ΠΕΝΤΗΚΟΣΤΗ

Γιά ποιό λόγο ἐμφανίσθηκε ὁ Πα­ρά­κλη­τος μέ τό σχῆμα τῶν γλωσ­σῶν;

Γιά νά φανερώσει τήν ὑποστατική του ἕνωση μέ τόν Λόγο τοῦ Θεοῦ· δέν ὑπάρχει στενότερη συγγένεια ἀπ᾿ αὐτή πού συνδέει τή γλώσσα μέ τό λόγο.

Ἐπίσης, γιά νά προβάλει τή χάρη τοῦ κηρύγματος· ὁ κατά Χριστόν δι­δάσκαλος εἶναι ἀνάγκη νά ἔχει γλώσσα ἁγιασμένη ἀπό τή θεία χάρη.

Γιατί ὅμως μέ πύρινες γλῶσσες;

Διότι τό ἅγιο Πνεῦμα εἶναι ὁμο­ού­σιο μέ τόν Πατέρα καί τόν Υἱό. Κι εἶναι πραγματικά ὁ Θεός μας φω­τιά, «πῦρ κα­τα­ναλίσκον» (Δε 4,24).

Ἀλλά καί ἐξαιτίας τῆς δι­πλῆς ἐνέργειας τοῦ ἀ­πο­στολικοῦ κη­­ρύγμα­τος· μπο­ρεῖ νά εὐ­ερ­γε­τεῖ καί συ­ν­ά­μα νά τι­μω­ρεῖ. Ὅ­­πως ἡ φω­τιά ἔχει τήν ἰ­διό­τη­τα καί νά φω­τί­ζει καί νά κα­­τα­φλέ­γει, ἔ­τσι καί ὁ λόγος τῆς κα­τά Χρι­στόν δι­δασκα­λί­ας φω­τί­ζει αὐ­τούς πού ὑ­πα­­­κοῦν, ἐνῶ πα­­­ρα­δίδει σέ φω­τιά καί αἰ­ώ­νια κό­λα­ση ὅ­σους ἀ­πει­θοῦν.

Δέν εἶπε βέ­βαια «γλῶσ­σαι πυ­ρός» ἀλλ᾿ «ὡσεί πυρός».

Δέν πρέπει νά θεωρηθεῖ ἡ φωτιά ἐκείνη αἰσθητή καί ὑλική, ἀλλά ὡς ἔν­δει­ξη τῆς φανέρωσης τοῦ ἁγίου Πνεύ­ματος.

Γιά ποιό λόγο, τέλος, φάνηκαν οἱ γλῶσσες νά μοιράζονται σ᾿ αὐτούς;

Ἐπειδή μόνο στόν Χριστό, πού ἦλθε κι αὐτός ἀπό τόν οὐρανό, δόθηκε δίχως μέτρο τό Πνεῦμα ἀπό τόν Πατέρα. Πραγματικά, Ἐκεῖνος καί με­­τά τήν ἐνανθρώπηση εἶχε ὁλόκληρη τή θεία δύναμη καί ἐνέργεια. Σέ κα­νέ­ναν ἄλλο δέν μπο­ρεῖ νά χωρέσει ὅλη ἡ χάρη τοῦ Πνεύ­μα­τος. Δια­φο­ρετι­κά χα­ρί­σματα μοι­­ρά­ζο­ν­ται στόν κα­θένα, γιά νά μή θε­ω­ρή­σει κα­νείς ὡς φύ­ση τή χάρη πού δίνεται ἀ­πό τό ἅ­γιο Πνεῦ­μα στούς ἁγίους.

Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ, Εἰς τό ἅγιον Πνεῦμα 24· ΕΠΕ 10,106-10­8­.

Μετάφραση Βασ. Τάτση

Μέ τήν ἰδιαίτερη μέριμνά της γιά τούς κεκοιμημένους ἡ ἁγία Ἐκκλησία μας ἔχει καθορίσει ξεχωριστή ἡμέρα τῆς ἑβδομάδος γι' αὐτούς, τό Σάββατο. Εἶναι ἡ ἡμέρα τῶν κεκοιμημένων, γιά νά τούς μνημονεύουμε καί νά ἔχουμε κοινωνία μαζί τους. Σέ ἐτήσια βάση ἡ Ἐκκλησία ἔχει καθορίσει δύο Σάββατα, τά ὁποῖα ἀφιερώνει στούς κεκοιμημένους της. Εἶναι τά μεγάλα Ψυχοσάββατα: τό ἕνα πρίν ἀπό τήν Κυριακή τῆς Ἀπόκρεω καί τό ἄλλο πρίν ἀπό τήν Κυριακή τῆς Πεντηκοστῆς. Μέ τό δεύτερο διατρανώνεται ἡ πίστη μας γιά τήν καθολικότητα τῆς Ἐκκλησίας, τῆς ὁποίας τήν ἵδρυση καί τά γενέθλια γιορτάζουμε κατά τήν Πεντηκοστή. Μέσα στή μία Ἐκκλησία περιλαμβάνεται ἡ στρατευομένη ἐδῶ στή γῆ καί ἡ θριαμβεύουσα στούς οὐρανούς.

