλνεται διαταγή στόν Βελισσαρίου νά καθηλωθοῦν στή Ραψίστα. Εὐτυχῶς ὅμως δέν ἔφθασε ποτέ αὐτή ἡ διαταγή, διότι ἡ διοίκηση ἀδυνατεῖ νά παρακολουθήσει τήν ἀστραπιαία ταχύτητα τοῦ ριψοκίνδυνου Βελισσαρίου. Ἀπ᾽ ὁλόκληρη τή φάλαγγα μόνον τά δύο εὐζωνικά τάγματα καταδιώκουν σάν ἀετοί τόν ἐχθρό, πού τρέχει πανικόβλητος στά Γιάννενα. Μές στό ἀλάφιασμά του νομίζει πώς κατέφθασαν ἔξω ἀπό τά Γιάννενα ὅλα τά στρατεύματά μας. Ποῦ νά ’ξερε σέ τί ἐπικίνδυνη θέση βρίσκονται τά εὐζωνάκια, κάτω ἀπό τό «στόμα τοῦ λύκου», ἔχοντας παρεισφρύσει στίς γραμμές τοῦ ἐχθροῦ!

Στό στρατηγεῖο τοῦ διαδόχου Κωνσταντίνου ἐμφανίζεται μές στή νύχτα ὁ ἐπίσκοπος Δωδώνης καί δύο τοῦρκοι ἀξιωματικοί, πού τούς συνοδεύει ὁ Βελισσαρίου. Φέρνουν ἐπιστολή τοῦ Ἐσσάτ πασᾶ γιά τήν παράδοση τῆς πόλης στόν ἑλληνικό στρατό. Κι εἶναι καταπληκτικό, νά ὑπογράφεται τό πρωτόκολλο παράδοσης τή στιγμή πού τό Μπιζάνι δέν εἶχε πέσει ἀκόμη! Γλυκοχαράζει ἡ 21η Φεβρουαρίου καί τά Γιάννενα ἀνασαίνουν ἐλεύθερα. Στήν ἐπιστροφή ρωτοῦν οἱ τοῦρκοι ἀξιωματικοί τόν Βελισσαρίου ποῦ βρί- σκονται τά ἑλληνικά στρατεύματα. Κι αὐτός τούς ἀπαντᾶ: «ἐπί ὑψωμάτων». «Μά δέν μᾶς ἐλέγατε τήν νύκτα ὅτι εἶχον κατέλθει εἰς τήν πεδιάδα;». «Ὄχι», τούς λέει, «εἰς τήν πεδιάδα μόνον ἡμεῖς εἴχομεν κατέλθει». Τότε οἱ ἀξιωματικοί δαγκώνουν τά χείλη τους, συνειδητοποιών- τας τό πάθημά τους, καί τοῦ λένε:«Κύριε Ταγματάρχα, πρέπει νά γνωρίζετε ὅτι ἡ τιμή τῆς παραδόσεως τῶν Ἰωαννίνων ὀφείλεται εἰς ὑμᾶς». Κι ὁ διάδοχος Κωνσταντῖνος, ὅταν συναντιέται μέ τόν τολ- μηρό ταγματάρχη κι ἐνημερώνεται γιά τίς παράτολμες ἐνέργειές του, συγκινημένος τοῦ λέει:«Βελισσαρίου, εἶσαι ἄξιος ραπίσματος ἀλλά καί φιλήματος. Ἐγώ ἀρκοῦμαι εἰς τό φίλημα». Σκύβει τότε ὁ ἀρχι- στράτηγος καί ἀσπάζεται τόν ἥρωα. Ἀπό τότε τ’ ὄνομά του γίνεται θρύλος.

Στόν Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο ἑτοιμάζεται ν’ ἀντιμετωπίσει τούς Βουλγάρους μέ τούς ἀγαπημένους του εὐζώνους. Ἔρχεται τότε στό Ἀσβεστοχώρι νά τόν ἀποχαιρετήσει ἡ σύζυγός του Χαρίκλεια. Μόλις ἀνταμώνουν, ἐκεῖνος τῆς φωνάζει: «Δέν ἔχομε καιρό γιά ἀσπασμούς». Ἡ δύσμοιρη ἀποχωρεῖ καί δέν τόν ξαναβλέπει πιά. Στή μάχη τοῦ Λαχανᾶ, 19 Ἰουνίου 1913, κινεῖται ἔφιππος, ἀκάλυπτος κι ἐμψυχώνει τά παλληκάρια του. Σέ δύο μέρες ὁ ταγματάρχης Βελισσαρίου μπαίνει μέ τό τάγμα του θριαμβευτής στόν Λαχανᾶ, προκαλώντας πανικό στίς τάξεις τῶν Βουλγάρων. Τό τάγμα τοῦ Βελισσαρίου ἀποκτᾶ αἴγλη, γίνεται ἀήττητο, πρωτοπόρο καί διατάσσεται συνεχῶς νά ἀναλάβει δυσκολότερες ἀποστολές. Μάχεται ἀδιάκοπα ἀπό τίς 19 Ἰουνίου μέχρι τίς 7 Ἰουλίου, καταλαμβάνοντας ὑψώματα καί τρέποντας σέ φυγή τόν βουλγαρικό στρατό. Μία ἀπό τίς πιό δύσκολες μάχες εἶναι ἡ μάχη τῆς Κρέσνας κι ἡ κατάληψη τοῦ ὑψώματος 1.378 στήν Ἄνω Τζουμαγιά. Τά εὐζωνάκια λένε στόν ταγματάρχη τους: «Δέν ἔχομεν πυρομαχικά». Κι αὐτός τούς δίνει τή λύση. «Δέν ὑπάρχουν πέτρες;». Μέ πέτρες, ὀγκόλιθους, βράχους χτυποῦν τούς Βουλγάρους. Στήν πιό κρίσιμη στιγμή τῆς μάχης φωνάζει: «Ὅποιος θέλει τή νίκη ἤ ἀλλιῶς τόν θάνατο, ἄς μέ ἀκολουθήσει». Ἀναθαρροῦν οἱ εὔζωνοι. Ὁρμοῦν ἀκάθεκτοι. Τά ἐχθρικά πολυβόλα θερίζουν καί ρίχνουν κάτω στό ἔδαφος τόν ἀρχηγό βαριά τραυματισμένο. Εἶναι 12 Ἰουλίου 1913. Στό ὀρεινό χειρουργεῖο ἀφήνει τήν τελευταία του πνοή ὁ λαμπρός ταγματάρχης. Τρεῖς μέρες ἀργότερα ἡ ἑλληνική σημαία ἀνεμίζει στό ὕψωμα 1.378. Ἡ νικημένη Βουλγαρία ὑπογράφει ἀνακωχή μέ τήν Ἑλλάδα. Οἱ ἀπαράμιλλοι ἀγῶνες του δικαιώνονται.

Ὅταν ὁ βασιλιάς Κωνσταντῖνος πληροφορεῖται τόν θάνατό του, λέει: «Τοιοῦτοι ἥρωες δέν ζοῦν πολύ, δέν εἶναι δυνατόν νά ζήσουν πολύ. Αὐτός εἶναι ὁ ζηλευτός, ὁ πλέον ζηλευτός θάνατος. Δέν χρειάζονται συλλυπητήρια. Φέρτε μου χαρτί νά συγχαρῶ τή γυναίκα του». Τῆς στέλνει τηλεγράφημα μέ τίς χαρακτηριστικές λέξεις: «Χαιρετίζω τόν Ἥρωα τῶν Ἡρώων».

Ἑλληνίς

Ἀπολύτρωσις 68 (2013) 185-187

Ἡ γραφική Πάργα, μέ τά φυσικά της κάλλη, τούς μικρούς κολπίσκους καί τίς βραχονησίδες· μέ τό ἐπιβλητικό κάστρο, τά ἑλικοειδῆ δρομάκια καί τή χαρακτηριστική ἀρχιτεκτονική· μέ τό καταπράσινο νησάκι τῆς Παναγίας, τίς ἐντυπωσιακές παραλίες καί τά θαλάσσια σπήλαια, μαγνητίζει τούς ἐπισκέπτες κι αὐξάνει τό θαυμασμό τους. Στ’ ἀλήθεια, τούτη ἡ πανέμορφη γωνιά τῆς πατρίδας μας τί ἱστορία κρύβει!