Κατά τά δύο μεγάλα Ψυχοσάββατα ἡ Ἐκκλησία μᾶς καλεῖ σέ μία παγκόσμια ἀνάμνηση «πάντων τῶν ἀπ' αἰῶνος κοιμηθέντων εὐσεβῶς ἐπ' ἐλπίδι ἀναστάσεως ζωῆς αἰωνίου». Μνημονεύει:

* Ὅλους ἐκείνους πού ὑπέστησαν «ἄωρον θάνατον», σέ ξένη γῆ καί χώρα, σέ στεριά καί σέ θάλασσα.

* Ἐκείνους πού πέθαναν ἀπό λοιμική ἀσθένεια, σέ πολέμους, σέ παγετούς, σέ σεισμούς καί θεομηνίες.

* Ὅσους κάηκαν ἤ χάθηκαν.

* Ἐκείνους πού ἦταν φτωχοί καί ἄποροι, καί δέν φρόντισε κανείς νά τούς τιμήσει μέ τίς ἀνάλογες Ἀκολουθίες καί τά Μνημόσυνα.

Ὁ Θεός δέν περιορίζεται ἀπό τόπο καί χρόνο. Γι' Αὐτόν εἶναι γνωστά καί συνεχῶς παρόντα ὄχι μόνον ὅσα ἐμεῖς ἀντιλαμβανόμαστε στό παρόν, ἀλλά καί τά παρελθόντα καί τά μέλλοντα. Τό διατυπώνει λυρικότατα μία προσευχή τῆς Ἀκολουθίας τῆς θείας Μεταλήψεως, πού ἀποδίδεται στόν ἅγιο Ἰωάννη Δαμασκηνό ἤ στόν ἅγιο Συμεών τόν νέο θεολόγο: «Ἐπί τό βιβλίον δέ σου καί τά μήπω πεπραγμένα γεγραμμένα σοι τυγχάνει».

Ὁ Θεός ἔχει γραμμένες στό βιβλίο τῆς ἀγάπης του καί τίς πράξεις πού θά γίνουν στό μέλλον, ἄρα καί τίς προσευχές πού ἀναπέμπουμε τώρα γιά πρόσωπα πού ἔζησαν στό παρελθόν. Ὡς αἰώνιος κάι πανταχοῦ παρών ὁ πανάγαθος Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός ἀγκαλιάζει μέ τή θεία του πρόνοια τό ἄπειρο σύμπαν καί τούς ἀτέρμονες αἰῶνες. Ὅλους τούς ἀνθρώπους πού ἔζησαν, ζοῦν καί θά ζήσουν τούς νοιάζεται ἡ ἀγάπη του· «ἡ γάρ ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ συνέχει ἡμᾶς» (Β΄ Κο 5,14).

Μέ αὐτήν τήν πίστη ἀναθέτουμε στήν ἀγάπη καί στήν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ «ἑαυτούς καί ἀλλήλους», τούς ζωντανούς ἀλλά καί τούς κεκοιμημένους μας.