 Μακραίωνη ἡ νύχτα τῆς τουρκικῆς σκλαβιᾶς πού σκεπάζει τήν Ἑλλάδα. Μά ὄχι καί τήν Πάργα. Μές στό δοῦλο Γένος τοῦτο τό εὔφορο μέρος παραμένει λεύτερο. Παλεύουν μέ νύχια καί μέ δόντια οἱ Παργινοί νά μήν προσκυνήσουν τόν ξένο ἀφέντη. Μά ὁ Ἀλῆ πασᾶς τῶν Ἰωαννίνων τό 1799 ἔχει καρφώσει τό βλέμμα του πάνω τους. Οἱ προσπάθειές του ὅμως δέν τελεσφοροῦν. Ἀνυπόταχτοι οἱ κάτοικοι ἀποφασίζουν ν’ ἀντισταθοῦν πεισματικά μέχρι θανάτου.
 Οἱ Σουλιῶτες, στούς σκληρούς ἀγῶνες τους ἐνάντια στόν Ἀλῆ, τήν Πάργα ἔχουν ἀποκούμπι. Γιά ποιό πρῶτο, γιά ποιό δεύτερο νά τήν εὐχαριστήσουν; Αὐτή εἶναι τό κέντρο ἀνεφοδιασμοῦ καί τό σίγουρο καταφύγιό τους. Πόσα ἀγαθά ἀπό τήν πλούσια παραγωγή της δέν στέλνει συνεχῶς στά ἀπόκρημνα βράχια τοῦ Σουλίου!
Τά χρόνια κυλοῦν. Ἀλλ’ ὁ ἐχθρός δέν λησμονεῖ τό ἀπραγματοποίητο ὄνειρό του. Παρακολουθεῖ τά ἱστορικά δρώμενα καί στήν κατάλληλη στιγμή ἐκμεταλλεύεται τήν εὐκαιρία. Μετά τήν ταπείνωση τοῦ Ναπολέοντα, παραχωροῦνται τά Ἑπτάνησα τό 1815 στήν Ἀγγλία. Στούς ὅρους τῆς συνθήκης δέν ἀναφέρεται ἡ Πάργα. Σπεύδει τότε ἡ Τουρκία νά ζητήσει τήν προσάρτησή της. Καί ἡ Ἀγγλία δέν διστάζει νά ἐκτελέσει τήν καυτή της ἐπιθυμία, παίζοντας δυστυχῶς ἕνα ἄσχημο παιχνίδι. Παραστατικά τό ἐκφράζει ἡ λαϊκή μούσα:
 «Πάργα, Τουρκιά σέ πλάκωσε, Τουρκιά σέ τριγυρίζει.
 Δέν ἔρχεται γιά πόλεμο, μέ προδοσιά σέ παίρνει...
 Τ’ ἄσπρα πουλῆσαν τό Χριστό, τ’ ἄσπρα πουλοῦν καί σένα».
 Τί κρίμα! Τά χρήματα εἶναι τό τίμημα τῆς προδοσίας. Ἔτρεμε ὁ Τοῦρκος τήν ἀνδρεία καί τήν πολεμική ἀρετή τῶν Παργινῶν. Ὅ,τι, λοιπόν, δέν πέτυχε μέ τή δύναμη τῶν ὅπλων του, τό καταφέρνει τώρα ἄνετα μέ τή δύναμη τοῦ χρήματος. Γιά ἄλλη μιά φορά οἱ ἰσχυροί τῆς γῆς περιφρονοῦν τούς μικρούς λαούς. Διόλου δέν ἀφουγκράζονται τούς πόθους τους. Στήν ἀξιολογική τους κλίμακα πρώτη θέση κατέχει τό συμφέρον, τό κέρδος. Στό βωμό του ὅλα τά θυσιάζουν. Ἔτσι οἱ Ἄγγλοι παζαρεύουν τήν Πάργα καί τήν πουλοῦν στόν Ἀλῆ πασᾶ γιά 156.000 λίρες. Ποιό λογικό χωράει τούτη τήν ἐνέργεια, νά πουλιέται ἡ πατρίδα, ἡ φύτρα, τό πατρογονικό χῶμα; Ἡ εὐρωπαϊκή κοινή γνώμη ἀλλά καί προσωπικότητες τῆς διεθνοῦς πολιτικῆς ἀντιδροῦν. Χαρακτηρίζουν τήν πρόκληση αὐτή ἔγκλημα πρωτοφανές στά διεθνῆ χρονικά.