Στεργίου Σάκκου, Οἱ νεκροί μας δέν χάθηκαν, 149-152

  Στή μεγάλη αἴθουσα τῶν ἀνακτόρων μπῆκε ὁ Κωνσταντίνος μαζί μέ τή συνοδία του, πού δέν ἀποτελοῦνταν αὐτή τή φορά ἀπό τούς γνωστούς ὁπλίτες καί δορυφόρους, ἀλλά μόνο ἀπό πιστούς του φίλους. Ντυμένος τή λαμπρή χρυσοΰφαντη πορφύρα του, τή στολισμένη μέ τά πολύτιμα πετράδια, ἔμοιαζε, κατά τόν ἱστορικό Εὐσέβιο, μέ οὐράνιο ἄγγελο. Ὁ τρόπος πού βάδιζε, οἱ κινήσεις καί τό βλέμμα του φανέρωναν τήν εὐλάβεια τῆς ψυχῆς του καί τόν θεῖο φόβο πού εἶχε φυτεύσει βαθιά μέσα του ἡ ἁγία του μητέρα.
  Κάθισε στόν μεγαλόπρεπο θρόνο του. Ὁ Εὐσέβιος Παμφίλου προσφώνησε τόν αὐτοκράτορα ἀναπέμποντας γι’ αὐτόν εὐχαριστήριο ὕμνο στόν Θεό. Ἀκολούθησε σιγή. Ὁ Κωνσταντίνος ἔπειτα πῆρε τό λόγο: «Εὐχαριστῶ τόν Θεό πού βλέπω τή σύναξή σας αὐτή, σεβάσμιοι ἀρχιερεῖς. Ξεπέρασε ὁ Κύριος κάθε προσδοκία μου, καθώς συγκέντρωσε στόν ἴδιο τόπο τόσους ἱερουργούς τῶν μυστηρίων του. Ἐπιθυμία μου εἶναι νά σᾶς δῶ ὁμόφρονες. Διότι θεωρῶ ὡς τό μεγαλύτερο κακό τίς διχοστασίες μέσα στήν Ἐκκλησία. Πολύ λυπήθηκε ἡ ψυχή μου, ὅταν πληροφορήθηκα ὅτι ὑπάρχει διαμάχη ἀνάμεσα στούς λειτουργούς τοῦ Θεοῦ, στούς ἀγγελιοφόρους τῆς εἰρήνης. Γι’ αὐτό, λοιπόν, σκέφτηκα νά συγκροτηθεῖ αὐτή ἡ ἱερή σύνοδος. Ὡς βασιλιάς καί σύνδουλός σας παρακαλῶ τόν Θεό νά μᾶς χαρίσει τή χάρη του, ὥστε τό τέλος νά εἶναι εἰρηνοφόρο. Ἄς μᾶς ἀξιώσει νά στήσουμε τό τρόπαιο αὐτό κατά τοῦ φθονεροῦ διαβόλου, ὁ ὁποῖος, μόλις καταλάγιασε ἡ θύελλα τῶν διωγμῶν, ξεσήκωσε ἐμφύλια ταραχή». Τέτοια περίπου εἶπε ὁ βασιλιάς στή λατινική γλώσσα, καί κάποιος δίπλα του διερμήνευε.
  Κλήθηκε, στή συνέχεια, ὁ Ἄρειος -ὁ ἱερέας πού διάλεξε γιά τόν ἑαυτό του τό ρόλο τοῦ Ἰούδα- σέ ἀπολογία. Ψηλός καί σοβαρός, ἐπιβαλλόταν πάντοτε μέ τήν ἱεροπρεπῆ του παρουσία. Ὁ λόγος του, γεμάτος παλμό καί μουσικότητα, ἠλέκτριζε καί σαγήνευε τά πλήθη. Εἶχε ἤδη παρασύρει πολλούς ἀπό τούς κύκλους κυρίως τῶν ὑψηλῶν κοινωνικῶν στρωμάτων. Εἶχε κάνει ὀπαδούς του, ἐπίσης, πολλά ἀπό τά ταραχοποιά στοιχεῖα τοῦ λιμανιοῦ τῆς Ἀλεξάνδρειας. Κατόρθωσε ἀκόμη νά προσελκύσει καί ἑπτακόσιες παρθένες ἀφιερωμένες στό ἔργο τῆς Ἐκκλησίας καί πολλούς ἀπό τούς ἐπισκόπους τῆς Ἀνατολῆς!
  Δέν μπόρεσε, ὡστόσο, νά πλανέψει τήν ἱερή σύναξη τῶν Πατέρων. Αὐτοί ἔφεραν πάνω τους ὄχι μόνο τά σημάδια ἀπό τό πέρασμα τοῦ χρόνου, ἀλλά καί τά «στίγματα τοῦ Κυρίου Ἰησοῦ» (Γα 6, 17). Ἔφεραν στό ἴδιο τους τό σῶμα τά σημάδια ἀπό τά βασανιστήρια πού ὑπέμειναν κατά τόν τελευταῖο φοβερό διωγμό. Αὐτοί δέν ἄντεχαν ν’ ἀκοῦν τίς βλασφήμιες τοῦ Ἀρείου γιά τό πρόσωπο τοῦ Κυρίου· ὅτι δέν εἶναι Θεός ἀληθινός ἀλλά κτίσμα, καί «ἦν ποτε ὅτε οὐκ ἦν»...
  Ἡ ἀλήθεια, ἐξάλλου, καθαρή καί κρυστάλλινη ἔλαμψε κατά τή Σύνοδο. Διατυπώθηκε μέ ἀκρίβεια ἀπό τόν νεαρό διάκονο μέ τό μικρό ἀνάστημα καί τό μεγαλοφυές πνεῦμα, μέ τό ἀσκητικό σῶμα καί τήν πύρινη καρδιά. Ὁ Ἀθανάσιος μέ σοφία καί χάρη ἀντιπαρέθεσε στήν πομπώδη καί ἀόριστη φρασεολογία τοῦ Ἀρείου τόν θεόπνευστο λόγο τῆς ἁγίας Γραφῆς. Μίλησε μέ τόση σαφήνεια καί μέ τέτοια ψυχραιμία, ὥστε δέν ἔμεινε κανένα σημεῖο σκοτεινό. Μπροστά στά μάτια ὅλων ἡ αἵρεση τοῦ Ἀρειανισμοῦ σωριάστηκε.
  «... ὁ δέ παράνομος Ἰούδας οὐκ ἠβουλήθη συνιέναι». Ὁ Ἄρειος ὅμως ἔμεινε ἀμετάπειστος. Ἡ Σύνοδος ἀναγκάστηκε νά τόν ἀναθεματίσει καί καταδίκασε ἐπίσημα τά συγγράμματά του. Προχώρησε, ἐπίσης, στή διατύπωση τοῦ «Συμβόλου τῆς Νικαίας».
  Τό «Σύμβολο τῆς Νικαίας» ἔγινε στή συνέχεια τό λάβαρο στούς ἀγῶνες τοῦ Μ. Ἀθανασίου. Μά τοῦ στοίχισε πολύ ἀκριβά: συκοφαντίες, διώξεις, ἐξορίες... Γιά τήν ἑδραίωση τῆς ἀλήθειας ὑπέμεινε κινδύνους, ταλαιπωρίες, πίκρα καί πόνο. Ὑπερασπίστηκε, ὡστόσο, τίς ἀποφάσεις τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου μέ ἄκαμπτο σθένος καί ἀμείωτο ζῆλο, ἀσυμβίβαστος σέ ὅ,τι ἀφορᾶ στά δόγματα τῆς πίστεως! Καί κράτησε καί μᾶς παρέδωσε ἀλώβητη τήν Ὀρθοδοξία.
  Συμπληρωμένο ἀπό τή Β΄ Οἰκουμενική Σύνοδο τῆς Κωνσταντινουπόλεως τό «Σύμβολο τῆς Νικαίας» ἔμεινε στήν Ἐκκλησία ὡς τό «Σύμβολο τῆς πίστεως» ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων.