 Ἀπτόητοι οἱ Παργινοί ἀποφασίζουν ἀντρίκεια ἀναμέτρηση μέ τ’ ἀσκέρια τοῦ Ἀλῆ. Μά ἡ διπλωματία τῶν μεγάλων ἀνακόπτει κάθε γενναία ἀντίσταση. Βρετανική στρατιωτική δύναμη τούς ἐμποδίζει νά ξεσηκωθοῦν. Καί μές στό σπαραγμό καί τήν ὀδύνη τους βρίσκουν ἄλλο τρόπο νά δείξουν τόν ἡρωισμό τους, τό ἀδούλωτο φρόνημά τους.
 Εἶναι σφιχτοδεμένοι μέ τόν τόπο τους. Παρ’ ὅλα αὐτά σφίγγουν τήν καρδιά τους κι ἐπιλέγουν τό σταυρό τῆς προσφυγιᾶς. Καλύτερα ὁ ἐκπατρισμός, ὁ ξερριζωμός, τό φαρμάκι τῆς ἐξορίας παρά ἡ πίκρα τῆς σκλαβιᾶς. Ἄς πάρουν τουλάχιστον μαζί τους κάτι ἀπό τό βιός τους, ἀπό τά κειμήλιά τους, νά τά ᾿χουν παρηγοριά κεῖ στήν ξενιτειά. Ἀλλά, σάν ἔκαναν νά σηκώσουν τό χέρι τους νά πάρουν κάτι ἀπό τή δική τους περιουσία, ὁ ἄγγλος σκοπός τούς δίνει νά καταλάβουν πώς δέν τούς ἀνήκει τίποτε πιά. Εἶναι ὅλα πουλημένα στόν Ἀλῆ. Ἀκόμη κι οἱ εἰκόνες τῶν ἐκκλησιῶν περιλαμβάνονταν στούς ὅρους τῆς πώλησης!
 «Ἄστε, λεβέντες, τ’ ἄρματα κι ἀφῆστε τό τουφέκι,
σκάψτε πλατιά, σκάψτε βαθιά, ὅλα σας τά κιβούρια,
καί τ’ ἀντρειωμένα κόκκαλα ξεθάψτε τοῦ γονιοῦ σας.
Τούρκους δέν ἐπροσκύνησαν, Τοῦρκοι μήν τά πατήσουν».
 Τρέχουν τότε στούς τάφους τῶν προγόνων τους. Μονάχα τοῦτοι ἀπέμειναν ἀπούλητοι! Εἶναι δυνατόν τά κόκκαλα τῶν προγόνων τους, πού θυσιάστηκαν νά τούς χαρίσουν μιά Πάργα ἐλεύθερη, νά μολυνθοῦν ἀπό τούς ἀπίστους; Πραγματικά, «ὥρμησαν πρός τό κοιμητήριον καί ἐξέθαψαν τά ὀστᾶ καί τά ἀρτιταφῆ πτώματα τῶν συγγενῶν· ἀνάψαντες δέ πῦρ ἐν τῇ πλατείᾳ τῆς ἀγορᾶς, τά ἔκαυσαν ἐπί παρουσίᾳ τῶν Ἄγγλων».
 Ξημερώνει ἡ πιό πονεμένη μέρα τῆς χριστιανοσύνης. Μεγάλη Παρασκευή 15 Ἀπριλίου 1819. Ὥρα μηδέν γιά τήν Πάργα. Μπροστά ὁ Ἐσταυρωμένος καί πίσω του μιά τραγική πομπή στοιχίζεται. Θλιβερή φιγούρα οἱ μανάδες μέ τά παιδιά στήν ἀγκαλιά νά κλαῖνε. Ἄλλοι κρατοῦν, θησαυρό πολύτιμο, τήν ἱερή τέφρα ἀπό τά ὀστᾶ τῶν πατεράδων τους. Κι ἄλλοι λίγο χῶμα ἀπό τήν πατρική γῆ. Προχωροῦν πρός τήν προκυμαία. Σκύβουν δακρύβρεχτοι νά φιλήσουν γιά τελευταία φορά τά φίλτατα πάτρια ἐδάφη. Ἡ Κέρκυρα καί ἄλλα νησιά ὑποδέχονται τούς 5.000 ταλαιπωρημένους, πεινασμένους πρόσφυγες, τούς πικραμένους προπάντων ἀπό τήν ἀδικία, τή μαχαιριά πού δέχτηκαν ἀπό τούς δῆθεν προστάτες τους.

 Τήν 27η Ἰανουαρίου τιμοῦμε τή μνήμη τῶν θυμάτων τῆς ναζιστικῆς θηριωδίας. Τό ὁλοκαύτωμα, ὅπως ἐπικράτησε νά λέγεται, εἶχε ὡς θύματα κυρίως Ἑβραίους στήν καταγωγή πολίτες ἀπό διάφορες εὐρωπαϊκές χῶρες, ὄχι ὅμως ἀποκλειστικά καί μόνο Ἑβραίους. Ἀρκετοί ἦσαν καί οἱ τσιγγάνοι πού ἔπεσαν θύματα τῆς ἀρρωστημένης ἰδεολογίας, ἡ ὁποία πρέσβευε τήν πάσῃ θυσίᾳ διατήρηση τῆς καθαρότητας τῆς ἀρείας φυλῆς.
  Βέβαια, εἶναι ἀρκετοί ἐκεῖνοι πού ἀμφισβητοῦν ὅτι οἱ λόγοι τῆς γενοκτονίας ἦσαν φυλετικοί καί ἐπιχειροῦν μιά βαθύτερη ἀνάλυση. Ἔτσι, ὑποστηρίζουν ὅτι οἱ γερμανοί ἐθνικιστές θεωροῦσαν ἐν πολλοῖς ὑπεύθυνους γιά τήν οἰκονομική δυσπραγία τῆς χώρας τους τούς ἄπληστους Ἑβραίους, διότι κυριαρχοῦσαν στήν οἰκονομική ἀγορά στηρίζοντας τούς ἀγγλογάλλους ἐχθρούς τους. Ἴσως, λοιπόν, τά κίνητρά τους νά ἦσαν πιό πεζά, καί συγκεκριμένα ἡ κάρπωση τῶν περιουσιῶν τῶν πολλῶν πλούσιων Ἑβραίων.
  Καθ᾿ ὅλη τή διάρκεια τῆς τραγωδίας ἡ χριστιανική Δύση, μέ κορυφαῖο τόν πάπα, τήρησε ἔνοχη σιωπή. Μόλις μετά τόν πόλεμο τόλμησαν μέ δυσκολία νά ψελλίσουν κάποια συγγνώμη. Ἄλλωστε δέν ἦσαν ἄγνωστες οἱ ἐθνοκαθάρσεις στούς Εὐρωπαίους. Εἶχαν προηγηθεῖ ἡ ἐξόντωση τῶν Ἐρυθρόδερμων τῆς Ἀμερικῆς καί μεγάλου ἀριθμοῦ Ἀφρικανῶν μέσῳ τοῦ δουλεμπορίου. Ἀντίθετα, στήν πατρίδα μας, μέ τήν τόσο διαφορετική παράδοση, ὁ λαός ἔσπευσε νά προστατεύσει τούς διωκόμενους καί κάποιους κατάφερε νά σώσει. Ἄλλοτε μέ πλαστές ταυτότητες -ἰδίως στήν Ἀθήνα μέ πρωτοβουλία τοῦ ἀρχιεπισκόπου Δαμασκηνοῦ καί τοῦ διοικητοῦ τῆς ἀστυνομίας Ἔβερτ-, ἄλλοτε μέ τήν ἀπόκρυψη μέσα στά σπίτια τους -ἰδίως στή Θεσσαλονίκη ἀλλά καί ἀλλοῦ. Ἐμεῖς δέν εἴμαστε σήμερα σέ θέση νά νιώσουμε τί κίνδυνο διέτρεξαν ὅσοι ἀνέλαβαν τήν ἀπόκρυψη ἑνός διωκόμενου Ἑβραίου. Αὐτό εἶναι τό μεγαλεῖο τῆς ἑλληνορθόδοξης παράδοσης, τήν ὁποία σήμερα οὐκ ὀλίγοι περιφρονοῦν. Ἀξίζει ὅμως νά τονίσουμε ὅτι κάποιοι Ἑβραῖοι πέθαναν στά στρατόπεδα συγκεντρώσεως τραγουδώντας τόν ἑλληνικό ἐθνικό ὕμνο. Οἱ λαοί δέν ἔχουν τίποτε νά χωρίσουν μεταξύ τους· ἄλλοι στήνουν τείχη καί ἐξάπτουν τίς ἀντιθέσεις καί τό μίσος.