Πηγές
Εὐσεβίου Καισαρείας, Εἰς τόν βίον Κωνσταντίνου τοῦ βασιλέως 3,10-13· ΡG 20,1064-1069.
Σωκράτους, Ἐκκλησιαστική Ἱστορία 1,8-9· ΡG 67,60-100.
Σωζομενοῦ, Ἐκκλησιαστική Ἱστορία 1,17-21· ΡG 67,912-924.

Ἡ ἀποστολική τακτική

  Ἀπό τήν τελευταία ἡμέρα τοῦ Ἰουνίου, ὅπου ἡ ἐκκλησιαστική μας τάξη τούς ἔχει τοποθετήσει, οἱ ἅγιοι ἀπόστολοι χρωματίζουν καί ὀνοματίζουν ὅλο τόν μήνα Ἰούνιο, τό «μήνα τῶν ἀποστόλων». Ἀρκετές φορές συμπίπτουν ἐπίσης τό μήνα αὐτό καί δύο ἄλλες μεγάλες γιορτές (κινητές): Ἡ μνήμη τῶν 318 ἁγίων πατέρων τῆς Α΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, οἱ ὁποῖοι στιγμάτισαν τίς κακοδοξίες τοῦ Ἀρείου καί διατράνωσαν τήν πίστη στή θεότητα τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ, καί ἡ γενέθλια ἡμέρα τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ἁγία Πεντηκοστή. Θά στρέψουμε τώρα τή σκέψη μας στήν ἀρχή, στά πρῶτα βήματα τῆς Ἐκκλησίας. Ἀπό ἐκεῖ θά ἀντλήσουμε ἕνα σπουδαῖο μήνυμα γιά τή σημερινή της πορεία.
  Ὁ θεάνθρωπος Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός, ἡ κεφαλή τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι «χθές καί σήμερον ὁ αὐτός καί εἰς τούς αἰῶνας» (Ἑβ 13,8). Οἱ ἅγιοι ἀπόστολοι, τούς ὁποίους μέ τήν Πεντηκοστή ἐνέπνευσε, φώτισε καί ἀπέστειλε στόν κόσμο ὁ Κύριος, καί οἱ διάδοχοι ἐκείνων, οἱ ἅγιοι πατέρες καί διδάσκαλοι τῆς Ἐκκλησίας, δέν εἶναι διάδοχοι τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι οἱ ἀντιπρόσωποί του, πού συνεχίζουν τό ἔργο του καί σηματοδοτοῦν τήν ἀόρατη ἀλλά ζωντανή καί σωστική παρουσία του στόν κόσμο. Οἱ ἀπόστολοι ἐν Πνεύματι ἁγίῳ γράφουν τό Εὐαγγέλιο καί παραδίδουν στήν Ἐκκλησία αὐτά πού παρέλαβαν ἀπό τόν Κύριο. Οἱ πατέρες, μέ τό φωτισμό τοῦ ἁγίου Πνεύματος, παραλαμβάνουν ἀπό τούς ἀποστόλους, διαφυλάττουν καί ἑρμηνεύουν αὐτή τήν παράδοση.
  Ἡ πρόκληση τοῦ νέου μπορεῖ νά δελεάζει καί νά θαμπώνει τά κοσμικά συστήματα. Καί πολύ εὔλογα, διότι ἐκεῖνα καί ἡμερομηνία λήξεως ἔχουν καί βελτίωση ἐπιδέχονται. Στήν Ἐκκλησία ὅμως δέν τίθεται τέτοιο θέμα. Εἶναι ἐξαρχῆς ὅλη καλή καί ὡραία ἡ ἄσπιλη νύμφη τοῦ οὐρανίου Νυμφίου. Παραμένει ἀνά τούς αἰῶνες νέα καί ἀνανεούμενη, ἐφόσον βέβαια κρατᾶ τήν «ἅπαξ παραδοθεῖσαν πίστιν» (Ἰδ 3) καί ἀκολουθεῖ σταθερά τήν ἀποστολική διδαχή, ὑπακούοντας στήν παύλεια προτροπή· «στήκετε καί κρατεῖτε τάς παραδόσεις ἅς ἐδιδάχθητε ετε διά λόγου ετε δι᾿ ἐπιστολῆς ἡμῶν» (Β΄ Θε 2,15). Διαφορετικά, κινδυνεύει νά διδάσκει «ἕτερον εὐαγγέλιον» (Γα 1,6) κι εἶναι αὐτό ἐκτροπή καί ἔγκλημα πού ἐπισύρει τό «ἀνάθεμα».
  Στίς μέρες μας δελεάζει πολλούς ἡ λεγόμενη οἰκουμενιστική κίνηση. Στό ὄνομα τῆς ἀγάπης καί τῆς ἑνότητος ἐπιχειρεῖται ἡ ἀλλοίωση τῆς ποιότητος καί τῆς ἴδιας τῆς ὀντότητος τῆς Ἐκκλησίας. Ἀμφισβητεῖται ἡ μοναδικότητά της. Ἀλλά γιά ποιόν Χριστό θά μιλήσουμε καί σέ ποιά σωτηρία θά καλέσουμε τόν κόσμο, ὅταν θά ἔχουμε ἀλλοιώσει καί ὑποβιβάσει τήν Ἐκκλησία στή θέση ἑνός ἀπό τούς πολλούς κοσμικούς ὀργανισμούς; Μέ τέτοιες τακτικές μπορεῖ νά ἀρέσουμε στούς ἀνθρώπους, ἀδυνατοῦμε ὅμως νά τούς προσφέρουμε αὐτό πού μόνο ἡ Ἐκκλησία διαθέτει. Ἐπιπλέον, δυσαρεστοῦμε καί πικραίνουμε τόν διο τόν Χριστό. Δέν εἶναι αὐτή ἡ διδαχή τῶν ἀποστόλων οὔτε ἡ γραμμή τῶν πατέρων. Στῶμεν καλῶς!

Στέργιος Ν. Σάκκος

Ἀπολύτρωσις 60 (2005) 163