  Τό ζητούμενο μέχρι σήμερα εἶναι ὁ πραγματικός ἀριθμός τῶν θυμάτων τῆς θηριωδίας. Οἱ Ἑβραῖοι ἔχουν ἐπιβάλει διεθνῶς τόν ἀριθμό τῶν ἕξι ἑκατομμυρίων. Εὐρωπαῖοι ἱστορικοί ὅμως, πού δέν εἶναι εὔκολο νά κατηγορηθοῦν γιά φιλοναζιστικά αἰσθήματα, περιορίζουν τόν ἀριθμό τῶν θυμάτων στά δύο ἑκατομμύρια. Μέ τήν ἐκτίμηση αὐτή, βέβαια, δέν μετριάζεται τό ἀποτρόπαιο ἔγκλημα πού ἐπιτέλεσε ἕνας ὁλόκληρος λαός, καί ὄχι μόνο κάποια πρόσωπα πού χώρεσαν στά ἑδώλια τοῦ δικαστηρίου τῆς Νυρεμβέργης. Ἀποκαθίσταται ὅμως ἡ ἱστορική ἀλήθεια. Διότι ὁ διεθνής Σιωνισμός ἐκμεταλλεύτηκε στό ἔπακρο καί ἐξακολουθεῖ νά ἐκμεταλλεύεται τό ὁλοκαύτωμα γιά τή στήριξη τῆς πολιτικῆς του. Κάθε ἀντίθεση πρός τήν πολιτική αὐτή ἐπισύρει τή συκοφαντία τοῦ ἀντισημιτισμοῦ, ὥστε νά φιμώνονται οἱ τολμητίες μέ τήν κατηγορία ὅτι ὑπερασπίζονται ὁλοκληρωτικές ἰδεολογίες. Ἄν ὁ ἀριθμός τῶν θυμάτων τοῦ ὁλοκαυτώματος εἶναι πράγματι δύο ἑκατομμύρια, τότε ὁ ἀριθμός τῶν θυμάτων (Ἀρμενίων καί Ἑλλήνων) τῆς γενοκτονίας τῶν Νεοτούρκων εἶναι μεγαλύτερος. Καί ὅμως ἐλάχιστοι διεθνῶς γνωρίζουν γιά τή γενοκτονία αὐτή, ἀφοῦ ὥς πρόσφατα δέν ὑπῆρχε ἀρμενικό κράτος, ἐνῶ ἡ ἑλληνική βουλή ἀναγνώρισε τή γενοκτονία μέ ἀπαράδεκτη καθυστέρηση καί εἶναι ὑπόλογη ἔναντι τῶν θυμάτων.
  Ὁ διεθνής Σιωνισμός εἶχε τήν οἰκονομική δύναμη νά ἐπιβάλει διεθνῶς τήν ἀνάμνηση τῆς γενοκτονίας. Καί ἡ δύναμη αὐτή ἐνισχύθηκε κατά πολύ μετά τήν ἐπίτευξη τοῦ κυριότερου στόχου του, τήν ἵδρυση τοῦ κράτους τοῦ Ἰσραήλ. Ἔτσι καταφέρνει νά βραβεύονται ἐκεῖνοι πού προβάλλουν τό ὁλοκαύτωμα στή μεγάλη ἤ στή μικρή ὀθόνη, σέ γραπτά κείμενα ἤ σέ διεθνεῖς ἐκδηλώσεις. Γι᾿ αὐτό, βέβαια, δέν θά μποροῦσε νά τούς κατηγορήσει κανείς. Τήν πολιτική τους προωθοῦν. Ὅμως ὅλοι οἱ δημιουργοί τέχνης καί οἱ δῆθεν ἀμερόληπτοι κριτές, πού συγκινοῦνται ἀκόμη ἀπό τό ὁλοκαύτωμα, δέν δείχνουν τήν δια εὐαισθησία καί γιά τή σύγχρονη ἀνθρώπινη τραγωδία. Αὐτή κατά κανόνα συγκαλύπτεται, γιά νά μή γνωρίζουν οἱ πολίτες τῶν οἰκονομικά ἀνεπτυγμένων χωρῶν τά δράματα πού ἐκτυλίσσονται διεθνῶς λόγῳ τῆς ἀπληστίας τῶν ἰσχυρῶν, μεταξύ τῶν ὁποίων κυριαρχοῦν ἑβραϊκά οἰκονομικά συμφέροντα. Μιά τέτοια στάση μαρτυρεῖ τήν ὑποδούλωση ὅλων τῶν θεσμῶν στή δύναμη τοῦ χρήματος.
  Ἀκόμη, ὅλοι αὐτοί οἱ πολυπραγμονοῦντες ἐπιλεκτικοί συντηρητές τῆς ἱστορικῆς μνήμης ἀρνοῦνται νά δοῦν ὅτι τό Ἰσραήλ μιμεῖται σέ ἀρκετά σημεῖα τήν πολιτική τῶν σφαγιαστῶν του. Εἶναι ἀπόδειξη οἱ σφαγές στό Λίβανο καί οἱ καθημερινοί φόνοι Παλαιστινίων, μέ μοναδικό σκοπό νά διαθέτει τό Ἰσραήλ σέ λίγες δεκαετίες μόνο Ἑβραίους. Καί ὅταν οἱ λαοί-θύματα ἀντιδροῦν ἀπεγνωσμένα μέ ἐπιθέσεις αὐτοκτονίας, χαρακτηρίζονται ἀπό ὅλους ἐνορχηστρωμένα ὡς τρομοκράτες. Τό νέο τεῖχος τοῦ αἴσχους ὀρθώνεται, καί καμιά διαμαρτυρία διεθνῶς. Ὁ διαπρεπής ἑβραῖος πυρηνικός ἐπιστήμων Μαρντοχάι Βανούνου εἶναι φυλακισμένος ἀπό τό 1986, ἐπειδή ἔφερε στή δημοσιότητα στοιχεῖα γιά τό πυρηνικό ὁπλοστάσιο τοῦ Ἰσραήλ· ὅμως οἱ «γενναῖοι» Ἀγγλοαμερικανοί ψάχνουν ἀκόμη στό Ἰράκ γιά καταστροφικά ὅπλα, ἀφοῦ διέλυσαν τή χώρα...

Τό Γενάρη τοῦ 1828 ὁ Ἀλέξανδρος Ὑψηλάντης, ἄρρωστος ἀπό βαρειά καρδιακή πάθηση, κληρονομιά τῆς φυλακῆς του, κείτεται σέ κάποιο κρεβάτι τοῦ ξενοδοχείου τοῦ «Χρυσοῦ Ἀχλαδιοῦ» στή Βιέννη. Ὅσο πάει, μέρα μέ τή μέρα, ὅλο καί βαραίνει. Τό καταλαβαίνει, καί τή στερνή του παραγγελιά δίνει στόν ὑπασπιστή του Λασάνη πού τόν παραστέκει:
 «Νά στείλετε, τουλάχιστο, τήν καρδιά μου στήν Ἑλλάδα. Ἀνῆκε πάντοτε εἰς τήν πατρίδα μου καί ἐπιθυμῶ ν᾿ ἀποδοθεῖ εἰς τό ἐλεύθερον χῶμα της».
 Εἶναι ἕνα χειμωνιάτικο δειλινό, στίς 19 τοῦ Γενάρη. Τώρα πιά ὁ Ὑψηλάντης μέ κόπο μπορεῖ νά μιλάει. Σέ κάποια στιγμή ὁ Λασάνης μπαίνει στό δωμάτιο κρατώντας τήν ἐφημερίδα «Αὐστριακός Παρατηρητής» κι ὁλόχαρος τοῦ διαβάζει τήν εἴδηση, πώς ὁ Καποδίστριας ἔφτασε στή Μάλτα καί μ᾿ ἐγγλέζικη φρεγάτα ἔφυγε γιά τήν Ἑλλάδα.
«Δόξα σοι ὁ Θεός!...» κατορθώνει, μέ σβησμένη φωνή, νά πεῖ ὁ ἀρχηγός.
 Κι ὕστερα προσπάθησε ν᾿ ἀνασηκωθεῖ λίγο. Δέν τό καταφέρνει. Νιώθει μεγάλη ἐξάντληση καί γι᾿ αὐτό ζητάει ἀπ᾿ τόν ὑπασπιστή του νά τοῦ τρίψει λίγο τό χέρι του. Κι ἀρχίζει νά σιγοψιθυρίζει: «Πάτερ ἡμῶν ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς...».
 Δέν πρόκανε ὅμως ν᾿ ἀποτελειώσει τήν προσευχή του. Θόλωσε ὁ νοῦς του, ἡ γλώσσα του μπλέχτηκε, κι ὁ ἄτυχος μονόχειρας ἀρχηγός τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπανάστασης ἔγειρε νεκρός τό κεφάλι του.